Γαλάτεια Λασκαράκη

«Μα έλα τώρα, αυτή είναι bitchάρα. Και μόνο που τη βλέπεις την αντιπαθείς», ήταν τις προάλλες η επιχειρηματολογία μιας φίλης, κατά τα άλλα ένθερμης φεμινίστριας, για να δείξει αμέσως την αποδοκιμασία της για έτερη γυναίκα, πολύ χειραφετημένη και κορυφαία σε αυτό που κάνει, στην οποία αναφέρθηκα με θαυμασμό.

Σε γραφεία και σε παρέες, αρσενικής και θηλυκής σύστασης ανεξαιρέτως, η απαξίωση των πετυχημένων γυναικών γίνεται με τεράστια ευκολία και ταχύτητα, και η κριτική έχει αντικείμενο τα πάντα εκτός από την δουλειά τους. Αν η δουλειά τους μάλιστα περιλαμβάνει και δημόσια έκθεση, μέσω ενασχόλησης με την πολιτική, την δημοσιογραφία, την επικοινωνία ή άλλους θεσμούς, τότε η απαξίωση είναι ανελέητη.

Κριτική για την άσχημη εμφάνιση (“μπάζο”), κριτική για την σέξι εμφάνιση («σαχλοκούδουνο») κριτική γιατί έκανε καλό γάμο («αυτός την έβαλε»), κριτική για τα μαλλιά της, κριτική για τα ρούχα της, κριτική για την εκνευριστική φωνή της (ναι, ήταν στη λίστα με τα μειονεκτήματα της Χίλαρι Κλίντον όταν διεκδικούε το χρίσμα)

Στον επαγγελματικό στίβο “οι γυναίκες δέχονται αρνητική κριτική για την προσωπικότητά τους, ενώ οι άνδρες όχι”, λέει η βρετανίδα δημοσιογράφος Caroline Criado Perez στις Αόρατες Γυναίκες, το βιβλίο-έρευνα του 2019 για τις προκαταλήψεις και διακρίσεις σε ένα κόσμο όπου η “μεροληψία υπέρ των λευκών ανδρών” είναι πιο θεσμική και από το Βατικανό. “Στις γυναίκες λένε να προσέχουν τον τόνο της φωνής τους, να υποχωρούν. Αποκαλούνται αυταρχικές, σκληρές, στρυφνές, επιθετικές, ευάλωτες και παράλογες”.

Την εβδομάδα που μας πέρασε, λόγω και πυκνής επικαιρότητας (Κορωνοιός, προσφυγικό) επιδόθηκα σε μαζοχιστικό binge-reading (εμμονικό διάβασμα) των σχολίων των αναγνωστών κάτω από σχεδόν κάθε είδηση μέχρι που έφτασα σε κάποια σχετική με τη Μέρκελ και την κρίση στον Εβρο. Σίγουρα η καγκελάριος έχει δεχθεί κατάρες σε αρκετές γλώσσες (και όμοια σε πλούτο με τα ελληνικά «γύναιο», «βρωμιάρα», «σκατόγρια» και το κλασικό “καλό ψόφο”, για να αναφέρω τα πιο φινετσάτα από μια μακριά λίστα), ούτε υποστηρίζω φυσικά ότι το υβρεολόγιο καφενείου εκτοξεύεται αποκλειστικά σε γυναίκες ηγέτες. Ομως στοιχηματίζω πώς ακόμη και οι πιο δαιμονοποιημένοι άνδρες ομόλογοί της, όπως ο Πούτιν ή ο Ερντογάν αυτή τη στιγμή μπορεί να προκαλούν σε συνανθρώπους μας το μίσος ή τον φόβο, αλλά όχι τον χλευασμό για την ξινή τους φάτσα, την υγιεινή του σώματός τους ή την ηλικία τους.

Εννέα στους δέκα από εμάς, ανεξαρτήτως φύλου, έχουμε προκαταλήψες ενάντια στις γυναίκες, αναφέρει ο «Δείκτης κοινωνικών προτύπων για τα φύλα» (GSNI), που εκπόνησε το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και δόθηκε στη δημοσιότητα εν όψει της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας για το 2020.

Το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι προκατειλημένο ενάντια στις γυναικες σε θεματα πολιτικής, οικονομίας, εκπαίδευσης, βίας και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων.

Το 50% θεωρεί ότι οι άνδρες είναι καλύτεροι πολιτικοί ηγέτες, το 40% πιστεύει ότι οι άνδρες είναι καλύτερα στελέχη επιχειρήσεων, ενώ το ένα τρίτο των ερωτηθέντων θεωρεί αποδεκτό οι άντρες να χτυπούν τις συντρόφους τους.

Οπως είπε και ο επικεφαλής του εν λόγω προγράμματος “Σήμερα, ο αγώνας για την ισότητα των φύλων είναι μια ιστορία μεροληψίας και προκαταλήψεων». Σύμφωνα με τη μελέτη του ΟΗΕ, δεν υπάρχουν χώρες στον κόσμο με ισότητα των φύλων το 2020.

Στην Ελλάδα, όπου οι γυναίκες αποτελούν το 60% των αποφοίτων πανεπιστημίου αλλά, παρ' όλα αυτά, υποπληρώνται και υποεκπροσωπούνται, αφήνοντας τις περισσότερες ηγετικές θέσεις στις επιχειρήσεις και στη δημόσια διοίκηση για τους άνδρες, η μόνο “στα χαρτιά” ισότητα μοιάζει να είναι η εθνική περίπτωσή μας.

