Μπάμπης Κούτρας

Η αποχώρηση των Αμερικανών από το Αφγανιστάν, μετά από είκοσι χρόνια πολέμου, απέδειξε για μία ακόμη φορά ότι δεν μπορείς να επιβάλεις παντού μια «φιλική», δυτικού τύπου Δημοκρατία. Μάταιος ο κόπος, πεταμένα τα 2,5 τρισ. δολάρια, χαμένες άδικα τόσες χιλιάδες ζωές.

Βρισκόμαστε ξανά στο σημείο εκκίνησης. Απέναντι στις απειλές (ασφάλεια, τρομοκρατία, προσφυγικές ροές, ναρκωτικά) και την καταρράκωση κάθε έννοιας ελευθερίας, δημοκρατίας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η εκτέλεση μιας γυναίκας, στη μέση του δρόμου, με σφαίρα στο κεφάλι από τους Ταλιμπάν δείχνει τον δρόμο προς την κόλαση που έχουμε μπροστά μας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεκίνησαν κι αυτόν τον πόλεμο το 2001, αμέσως μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης, με στόχο να βρουν, να συλλάβουν, να τιμωρήσουν τους ενόχους και τελικά να δημιουργήσουν μια περίμετρο ασφαλείας μακριά από τα σύνορά τους.

Το Αφγανιστάν δεν ήταν το μοναδικό μέτωπο. Ο «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας», όπως τον περιέγραψαν ο Τζορτζ Μπους και ο Τόνι Μπλερ, περιελάμβανε και την επίθεση στο Ιράκ, αλλά και επιμέρους «επιχειρήσεις» σε δεκάδες άλλες χώρες.

Πολλοί ήταν εκείνοι που προέβλεψαν ότι η αμερικανική εισβολή σε δύο χώρες (Αφγανιστάν και Ιράκ) μπορεί να εξελιχθεί σε μακροχρόνιο πόλεμο, δηλαδή στην τέλεια παγίδα με χιλιάδες νεκρούς, δυσβάσταχτο κόστος, ακόμη και για τις ΗΠΑ, και αμφίβολα αποτελέσματα. Η οδυνηρή εμπειρία του Βιετνάμ δεν είχε ξεχαστεί.

Οσο ο πόλεμος παρέμεινε προσανατολισμένος στο κυνήγι των τρομοκρατών, είχε πολιτικό, στρατιωτικό και επικοινωνιακό νόημα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήθελαν να μπαλώσουν τα κενά ασφαλείας, να ξανακερδίσουν τη χαμένη τους αυτοπεποίθηση, να ξεπλύνουν την ντροπή της 11ης Σεπτεμβρίου, κι αυτό είναι κατανοητό.

Από ένα σημείο και μετά, όμως, οι στόχοι διευρύνθηκαν και ο προσανατολισμός άλλαξε. Οι Αμερικανοί και η περίφημη «συμμαχία των προθύμων», θέλοντας να διευρύνουν τη γεωστρατηγική τους επιρροή εγγύτερα προς την Κίνα και τη Ρωσία, πιθανόν και από ιδεολογική άποψη, επιχείρησαν να εγκαταστήσουν στο Αφγανιστάν μια δυτικού τύπου Δημοκρατία, συνδυάζοντας το τερπνό με το ωφέλιμο. Μόνο που δεν έλαβαν υπόψη τους ότι το Αφγανιστάν δεν είναι ούτε Ευρώπη, ούτε Βόρεια Αμερική. Για την ακρίβεια, τίποτα δεν είναι ίδιο.

Οι Ταλιμπάν, αυτή την περίοδο, είναι προφανώς η πλειοψηφία και οι υποστηριζόμενοι από τους Αμερικανούς τοπικοί «ηγέτες» αποδείχθηκαν στην πράξη ανίκανοι και φαύλοι. Μέχρι και οι Μυστικές Υπηρεσίες των ΗΠΑ φέρεται να εξεπλάγησαν από την ταχύτητα κατάρρευσης του στρατιωτικού και πολιτικού μηχανισμού τον οποίο οι ίδιες είχαν στήσει και προικίσει με αρκετά δισεκατομμύρια δολάρια, τα περισσότερα εκ των οποίων πήγαν στις τσέπες του «προέδρου» Ασράφ Γάνι και των συνεργατών του. Δεν μπορείς όμως να στηρίξεις τη γέννηση ενός πιο φιλελεύθερου καθεστώτος, υπό δύσκολες συνθήκες, σε ανθρώπους που δεν θέλουν να πολεμήσουν για όσα υποτίθεται ότι πιστεύουν. Δυστυχώς, εκείνοι που δεν μπόρεσαν να φύγουν από την Καμπούλ θα πληρώσουν για όλους.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Δύση επιχειρεί να αλλάξει το καθεστώς μιας χώρας σε πιο... ελεγχόμενο και πιο δημοκρατικό με το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα. Το φιάσκο της Αραβικής Ανοιξης είναι πολύ πρόσφατο. Στη Λιβύη έριξαν τον Καντάφι και η χώρα βυθίστηκε στο χάος του εμφυλίου, στις σφαγές και την αστάθεια, με τις γνωστές συνέπειες και για την Ελλάδα.
Στη Συρία, αντί να διώξουν τον Μπασάρ αλ Ασαντ, έφεραν το «Ισλαμικό Κράτος» και την προσφυγική κρίση. Η Αίγυπτος σώθηκε την τελευταία στιγμή από το χάος και τη σφαγή με την επιβολή του Στρατού και στο Ιράκ το νέο καθεστώς δυσκολεύεται να σταθεί στα πόδια του παρά τους ποταμούς αίματος και τον πακτωλό των χρημάτων. Οι εικοτολογίες ότι οι ΗΠΑ θα «βγάλουν τα σπασμένα» με την ανοικοδόμηση που θα αναλάβουν οι δικές τους εταιρείες ισοδυναμούν με ανέκδοτο.

Ο «παγκόσμιος χωροφύλακας» απέτυχε στο Αφγανιστάν. Τα συμπεράσματα της ήττας δεν έχουν μόνο αναδρομική αξία, αλλά αποτελούν μαθήματα για το μέλλον. Στις γεωπολιτικές συνθήκες υπάρχουν πράγματα που μπορούν να γίνουν και άλλα που δεν γίνονται. Το Αφγανιστάν δεν είναι πρόβλημα που θα μπορούσαν να λύσουν οι Ράμπο. Εάν ένας λαός δεν θέλει μόνος του να σωθεί, κανείς δεν μπορεί να τον σώσει.

Η Ελλάδα, δυστυχώς, δεν μπορεί να λείπει από αυτή την αλυσίδα των προβλημάτων που φέρνει η επόμενη μέρα. Βρίσκεται ξανά τώρα αντιμέτωπη με ένα νέο κύμα προσφύγων. Αν σκεφτούμε ότι το 35% εκείνων που έφταναν έως τώρα στα νησιά και τον Εβρο ήταν άνδρες Αφγανοί, μπορούμε να καταλάβουμε τι θα γίνει τους επόμενους μήνες ή και χρόνια. Φυσικά δεν μπορούμε να αρνηθούμε τη βοήθεια σε όσους φεύγουν κυνηγημένοι από τους Ταλιμπάν, αλλά πρέπει να μοιραστούμε την ευθύνη με εκείνους που προσπάθησαν να λύσουν το πρόβλημα και απέτυχαν.