Δημήτρης Παγαδάκης

Κανείς δεν διανοείται ότι στο όνομα της επιβίωσης θα του περιοριστούν ασφυκτικά, αν δεν του αφαιρεθούν, οι κοινοί, μαζικοί , δημόσιοι , συλλογικοί ή όπως αλλιώς ονομάζονται, χώροι. Η Σιμόν Βέιλ έγραφε ότι ο δημόσιος χώρος είναι μια « ψυχική ανάγκη ». Και υπογράμμιζε την κοινωνική αξία στη συμμετοχή του. Κι αν δεν ήξερε αυτή, μια επιζήσασα του Άουσβιτς, το τι σημαίνει δικαίωμα στη χρήση του, ποιος άλλος θα γνώριζε καλύτερα; Οι δεσμοφύλακες της;

Με αφορμή τη σταδιακή επιστροφή στην «απολεσθείσα κανονικότητα», τα σενάρια που τη περιγράφουν προϋποθέτουν μια εντελώς διαφορετική επαναπροσέγγιση της γνωστής προηγούμενης κατάστασης. Μέχρι τουλάχιστον να ανακαλυφθεί ένα θεραπευτικό κοκτέιλ για τους ασθενείς του κορονοϊού και, κυρίως, ένα αποτελεσματικό εμβόλιο. Η διαδικασία αυτή, πάντως, χρειάζεται το χρόνο της. Υπενθυμίζεται ότι για τη καταπολέμηση του ιού HIV απαιτήθηκαν για το κοκτέιλ 15 χρόνια, ενώ εμβόλιο δεν έχει ακόμη βρεθεί. Πριν πέσει, όμως, σύμπασα η ανθρωπότητα στη απελπισία, ψυχοωφέλιμο θα ήταν να συνηθίσει σιγά σιγά σε παρενθέσεις έκτακτης ανάγκης. Η πλήρης επανεκκίνηση δεν θα είναι ακαριαία, ακόμη κι αν στους επόμενους λίγους μήνες η επιστήμη καταφέρει να εξουδετερώσει πλήρως το νέο ιό. Μέχρι τότε, όμως, θα πρέπει να ξεχάσει όσα καθημερινά ήξερε, συνήθιζε και απολάμβανε. Κυρίως οφείλει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα .

Η προσδοκία για άμεση επανάληψη των εκ του σύνεγγυς κοινωνικών συναναστροφών είναι μάλλον μια σπασμωδική ψευδαίσθηση. Στους πολυσύχναστους προορισμούς ψυχαγωγίας , κατανάλωσης και μεταφοράς , αυτό που αποκαλείται «έξω», δηλαδή πλατείες, πάρκα, παραλίες, λιμάνια, αεροδρόμια, σταθμούς, χώρους εστίασης, εμπορικά κέντρα κλπ, η ανθρώπινη παρουσία θα είναι, χάριν ασφάλειας και προφύλαξης , μασκοφορεμένη ζυγισμένη και μετρημένη. Το ίδιο και στο «έξω» που διεξάγεται «μέσα». Στα σινεμά, τα θέατρα, τα μουσεία, τις αίθουσες συναυλιών, τις γκαλερί, τα γήπεδα. Στην πραγματικότητα, η παραδοσιακή σχέση όλων των προϊόντων διασκέδασης και πολιτισμού με τον θεατή θα αλλάξει. Συνεπώς θα μετατραπεί, έστω προσωρινά, τόσο το σκηνικό όσο και οι κωδικοί της ίδιας της παράστασης τους. Προπάντων στα μαζικότερα εξ αυτών.