Ακόμη και σε “περιβάλλοντα” υψηλού βιοτικού και μορφωτικού επιπέδου, πολύ μακρυά από τον οχετό του ανώνυμου ίντερνετ, διαπιστώνει κανείς ότι δεν υπάρχει όχι κανένας θαυμασμός αλλά κανένα έλεος για εκείνες τις λίγες ανάμεσά μας που καταφέρνουν τελικά να σπάσουν τη γυάλινη οροφή.

Οι γυναίκες που φτάνουν στις ηγετικές θέσεις για τις οποίες το πιο προοδευτικό κομμάτι της κοινωνίας τις έχει προπονήσει, οι γυναίκες που εκλέγονται, που ασκούν εξουσία, που βγάζουν λεφτά, που διακόπτουν ηθελημένα ή αθελά τους την “θεσμική μεροληψία των λευκών ανδρών”, γίνονται αν όχι αμέσως, σταδιακά αντιπαθείς. Καμία δεν ικανοποιεί τα standard μας, ακόμη και αν έχει αποφοιτήσει από το Χάρβαρντ ή ξέρει από χρηματοοικονομικά. Ειδικά τότε.

Είμαστε πολύ πιο πρόθυμοι να υπστηρίξουμε τον φεμινιστικό αγώνα που εχει χαρακτηρα «δικαιωματικό», είμαστε (και ορθώς) στο πλευρό των κακοποιημένων, των χαροκαμένων, των θυμάτων. Αλλά έχουμε έτοιμο το σηκωμένο φρύδι για την γυναίκα ηγέτη, για λόγους που κυμαίνονται από το κακό μπότοξ μέχρι το λάθος παντελόνι.

“Είπα όχι σε ένα project που περιλαμβανει αρκετή προσωπική προβολή γιατί ήθελα να χάσω μερικά κιλά πρώτα. Και μετά σκέφτηκα: αν ήμουν άντρας δεν θα μου περνούσε καν από το μυαλό αυτό”, μου εκμυστηρεύθηκε πρόσφατα κορυφαία επαγγελματίας της επικοινωνίας.

Καθόλου παράξενο. Πριν από λίγες ημέρες, στο φιλμ της βρετανίδας φωτογράφου και εκδότριας του περιοδικού μόδας Girls Girls Girls, Claire Rothstein, είδαμε τη Σύνθια Νίξον να διαβάζει ένα ποίημα για τις δυσθεώρητες προσδοκίες που θέτουμε στις γυναίκες. Σκηνοθετημένο σαν ένα προκλητικό βίντεο κλιπ, ένα “fashion film για τη γενιά του #metoo” όπως το χαρακτήρισε η Guardian, μοντάρει πλάνα διάσημων μοντέλων αλλά και γκριμάτσες του Ντόναλτ Ντραμπ και του Χάρβει Γουάινστειν. Το κείμενο, είναι ένα από τα γραπτά της Camille Rainville, από το μπλογκ της Writings of a Furious Woman: “Να είσαι κυρία, είπαν. Η φούστα σου είναι πολύ κοντή. Το ντεκολτέ σου είναι πολύ ανοιχτό. Μην δείχνεις τόσο δέρμα. Αφησε κατι στη φαντασία. Μην είσαι πειρασμός. Οι άνδρες δεν μπορούν να συγκρατήσουν τον εαυτο τους. Οι άνδρες έχουν ανάγκες. Να είσαι σέξι. Να είσαι καυτή. Μην προκαλείς. Πας γυρεύοντας. Φόρεσε μαύρα, φόρεσε τακούνια”.

Το βίντεο, που μάζεψε πάνω από 20 εκατομμύρια προβολές, και το μοιράστηκαν μεταξύ άλλων, η Κάρα ντελεβίν, η Ντούα Λίπα και η Μαντόνα, συνεχίζει: “Μην είσαι χοντρή. Μην είσαι αδύνατη. Σταμάτα να τρως. Πάρε μια σαλάτα. Ξεκίνα δίαιτα. Θεε μου έχεις γίνει σαν σκελετός. Γιατί δεν τρώς; Δείχνεις άρρωστη. Στους άνδρες αρέσουν οι γυναίκες με λίγο κρέας επάνω τους. Φόρεσε μέγεθος 0. Φόρεσε μέγεθος διπλό 0. Γίνε ένα τίποτα. Γίνε λιγότερο απο το τίποτα”. Να είσαι κυρία, είπαν. Αφαίρεσε τις τρίχες από το σώμα σου. Κάνε λεύκανση εδώ. Κάνε λεύκανση εκεί. Σβήσε τις ουλές σου. Εξαφάνισε τις ραγάδες σου. Φούσκωσε τα χείλη σου. Γέμισε τις ρυτίδες σου. Ανόρθωσε την κοιλιά σου. Ανόρθωσε το στήθος σου. Δείξε φυσική!

Η ειρωνική φωνή της Νίξον μας υπενθιμίζει ότι εκτός από δυσθεώρητες, οι προσδοκιες είναι και σχιζοφρενικά αντικρουόμενες. