Βασίλης Ι. Ξυπολυτάς

Βρισκόμαστε μπροστά σε μια κρίσιμη καμπή για την καθημερινότητα, την οικονομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη της Βόρειας Αττικής. Ένα πρόβλημα που εδώ και χρόνια όλες οι κυβερνήσεις μεταθέτουν για «αργότερα» — η εγκατάσταση πλευρικών σταθμών διοδίων στους ανισόπεδους κόμβους Βαρυμπόπης και Αγίου Στεφάνου — βρίσκεται πλέον ενώπιον οριστικών αποφάσεων. Δεν πρόκειται πλέον για απλές φήμες ή πολιτικές ασάφειες.

Το Υπουργείο Υποδομών, με αποφασιστικότητα, υποστηρίζει εντός των δικαστικών αιθουσών την επιβολή των διοδίων. Ήδη, τον Nοέμβριο του 2020, εκδόθηκε η απόφαση 2154/2020 του Συμβουλίου της Επικρατείας που δικαιώνει τη σχετική πρόβλεψη της σύμβασης παραχώρησης, ενώ εντός του Οκτωβρίου 2025 αναμένεται η εκδίκαση της δεύτερης προσφυγής που αφορά τους περιβαλλοντικούς όρους ως προς τα συνοδά έργα.

Η επαναφορά της συζήτησης για την επιβολή πλευρικών σταθμών διοδίων στους ανισόπεδους κόμβους Βαρυμπόπης και Αγίου Στεφάνου δεν αποτελεί τεχνική λεπτομέρεια ενός ξεχασμένου συμβατικού πλαισίου. Αντιθέτως, αποτελεί πολιτική πράξη με βαριές συνέπειες για τη βιωσιμότητα των τοπικών οικονομιών, την κοινωνική συνοχή και τη συνταγματική ισορροπία μεταξύ κόστους και δικαιώματος στην καθημερινή μετακίνηση.

Η απόφαση αυτή βασίζεται στη Σύμβαση Παραχώρησης του 2007, όπως τροποποιήθηκε το 2013, όμως είναι απολύτως σαφές ότι η διοίκηση είχε επιλέξει την αναστολή υλοποίησής της — για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Ουδέποτε ο παραχωρησιούχος προσέφυγε για την εφαρμογή της, γεγονός που αποδεικνύει πως η επαναδιαπραγμάτευση των όρων ήταν όχι μόνο θεσμικά εφικτή, αλλά και σιωπηρά αποδεκτή.

Ωστόσο, η επιμονή στην εφαρμογή ενός σχεδίου που προβλέπει νέα διόδια, τη στιγμή που το κράτος δεν έχει ολοκληρώσει κρίσιμες υποδομές —την επέκταση της Λεωφόρου Κύμης, τη σύνδεση των οδών παραπλεύρως της εθνικής οδού και τη βορειότερη επέκταση της γραμμής 1 και 4 της ΣΤΑΣΥ— συνιστά κατάφωρη παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας. Η απόφαση αυτή, πέραν του ότι δεν βασίζεται σε δίκαιη ανταποδοτικότητα, ενέχει και σοβαρούς κινδύνους συνταγματικότητας.

Η επιβολή διοδίων χωρίς δημόσια διαβούλευση, χωρίς βιώσιμη εναλλακτική μετακίνηση και χωρίς περιβαλλοντικό σχεδιασμό, θα επιβαρύνει δυσανάλογα τους κατοίκους, τις επιχειρήσεις και τα ευπαθή κοινωνικά στρώματα. Η καθημερινή μετακίνηση προς και από την εργασία ή τα σχολεία θα μετατραπεί σε οικονομικό βάρος που ξεπερνά, σωρευτικά, τα 100 ευρώ μηνιαίως ανά νοικοκυριό. Οι τοπικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις της περιοχής — από τις οποίες εξαρτάται η τοπική απασχόληση — θα πληρώσουν δυσανάλογο τίμημα από αυτό που θα δαπανηθεί για την ανακατασκευή της γέφυρας.

Η διεθνής εμπειρία είναι αποκαλυπτική:

Η μελέτη "The Effects of Highway Tolls on Private Business Activity" (Santos, Audretsch & Dohse, 2020, Oxford University Press) κατέγραψε υποχώρηση του κύκλου εργασιών των εταιρειών στις περιοχές επιβολής διοδίων έως και 7,6%. Παράλληλα, η μέση καθαρή ετήσια απώλεια τοπικού ΑΕΠ εκτιμήθηκε στο 3,2% σε ορίζοντα τριετίας.

Η έρευνα της CSRB Group (2024), δημοσιευμένη στο Transportation Research Forum Journal, βασισμένη σε 76 διεθνείς περιπτώσεις, κατέγραψε μέση πτώση κυκλοφορίας οχημάτων κατά 25–45% σε περιοχές χωρίς επαρκείς εναλλακτικές μετακινήσεις. Η μείωση αυτή προκλήθηκε κυρίως από την αποφυγή των διοδίων. Παράλληλα, παρατηρήθηκε μείωση τζίρου έως και 11,4% στους εμπορικούς κλάδους πρώτης ανάγκης, μείωση επισκεψιμότητας έως και 28% σε τοπικά εμπορικά κέντρα και αύξηση του κόστους μεταφοράς εμπορευμάτων κατά 7,1%.