Μη πάμε μακριά. ¨Όποιος έχει παρακολουθήσει τηλεοπτικά ένα αγώνα ποδόσφαιρου κεκλεισμένων των θυρών θα το έχει αντιληφθεί. Ο πρωταγωνιστής του αθλήματος είναι ο κόσμος στις κερκίδες. Όλα οι υπόλοιποι είναι κομπάρσοι . Είτε παίζει Μπαρτσελόνα - Λίβερπουλ είτε Άρης Πετρούπολης - Ήφαιστος Περιστερίου το θέαμα, χωρίς θεατές, είναι περίπου το ίδιο. Νερόβραστο. Η απουσία ιαχών, συνθημάτων, πανηγυρισμών τραγουδιών χειροκροτημάτων , παροτρύνσεων ,διαμαρτυριών ή αποδοκιμασιών επηρεάζει τις κινήσεις των παικτών στον αγωνιστικό χώρο. Κακά τα ψέματα. Ότι διεξάγεται σε άδεια και βουβά στάδια μοιάζει λίγο πολύ με μια παγωμένη «σούπα» παρά με μια πραγματικά μαζική ιεροτελεστία. Γιατί το «ψητό» βρίσκεται στη συμμετοχή των φιλάθλων ή των οπαδών. Έξαλλου η ιστορία του κοινού στη εξέδρα έχει γράψει την ιστορία του ποδόσφαιρου. Η δική του κοινωνική και ανθρωπολογική αξία στο δημόσιο χώρο προσδιορίζει την υπόσταση, χαρίζει υπόληψη και προσθέτει κύρος στις ομάδες που αυτό υποστηρίζει.

Από την άλλη το ποδόσφαιρο είναι μια παγκόσμια μπίζνα που επείγεται για προφανείς λόγους να επαναενεργοποιηθεί. Αρχικά τηλεοπτικά σε άδεια και λουκετιασμένα στάδια. Η τηλεόραση έχει τεράστια εμπειρία σε τέτοιες μεταδόσεις αλλά κυρίως φοβάται τη στασιμότητα και το κενό στη προσφορά δημοφιλών προϊόντων. Τα κακό είναι πως αν παρατραβήξει αυτή η παρωδία το ποδόσφαιρο θα μεταλλαχτεί. Το χειρότερο θα τείνει να αντικαταστήσει τον ζωντανό φίλαθλο της κερκίδας με τον απλό τηλεθεατή της πολυθρόνας. Γεγονός που θα αναδιαμορφώσει τη σημειολογία και θα επανεπινοήσει τους όρους αφήγησης του ποδοσφαιρικού σόου. Οι ανάγκες και οι επιθυμίες του τηλεοπτικού κοινού δεν είναι ίδιες με εκείνες της παλλόμενης εξέδρας. Αναγκαστικά για να ικανοποιήσει τις καταναλωτικής συνήθεις των πρώτων η κάμερα θα εστιάζει σε σφιχτά πλάνα δράσης για να καλύψει καλύτερα τους χορηγούς στις φανέλες και τις ταμπέλες με τις διαφημιστικές ρεκλάμες. Και επίμονα θα επικεντρώνεται σαν μεγεθυμένο VAR στις κρίσιμες φάσεις που εξάπτουν το ενδιαφέρον,.

Αν αυτή η μάλλον δυστοπική εξέλιξη επεκταθεί και σε όλα τα ομαδικά αθλήματα που προϋποθέτουν ανταγωνισμό με σωματική επαφή, δεν υπάρχει σωτηρία. Ούτε με ψευτοσκηνικά με ζωγραφισμένος θεατες για να κουκουλώσου τις άδειες κερκίδες, ούτε με αλλαγές στα χρώματα των κενών καθισμάτων για να ξεγελάσουν το μάτι , ούτε με κονσερβαρισμένους ήχους το πράγμα μπορεί να δουλέψει, Η αίσθηση που μεταδίδει το γήπεδο είναι φυσική. Δεν κατασκευάζεται τεχνητά ούτε από το Σπίλμπεργκ. Άρα σε τέτοιες, αλά Τζουράσικ παρκ, συνθήκες ούτε το ποδόσφαιρο θα είναι πια το ίδιο στο χορτάρι ούτε ο τρόπος που θα κουβεντιάζεται έξω από το γήπεδο. Αν, μάλιστα, οι παίκτες φορούν μάσκες και γάντια σε τίποτε δεν θα διαφέρουν από τους διαγωνιζόμενου μάγειρες με τι ποδιές του Μάστερ σεφ. Υψηλή θεαματικότητα μεν, αλλά από φαγητό που δεν δοκιμάζεις αυτό θα είναι πάντα άνοστο.