Ιωάννα Παππά: «Μεγαλώνοντας, αποζητώ ανθρώπους με καθαρή ψυχή»

Αυτό το καλοκαίρι η Ιωάννα Παππά πρωταγωνιστεί στη σοφόκλεια εκδοχή της «Ηλέκτρας», σε μια κατάθεση της πρώτης σκηνοθετικής δουλειάς του Δημήτρη Τάρλοου στο αρχαίο δράμα. Αν και γνωριζόμαστε χρόνια, αυτή είναι άλλη μια ιδανική αφορμή για να τα ξαναπούμε από κοντά, στο κτίριο-ορόσημο της Μητροπόλεως, το «The Dolli at Acropolis». Περνώντας την είσοδο με τα οικόσημα, υποκλινόμαστε στο μεγαλείο που μας περιβάλλει. Κι όμως, τίποτα δεν είναι πιο γοητευτικό στην πανοραμική θέα των αρχαίων θαυμάτων, τα έργα του Πικάσο και του Κοκτό, τη ζωντανή ενέργεια της πόλης, από την παρουσία της: φυσική, ανεπιτήδευτη, λαμπερή και δυναμική, απλά απολαυστική.

Με ρωτάει αν θυμάμαι πότε συναντηθήκαμε για πρώτη φορά. Ηταν στα γυρίσματα του «...Υστερα, Ηρθαν οι Μέλισσες» του Κώστα Κουτσομύτη, στα 22 της, μόλις τελείωνε τη σχολή. Στο πρόσωπό της, ο μεγάλος σκηνοθέτης είχε βρει την πρωταγωνίστριά του. «Ηταν μια πολύ θετική συγκυρία η συνάντησή μου μαζί του. Οπως και με τη Μαρινέλλα, αυτή την τεράστια καλλιτέχνιδα και φοβερό άνθρωπο. Οι δυο τους με εισήγαγαν στον χώρο πολύ θετικά. Μου έδωσαν δύναμη να πατήσω πολύ γρήγορα στα πόδια μου και να αισθανθώ ότι εδώ υπάρχει ένα περιβάλλον όπου κάποιοι άνθρωποι ξέρουν να κάνουν πολύ καλά τη δουλειά τους και να συμπεριφέρονται. Εχει νόημα να βρίσκομαι σε μια δουλειά όταν υπάρχει σεβασμός. Νιώθω άβολα όταν δεν υπάρχουν όρια, ωραίοι τρόποι, θετική εκπαίδευση, επιβράβευση. Οσες φορές έτυχε να εκτιμούν τη δουλειά μου οι σκηνοθέτες, ένιωσα ότι πρέπει να το επιστρέψω εις τριπλούν. Ενας γλυκός τρόπος βοηθάει πάντοτε στο να ανοίξει ένας άνθρωπος ψυχικά, να αποδώσει καλύτερα».

Η παράσταση για την οποία ετοιμάζεται εντατικά θα ανέβει στις 4 και 5 Ιουλίου στην Επίδαυρο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. «Θα ακολουθήσει περιοδεία σε όλη την Ελλάδα που θα ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο στην Αττική και στο Ηρώδειο», ξεκινάμε την περί θεάτρου κουβέντα μας. «Η “Ηλέκτρα”' είναι ουσιαστικά μια ιστορία εκδίκησης. Ενας κύκλος αίματος με τον έναν να εκδικείται τον άλλον σε μια διαδοχή οικογενειακών δολοφονιών, όπου εξαντλείται το μίσος και ο θυμός και δεν συντελείται κάθαρση εντέλει.

Τελειώνοντας η ιστορία, σκοτώνοντας και ο Ορέστης πλέον τη μητέρα του με προτροπή της Ηλέκτρας, της αδερφής του, έχοντας εκείνη σκοτώσει τον πατέρα του, συνειδητοποιούμε ότι τελικά δεν επέρχεται καμία λύτρωση. Η μανία εκδίκησης οδηγεί σε μια διαδοχή, σε μια εξάντληση του αισθήματος του μίσους, μέσα από ακραίες πράξεις. Στο τέλος επέρχεται μια μεγάλη ματαίωση. Σε έναν κόσμο λοιπόν όπως ο σημερινός δικός μας, όπου η βία και η εκδίκηση παρουσιάζονται συχνά ως “αναγκαίο κακό”, η παράσταση έρχεται ως καθρέφτης των ανθρώπινων διλημμάτων, της διαχρονικής σύγκρουσης ανάμεσα στη δικαιοσύνη και την ηθική και αποκτά ανατριχιαστική επικαιρότητα».

