Νίκος Αλιάγας

Σε αντίθεση με τους Αμερικανούς, που συνδέουν όλο τους το είναι με αυτά που έχουν στην κατοχή τους («είσαι αυτό που γράφει ο τραπεζικός σου λογαριασμός») και οι οποίοι όταν πετύχουν κοινωνικά και επαγγελματικά αισθάνονται την ανάγκη να το προβάλλουν με οτιδήποτε μπορεί να συνδέει αυτή τους την καταξίωση (αυτοκίνητο μεγάλου κυβισμού, πολυτελές σπίτι πολλών τετραγωνικών, επώνυμο ρολόι, εντυπωσιακά κοσμήματα κ.λπ.), οι Ευρωπαίοι καλλιεργούν μια μυστικοπάθεια γύρω από την επιτυχία και τον πλούτο γενικότερα. Αλλωστε στη Γαλλία από την Επανάσταση και μετά το γνωστό μότο της μπουρζουαζίας είναι: «όταν έχουμε δεν δείχνουμε, έτσι και όταν δεν έχουμε δεν φαίνεται». Στην παράδοση αυτής της αστικής τάξης η επίδειξη προκαλεί πολλές σκοτούρες, καχυποψίες και φθόνο. Ακόμα περισσότερο σήμερα που η κρίση και το ολοένα αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των κοινωνικών τάξεων διχάζουν τόσο την κοινωνία.

Ενα από τα λάθη που καταλόγισαν στον Νικολά Σαρκοζί -και το οποίο σίγουρα έπαιξε σημαντικό ρόλο ως προς τη μη επανεκλογή του- ήταν ακριβώς αυτή η επίδειξη δύναμης και πλούτου που επέδειξε, ειδικά στην αρχή της θητείας του. Ενδεικτική είναι και η ατάκα που πέταξε τότε διαφημιστής και υποστηρικτής του πρώην Γάλλου προέδρου, η οποία προκάλεσε, αν μη τι άλλο, σάλο: «Εάν στα 50 σου δεν έχεις αποκτήσει Rolex, τότε έχεις αποτύχει στη ζωή σου». Ο νυν πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ εκμεταλλεύτηκε αυτό ακριβώς το αρνητικό κλίμα κατά τη διάρκεια της καμπάνιας του, παίζοντας το χαρτί του «κανονικού» και «απλού» προέδρου, πείθοντας τους απλούς πολίτες ότι είναι ένας από αυτούς.

Ο κόσμος παραδόξως τον ακολούθησε κι ας γνώριζε ότι κανένας εκλεγμένος πρόεδρος δεν μπορεί να είναι «κανονικός» σαν κι αυτούς. Ωστόσο ο λαός αυτό ήθελε να ακούσει. Και ο Ολάντ το ήξερε πολύ καλά. Η πολιτική μάχη φαίνεται να κερδίζεται πλέον μέσα από εντυπώσεις και όχι από ιδεολογίες. Κι εκεί είναι που παραμονεύει ο κίνδυνος: όταν η επικοινωνία κατευθύνει την κοινωνία και όχι η ανάγκη. Η υπόσχεση του Φρανσουά Ολάντ για φορολογική δικαιοσύνη εντάσσεται σε αυτό το κλίμα. Σίγουρα δεν θα λύσει το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας, αν και η φορολόγηση του 75% τμήματος των εισοδημάτων άνω του 1 εκατ. ευρώ εκτιμάται ως έξυπνο προεκλογικό τρικ, σίγουρα δεν φαίνεται να φέρνει ουσιαστικές λύσεις. Ασε που όλα τα μεγάλα αφεντικά-κάτοχοι του κεφαλαίου της χώρας, άρχισαν να την κάνουν στο εξωτερικό. Και όπου δεν υπάρχει κεφάλαιο, είναι λιγότερες και οι θέσεις εργασίας.
Η περίπτωση του μεγαλοεπιχειρηματία και πλουσιότερου Γάλλου στον κόσμο μεσιέ Μπερνάρ Αρνό, ο οποίος σκέφτηκε να φύγει στο Βέλγιο, αντικατοπτρίζει το γενικότερο κλίμα. Κι έτσι η εφημερίδα «Libération» δεν δίστασε να κανιβαλίσει στο πρωτοσέλιδό της με τον τίτλο «Δίνε του, μ…α πλούσιε». Πλούσιοι εναντίον φτωχών; Το σχήμα είναι γνωστό. Ισως απλοϊκό. Σίγουρα αρχετυπικό. Ποιος θα βγει κερδισμένος από αυτή τη διαμάχη; Ούτε οι πλούσιοι θα πτωχεύσουν, ούτε οι φτωχοί θα γίνουν πλούσιοι. Ούτε όμως θα βρεθούν ουσιαστικές λύσεις στα προβλήματα της καθημερινότητας που μαστίζουν τόσο κόσμο.

Οι μόνοι που φαίνεται να επωφελούνται μέχρι στιγμής είναι οι δημαγωγοί, οι λαϊκιστές, οι τυχοδιώκτες που ξεπετάγονται παντού στην Ευρώπη, όπως και στη χώρα μας. Οι επαναστάσεις δεν έχουν πλέον ραντεβού με τις συγκυρίες. Δεν ξεκινάνε, όπως φαίνεται τουλάχιστον μέχρι στιγμής, για ευνόητους λόγους. Προμηνύουν ωστόσο φουρτούνες μέσα από έναν παρεξηγημένο θυμό. Η επίκληση στην αυθεντία της μάζας, η καταγγελία των ελίτ, χάνονται στα βάθη της ανθρώπινης ιστορίας. Δεν είναι ενδεικτικό της εποχής μας αλλά των αδυναμιών μας. Σπανίως δικαιώνεται ο πολίτης από τον λαϊκισμό. Εν αντιθέσει, χρησιμοποιείται εν αγνοία του. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι είχαν εξερευνήσει τη διαλεκτική της δημαγωγίας μέσα από την τέχνη. Ας θυμηθούμε τι έγραφε ο Ευριπίδης το 424 π.Χ.: «Αχάριστοι, όλοι εσείς που αποζητάτε να σας τιμά ο λαός στις ρητορείες. Ποτέ να μη σας γνώριζα διότι διόλου δεν νοιάζεστε εάν θα βλάψετε τους φίλους. Φτάνει να πείτε κάτι που τον όχλο θα ευχαριστήσει…».