Πώς ψηφίζουμε στην κάλπη: Η σχολή του Σικάγο
katsanevas

Κωστής Κατσανέβας

Πώς ψηφίζουμε στην κάλπη: Η σχολή του Σικάγο

Η θεωρία της ορθολογικής επιλογής (rational choice theory), στην οποία στηρίζεται η Σχολή του Σικάγου, συνιστά μία από τις πλέον διαδεδομένες και σημαντικές μεθοδολογικές και θεωρητικές προσεγγίσεις της Πολιτικής & Οικονομικής Επιστήμης. Οταν εφαρμόζεται στην πολιτική συμπεριφορά και τη λήψη αποφάσεων στις κάλπες, η θεωρία προϋποθέτει ένα σημαντικό αξίωμα: οι ψηφοφόροι να ψηφίζουν με βάση το προσωπικό τους όφελος και με γνώμονα τη μεγιστοποίηση των δικών τους συμφερόντων. 

Με άλλα λόγια, αυτή η θεωρία υποστηρίζει ότι ο κάθε πολίτης χρησιμοποιεί συγκεκριμένα λογικά επιχειρήματα για να καταλήξει στην πολιτική απόφαση που βελτιστοποιεί το προσωπικό του συμφέρον - τον πολιτικό υποψήφιο, για παράδειγμα, που θεωρητικά θα εκφράζει καλύτερα τις πολιτικές του απόψεις και θα του προσφέρει τα μέγιστα για τις προσωπικές του ανάγκες.

Αυτή η ροή σκέψης είναι πάντα ορθολογική και προϋποθέτει ότι ο πολίτης διαθέτει όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται, κατανοεί τυχόν πολύπλοκες αποχρώσεις σε όλη την ευρύτητα της πολιτικής ζωής, υπολογίζει με ακρίβεια τις προτάσεις των πολιτικών και προβλέπει το μέλλον με μαθηματική ορθότητα, α, και… δεν κάνει ποτέ λάθη. Είναι ο απόλυτος utility optimizer. Ετσι προκύπτει ένα μοντέλο ανθρώπου που μοιάζει με υπολογιστή, σαν μια τεχνητή νοημοσύνη που ξεπερνά τους ανθρώπινους γνωστικούς περιορισμούς. To πρόβλημα με την αρχή της ορθολογικής επιλογής είναι ότι δεν συμπεριλαμβάνει τον πιο σημαντικό παράγοντα, ότι είμαστε άνθρωποι και οι άνθρωποι κάνουν λάθη. Ο homo economicus δεν είναι τόσο ορθολογιστής και στην πραγματικότητα δεν υπάρχει.

Οι υποθέσεις αυτές έχουν μεγάλη σημασία για την πολιτική συμπεριφορά των πολιτών. Ποια κίνητρα έχουν για να ενημερώνονται πλήρως για πολιτικά θέματα οι πολίτες και να ψηφίζουν ανάλογα; Αν οι ενημερωμένοι πολίτες θεωρούνται ο θεμελιώδης λίθος της δημοκρατίας, μπορούμε να υποθέσουμε ότι υπάρχει απόλυτη ορθότητα κατά τη δημοκρατική λήψη αποφάσεών μας; Κατά πόσο λειτουργούμε σαν υπολογιστές δίχως συναίσθημα, κοινωνική πίεση ή προκατάληψη στην κάλπη, όπως το καθορίζει η θεωρία ορθολογικής επιλογής;

Η αναπόφευκτη αλήθεια είναι ότι οι πολίτες δεν μπορούν ποτέ να είναι εντελώς ενημερωμένοι και ορθολογιστές για κάθε θέμα, όπως ο βαθμός στον οποίο τα θέματα δημόσιας σημασίας ποικίλλουν σε πολυπλοκότητα και απαιτούν χρόνο και σκέψη για να εμπεδωθούν. Η διαπίστωση αυτή έχει αποκληθεί «ορθολογική άγνοια». Πρόκειται για τη ραχοκοκαλιά των γνωστικών και νευρολογικών μας περιορισμών,για τον συνδυασμό της βιολογικής μας λειτουργικότητας και της έλλειψης πληροφοριών που αποτελούν την τέλεια συνταγή για λανθασμένη λήψη αποφάσεων στην κάλπη.

Η πολιτική αλλά και η ανθρώπινη συμπεριφορά αποκλίνει από την ορθολογικότητα, όπως την προσδιόρισε ο Φρίντμαν - αποκλίνει μέσα στα όρια των δικών της περιορισμών, λόγω της ανθρώπινης βιολογίας και της ατελούς γνωστικής ικανότητας του καθενός που αυτή συνεπάγεται. Συνεπώς, η δημοκρατία μας είναι σε σημαντικό βαθμό εύθραυστη και ευάλωτη.

Οι οικονομολόγοι και ακόλουθοι της Σχολής του Σικάγου διατηρούν την άποψη ότι οι αγορές τείνουν προς την απόλυτη ισορροπία, ενώ η ίδια η φύση τείνει προς την εντροπία. Οι νέοι οικονομολόγοι, καθώς και τα στελέχη που ορίζουν την κατεύθυνση της οικονομίας οφείλουν να υπολογίζουν όλες τις πτυχές σύγχρονων ευρημάτων της Οικονομικής Επιστήμης, όπως αυτή της Συμπεριφορικής Οικονομικής (Behavioural Economics). Ως προπομπός αυτών των ευρημάτων ο Ανδρέας Παπανδρέου, ήδη από το 1950, επισήμανε ότι η οικονομική θεωρία πρέπει να εξοπλιστεί με τα σωστά εργαλεία προκειμένου να περιοριστεί η διατύπωση λανθασμένων υποθέσεων και να διατυπωθούν σημαντικά και πρακτικά αξιώματα για τη βαθύτερη κατανόηση των πολιτικών μας επιλογών. Αυτή η διαδικασία απαιτεί μια προσεκτική απογραφή όλων των έγκυρων προτάσεων της Ψυχολογίας, της Ανθρωπολογίας, της Νευροεπιστήμης και της Κοινωνιολογίας

Κλείσιμο
*Υπεύθυνος Ερευνών στη Eurolife ERB, απόφοιτος Μ.Sc. στη Συμπεριφορική Οικονομική
από το City University και υποψήφιος διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πειραιώς
Ακολουθήστε το protothema.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Protothema.gr

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Ειδήσεις Δημοφιλή Σχολιασμένα