Θεόδωρος Κατσανέβας

Τα ενδιαφέροντα, τις κλίσεις, τις προτιμήσεις, τα ταλέντα τους, σε σχέση με σπουδές και επαγγέλματα
Τις επιδόσεις και τη δύναμη της θέλησής τους, σε σχέση με τις βάσεις εισαγωγής σε σχολές ΑΕΙ
Τα οικογενειακά δεδομένα και τον τόπο κατοικίας τους, σε σχέση με τις σχολές ΑΕΙ
Τις προοπτικές στην αγορά εργασίας των επαγγελμάτων που συνδέονται με τις σπουδές που επιλέγουν

Ενδιαφέροντα, προτιμήσει, κλίσεις, ταλέντα
Τα ενδιαφέροντα, οι προτιμήσεις, οι κλίσεις, τα ταλέντα του υποψήφιου για εισαγωγή σε ΑΕΙ, αποτελούν το βασικότερο κριτήριο για τις επιλογές σπουδών και επαγγελμάτων. Με δεδομένο ότι, σήμερα υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός επαγγελματικών επιλογών, ειδικότερη προσοχή απαιτείται στο να αποφευχθούν όσα από αυτά δεν ταιριάζουν στα ενδιαφέροντα, τις προτιμήσεις, τις κλίσεις και τα ταλέντα , είναι δηλ. ασύμβατα με την επαγγελματική προσωπικότητά του. Για αυτό και είναι πρώτιστης σημασίας να γνωρίζει καλά ο ίδιος ποιος είναι, τι θέλει και τι μπορεί να κάνει, να έχει κατακτήσει το «γνώθι σαυτόν», την αυτογνωσία δηλ. που αποτελεί τη βάση για τη σωστή συμπλήρωση του μηχανογραφικού για τα ΑΕΙ με προοπτική τις μελλοντικέ;ς του σπουδές και την επαγγελματική του σταδιοδρομία.

Επιδόσεις και θέληση και βαθμός δυσκολίας εισαγωγής

Οι επιδόσεις, οι ικανότητες και η δύναμη της θέλησης του υποψήφιου, αποτελούν μέρος του «γνώθι σαυτόν», της αυτογνωσίας που οφείλει να έχει αποκτήσει μέσα από τη διαδικασία συμβουλευτικής επαγγελματικού προσανατολισμού και έγκυρων σχετικών τεστ. Οι μαθησιακές επιδόσεις αποτελούν μια πρώτη ένδειξη των κατευθύνσεων και του επιπέδου σπουδών και εργασιακής ιεραρχίας όπου μπορεί να στοχεύσει ο υποψήφιος. Όταν ένας μαθητής έχει πολύ καλές επιδόσεις στο σχολείο, είναι εύλογο να επιλέξει να εισαχθεί σε σχολές με υψηλές βάσεις εισαγωγής, με την προϋπόθεση βέβαια ότι του ταιριάζουν τα σχετικά επαγγέλματα.

Οι επιδόσεις και ο βαθμός θέλησης μαζί, παρέχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα για την «επαγγελματική προσωπικότητα» του υποψήφιου η οποία πρέπει να έχει ένα ορισμένο βαθμό ταύτισης ή τουλάχιστον να μην είναι αντίθετη με τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές του επιλογές Στην πορεία της ζωής του στο μέλλον, μπορεί φυσικά να υπάρξουν μικρές ή μεγάλες αλλαγές στην επαγγελματική του διαδρομή που θα εξαρτηθούν από άλλους παράγοντες αλλά και την τύχη. Αλλά οι επιλογές που κάνει ο καθένας σε κρίσιμα σταυροδρόμια της ζωής του όπως αυτές για τα ΑΕΙ ή το μεταπτυχιακό αργότερα, έχουν κυρίαρχη σημασία. «Πάρε τη ζωή σου στα χέρια σου» λέγεται συχνά και αυτό είναι σωστό, αρκεί να υπάρχει αυτογνωσία και γνώση κυρίως της επαγγελματικής πραγματικότητας που μας περιβάλλει. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι «τα καλύτερα όνειρα είναι αυτά που βγαίνουν αληθινά».

Οικογενειακά δεδομένα και τόπος κατοικίας

Η παράδοση και τα οικονομικά δεδομένα της οικογένειάς του υποψήφιου, βαρύνουν επίσης κατά περίπτωση στην πλάστιγγα των επιλογών σπουδών και επαγγελμάτων. Συχνά το επάγγελμα του πατέρα, της μητέρας, η οικογενειακή επιχείρηση, είναι μια αξιόμαχη προοπτική για το επαγγελματικό σου μέλλον. Αλλά είναι επίσης λάθος να επιμένουν οι γονείς στο να επιβάλουν τις δικές τους επιθυμίες ή και απωθημένα, για τις σπουδές και το επάγγελμα που θα ακολουθήσουν τα παιδιά τους. Οι γονείς λένε τη γνώμη τους, αλλά τα παιδιά αποφασίζουν για το δρόμο της ζωής που θα ακολουθήσουν, με την προϋπόθεση ότι, ξέρουν τι θέλουν και τι μπορεί να κάνουν. Επίσης, ο τόπος που είναι εγκατεστημένη μια σχολή έχει ειδική σημασία για τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές και αυτό είναι κάτι που ο υποψήφιος το συζητά με τις γονείς του.