Πάντα αξιόπιστη, υποδυόμενη οποιαδήποτε ηρωίδα, η αγαπημένη ηθοποιός ενσαρκώνει τώρα μια βασίλισσα. «Η Κλυταιμνήστρα είναι μια γυναίκα που έχει υποστεί βία, προδοσία, εξευτελισμό. Την έχει οδηγήσει το μίσος της στη δολοφονία. Προσπαθεί να κρατήσει τον τίτλο και την ευλογία, να βάλει μια τάξη στη ζωή της. Παρ’ όλα αυτά, η πράξη της δεν τη δικαιώνει. Τα παιδιά της στρέφονται εναντίον της. Και τελικά οδηγείται στον θάνατο. Συνήθως ο ρόλος αυτός έχει πολλές ερμηνείες. Προσωπικά αντιλαμβάνομαι τι συμβαίνει στον χαρακτήρα. Καταλαβαίνω τα συμφέροντά της, τι προσπαθεί να σώσει, σε ποια αδιέξοδα βρίσκεται. Τη συμπονώ, τη δικαιώνω, στον βαθμό που μπορείς να δικαιώσεις οποιονδήποτε άνθρωπο ή ήρωα. Αυτό που θα συμβεί προφανώς στην παράστασή μας είναι ότι όλοι οι χαρακτήρες θα δικαιώνονται σε σημεία. Δηλαδή, δεν υπάρχει ο απόλυτα καλός, δεν υπάρχει ο απόλυτα κακός, έχουν μπει όλοι σε μια διαδικασία πένθους, μίσους και προσπάθειας να διασώσουν οτιδήποτε τους κάνει να νιώθουν οι ίδιοι ότι ζουν μια ζωή όπως θα επιθυμούσαν. Αλλά στην ουσία κανείς δεν έχει καταφέρει να ξεφύγει από το να εμπλακεί σε μια κοινή μοίρα. Και ακριβώς επειδή θεωρούν και οι ίδιοι ότι είναι μοιραίο, πως οι θεοί αποφασίζουν διότι δεν υπάρχει ελεύθερη βούληση, δεν αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία να αντισταθούν σε αυτή την τάση μίσους και εκδίκησης. Εκεί ο θεατής έρχεται να αναλογιστεί τι σημαίνει να μην αναλαμβάνεις την ευθύνη του εαυτού σου, να ορίζεσαι από τη μοίρα που σου έχει επιβληθεί εξωγενώς, αποποιούμενος την προσωπική ευθύνη, ρίχνοντάς τη σε κάτι μεγαλύτερο από εσένα. Αλλά οι θεοί δεν απαντούν στον Σοφοκλή».

Το προηγούμενο Πάσχα η Ιωάννα το πέρασε με αναγνώσεις της «Ηλέκτρας » στο σπίτι των Καραγάτσηδων στη Χώρα της Ανδρου, τόπο που συγκινεί πολύ τον Δημήτρη Τάρλοου - εδώ έζησαν η ζωγράφος γιαγιά του Νίκη Καραγάτση και ο παππούς του Δημήτρης Ροδόπουλος ή Μ. Καραγάτσης, όπως υπέγραφε τα βιβλία του, η μητέρα του Μαρίνα Καραγάτση με τον πατέρα του Φίλιππο Τάρλοου. «Εχει μεγάλη ιστορία η οικογένειά του στο νησί. Συνάντησα πολύ ωραίους ανθρώπους στο φιλόξενο κτήμα “Ηλίανθος”, φάγαμε μαζί σε αμπελώνες, ήταν ένα αξέχαστο τετραήμερο συνδυασμένο με τον στόχο μας, ένα ωραίο ξεκίνημα και ευκαιρία να γνωριστεί ο θίασος καλύτερα, γιατί δεν έχουμε δουλέψει ξανά μαζί στο παρελθόν».