Η μελέτη “Impact of Electronic Road Pricing on Real Estate Prices in Singapore” (Agarwal, Koo & Sing, 2017, National University of Singapore, Real Estate Economics) έδειξε πτώση έως και 19% στις τιμές εμπορικών ακινήτων σε περιοχές όπου επιβλήθηκαν διόδια, κυρίως λόγω μείωσης προσβασιμότητας και κόστους διέλευσης.

Τέλος, η μελέτη “Can Toll Price Changes Affect the Housing Market? The Case of the Severn Crossing Toll Removal” (Protopsalti & Skouralis, 2024, Cardiff University, Journal of Urban Economics) απέδειξε ότι η -κατάργηση διοδίων- οδήγησε σε αύξηση έως και 13,1% στις τιμές κατοικιών σε γειτονικές περιοχές, με άμεση αύξηση της ζήτησης σε ακίνητα μεταξύ 5–10 χλμ από το σταθμό διοδίων και αύξηση μεταβιβάσεων κατά 17,5% σε διάστημα 18 μηνών.

Συμπερασματικά, η εφαρμογή του μέτρου στην περίπτωση της Κηφισιάς αλλά και όλου του Βόρειου τομέα, απειλεί να αναπαράγει και τελικά να επιβεβαιώσει όλα τα δυσμενή πρότυπα που ανέδειξαν οι παραπάνω μελέτες: συρρίκνωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, πτώση της εμπορικής και οικιστικής αξίας, και επιδείνωση της κινητικότητας. Τα πλευρικά διόδια δεν θα λειτουργήσουν ως εργαλείο ρύθμισης της κυκλοφορίας, αλλά ως καταλύτης ανισοτήτων και αποεπένδυσης.

Η κυβέρνηση οφείλει να επιδείξει γενναιότητα και να επανεξετάσει τη στάση της. Δεν μπορεί να εφαρμόζει οικονομικά μέτρα που επιβαρύνουν συγκεκριμένες περιοχές, χωρίς να εξασφαλίζει τις στοιχειώδεις προϋποθέσεις λειτουργικής ισοτιμίας. Η νέα πολιτική γραμμή για μειωμένα διόδια και εναλλακτική χρέωση, όπως αποτυπώθηκε στον πρόσφατο νόμο 5141/2024 για την Αττική Οδό, αποτελεί μια διαφορετική ερμηνευτική προσέγγιση που δημιουργεί ένα νέο πολιτικό περιβάλλον. Το Υπουργείο Υποδομών οφείλει να τοποθετήσει την Κηφισιά σε αυτό το νέο πλαίσιο — όχι να τη στοχοποιήσει.

Η επιβολή διοδίων στον κόμβο της Βαρυμπόμπης δεν είναι αναγκαιότητα. Είναι επιλογή. Και είναι μια επιλογή που τιμωρεί τους πολίτες για την αδυναμία του κράτους να υλοποιήσει τις δικές του δεσμεύσεις.

Η πολιτική ευθύνη αυτής της απόφασης δεν μπορεί πλέον να κρύβεται πίσω από συμβάσεις και τεχνικούς όρους. Οφείλει να αναληφθεί, και να ανατραπεί, ώστε να συμμορφώνεται με τα οικονομικά δεδομένα και τις υφιστάμενες πραγματικές συνθήκες.

Απέναντι σε αυτήν τη συνθήκη, δεν αρκούν πλέον η σιωπή και η προσδοκία «βελτιώσεων». Απαιτείται μια πολιτική απόφαση γενναιότητας και ευθύνης, που θα ακυρώσει τον σχεδιασμό των πλευρικών σταθμών και θα προσφέρει μια οριστική λύση χωρίς κατεδάφιση της γέφυρας και χωρίς αποκλεισμούς. Γιατί το τίμημα των διοδίων δεν είναι μόνο οικονομικό — είναι παραγωγικό, κοινωνικό, περιβαλλοντικό, πολεοδομικό και πολιτικό.

Γι’ αυτό καλούμε την Κυβέρνηση να επιλέξει: Θα προχωρήσει σε μια πολιτική απόφαση γενναιότητας και προοπτικής, όπως ήδη έχει πράξει σε άλλες κρίσιμες περιπτώσεις, ή θα κλείσει τα μάτια επιβάλλοντας τετελεσμένα που θα καθηλώσουν τη Βόρεια Αττική στην υπανάπτυξη;

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν είναι τεχνική. Είναι πολιτική. Και είναι πια επείγουσα.

*Βασίλης Ι. Ξυπολυτάς - Δήμαρχος Κηφισιάς