Προοπτικές των επαγγελμάτων, συνθήκες και αμοιβές εργασίας

Η αγορά εργασίας και οι προοπτικές των επαγγελμάτων, αποτελούν ένα σημαντικό εξωγενή παράγοντα για τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές. Ο μέσος άνθρωπος, από μια σειρά επαγγελμάτων που του ταιριάζουν, είναι λογικό να διαλέγει συνήθως εκείνα που έχουν καλές προοπτικές και να αποφεύγει όσα είναι κορεσμένα. Αν όμως ορισμένα επαγγέλματα δεν ταιριάζουν στις κλίσεις ενός ατόμου, δεν θα πρέπει να επιλέγονται, όσο εξαιρετικές και αν είναι οι προοπτικές τους. Το ρίσκο της επιλογής κορεσμένων επαγγελμάτων, μπορούν να πάρουν μόνο άτομα με υψηλές επιδόσεις, ισχυρή θέληση για να τα ασκήσουν και με γνώση των σχετικών δυσκολιών. Οι συνθήκες και οι αμοιβές εργασίας, το είδος, το περιεχόμενο, το κύρος των επαγγελμάτων, συνεξετάζονται επίσης για τις επαγγελματικές επιλογές. ( για τις προοπτικές των επαγγελμάτων στα επόμενα 15-20 χρόνια και άλλες πληροφορίες για το μηχανογραφικό βλ. www.careergatetest.com).

Ο χρυσός κανόνας

Συνοψίζοντας τα παραπάνω, οδηγούμαστε στο θεώρημα και τις πρακτικές εφαρμογές του «χρυσού κανόνα επιλογής σπουδών και σταδιοδρομίας» που οδηγεί στη διαπίστωση ότι: «άτομα με μέτριες ή χαμηλές επιδόσεις, χωρίς σοβαρές ελπίδες βελτίωσής τους και με αδύναμη θέληση, είναι προτιμότερο να στρέφονται σε σπουδές και επαγγέλματα που τους ταιριάζουν και έχουν οπωσδήποτε καλές προοπτικές στην αγορά εργασίας ή συνδυάζουν και υποστηρικτικά οικογενειακά δεδομένα». Και αντιθέτως, «άτομα με υψηλές επιδόσεις και ισχυρή θέληση επιλέγουν επαγγέλματα που τους ταιριάζουν που μπορεί και να μην έχουν θετικές προοπτικές ή υποστηρικτικά οικογενειακά δεδομένα»

Όσο υψηλότερες είναι οι μαθησιακές επιδόσεις και ο βαθμός θέλησης ενός ατόμου, τόσο ευρύτερη μπορεί να είναι η δυνατότητα, το «ρίσκο» επιλογής επαγγελμάτων που αντιπροσωπεύονται από περιορισμένες θέσεις στην αγορά εργασίας και το μείγμα των επιμέρους παραγόντων, της αγοράς εργασίας και των οικογενειακών δεδομένων, είναι αρνητικό ή και πολύ αρνητικό.

Ειδικές επισημάνσεις

Σήμερα υπάρχουν πολλά περισσότερα από ένα επαγγέλματα που ταιριάζουν στον καθένα. Αν για κάποιους λόγους, δεν είναι εφικτή η επιλογή του πρώτου σε προτίμηση επαγγέλματος, ο κάθε ένας μπορεί να προχωρήσει στα επόμενα. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να επιλέξει εκείνα που του είναι κατ’ εξοχήν απωθητικά. «Μπορεί πάντοτε να υπάρξει μια άλλη εργασιακή αγάπη, αν η πρώτη δεν βρεθεί στο δρόμο του». Επισημαίνεται επίσης ότι, σήμερα στη διάρκεια της σταδιοδρομίας ενός ατόμου, είναι πολύ πιθανό να υποχρεωθεί να αλλάξει ένα ή περισσότερα επαγγέλματα. Για αυτό και θα πρέπει να είναι έτοιμο για πιθανές μετεκπαιδεύσεις, να είναι δηλ. «απασχολήσιμος».

Σε όλα τα επαγγέλματα μέσης και κυρίως υψηλής εκπαίδευσης και εργασιακής ιεραρχίας, απαραίτητη είναι η πολύ καλή γνώση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, της αγγλικής γλώσσας, καθώς και η διαρκής ανανέωση των γενικών και ειδικών γνώσεων και εμπειριών. Το «γηράσκω δ’ αεί διδασκόμενος» του Σόλωνα είναι σήμερα επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε. Καταλήγοντας, συμπληρώνουμε ότι, ολοκληρωμένος άνθρωπος και επιτυχημένος επαγγελματίας είναι εκείνος που έχει ανοιχτούς ορίζοντες πέρα από τη στενή εκπαιδευτική και επαγγελματική ειδίκευση. Έχει πνευματικές ανησυχίες και ευαισθησίες, εμμένει σε υψηλές αξίες και αρχές, αναζητά τη ευρύτερη και βαθιά γνώση, την καινοτομία, ασχολείται με την τέχνη και τη λογοτεχνία, την προστασία του περιβάλλοντος, συμμετέχει σε δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης, αναπτύσσει κριτική και δημιουργική σκέψη, ενεργεί με εντιμότητα, ήθος και διορατικότητα και δραστηριοποιείται θετικά για το δικό του αλλά και για το γενικότερο καλό.

Και ας μην ξεχνάμε ότι, «το μέλλον ανήκει σε αυτούς που το προετοιμάζουν» και παίρνουν τις σωστές αποφάσεις στις κρίσιμες στιγμές της ζωής τους.