Η προσωπική της ζωή βρίσκεται κάπου ανάμεσα στη δουλειά και τον 6χρονο γιο της, τον Αντώνη. «Φυσικά κι έχουν αλλάξει οι προτεραιότητές μου από τη στιγμή που έγινα μητέρα. Ο προσωπικός μου χρόνος έχει συρρικνωθεί στον απόλυτο βαθμό. Οταν οι απαιτήσεις γίνονται ακραίες, η βοήθεια είναι πολύ σημαντική. Οταν βρίσκομαι κάπου, θέλω να είμαι ήσυχη, να μην ανησυχώ για το τι συμβαίνει έχοντας αφήσει το παιδί μου στο σχολείο είτε με άνθρωπο που το φροντίζει. Χρειάζομαι ένα πλαίσιο ασφάλειας και εμπιστοσύνης, να νιώθω ότι περιβάλλομαι από ανθρώπους που μπορώ να εμπιστευτώ. Μεγαλώνοντας, αποζητώ ανθρώπους που έχουν καθαρή ψυχή και καθαρή σκέψη. Είναι υπέροχη η συναναστροφή με τα μικρά αυτά πλάσματα. Παρατηρώ με αισιοδοξία στο παιδί μου το αίσθημα της δικαιοσύνης που το έχουμε δουλέψει μαζί αλλά το ενισχύει και το σχολείο του. Γίνονται συστηματικά ανταλλαγές μαθητών με παιδάκια από άλλες χώρες για να εξαλειφθεί το αίσθημα του ρατσισμού και της διαφορετικότητας. Θέλω να συναναστρέφεται με παιδιά από όλο τον κόσμο ώστε αργότερα να μην του φαίνεται περίεργο. Επίσης, υπάρχουν και ζωάκια στο σχολείο του. Αναπτύσσεται έτσι το αίσθημα της φροντίδας, η λογική τού ότι αγαπάμε και σεβόμαστε όλα τα πλάσματα. Καλλιεργείται η κοινωνική αντίληψη. Προσωπικά, από τους γονείς μου έμαθα την καθοδήγηση όχι με λέξεις, αλλά με το προσωπικό παράδειγμά τους - ήταν διακριτικοί και καθόλου παρεμβατικοί. Δηλώνει βαθιά ευγένεια αυτό και προσπαθώ κι εγώ να το έχω. Φέτος είναι η τρίτη φορά που θα πάμε μαζί με τον μικρό στην Επίδαυρο και θα παρακολουθήσει την παράσταση. Εκείνος κάνει διακοπές, εγώ πολύ λίγο βέβαια».

Η πορεία της στην υποκριτική την κατατάσσει στις πιο ταλαντούχες Ελληνίδες ηθοποιούς. Ρόλοι που είναι η ίδια ιστορία με διαφορετικά κοστούμια, χωρίς καμία πιθανότητα να ανακαλύψεις κάτι νέο, δεν την ενδιαφέρουν. Τονίζει ότι «τα πρώτα σου βήματα εξαρτώνται από το τι θα σου τύχει, πώς θα το διαχειριστείς. Μετά νομίζω ότι κάπως οδηγούνται τα πράγματα. Δείχνεις στον κόσμο ποιος είσαι. Αν η επιθυμία σου είναι να πας παρακάτω, να τολμήσεις να μην παραμείνεις στα προφανή και στα κεκτημένα, εξελίσσεσαι. Οπότε κάπως έτσι νομίζω προκύπτουν οι σημαντικές συνεργασίες».

Φορώντας Zeus+Δione στο συνυφασμένο με την ιστορική μας κληρονομιά περιβάλλον του καφέ στο «Dolli» και απολαμβάνοντας το welcome ρόφημα από ελληνικά βότανα που μας έχουν προσφέρει, αναρωτιέμαι φωναχτά: «Γιατί Ελλάδα;». «Στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε ό,τι ονειρεύτηκα ως ηθοποιός. Ημουν πάνω στο κύμα, έφτασα στα 30κάτι για να σκεφτώ τι θα είχε γίνει αν είχα φύγει, κάτι που θα μπορούσα να κάνω εφόσον έχω γεννηθεί στην Αμερική. Στο ελληνικό ρεπερτόριο έχουμε από τα σημαντικότερα έργα. Αρχαίο δράμα, σπουδαία νεοελληνικά έργα, κάποια που γράφτηκαν σε αναβρασμό, κοινωνικά και πολιτικά, σπουδαίους θεατρικούς συγγραφείς και λογοτέχνες και, φυσικά, τον πλούτο μιας γλώσσας θαυμαστής συμμετρίας και λιτότητας που με συγκινεί διαρκώς. Σε έναν μονόλογο του Βιζυηνού που ερμήνευσα κάποια στιγμή, ένιωσα συγκλονισμένη από τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο χειριζόταν την καθαρεύουσα».

Η αφοσίωσή της, η ελληνική τραγωδία, ένα είδος ξεχωριστό, η γλώσσα των μύθων, η ανεξήγητη έλξη που την ωθεί να υπηρετεί ένα θέατρο δημοκρατικό, προνόμιο των πολλών, διαφωτίζοντας το νόημα του κόσμου, εμπειρούμενη όσα εμπεριέχει η δημιουργία, η χαρά της μαζί και οι κόποι, είναι η ωδή της αγάπης που έχει να προσφέρει. Το χειροκρότημα από το κοινό στις δύο νύχτες του Ιουλίου στην Επίδαυρο θα ολοκληρώσει έναν κύκλο.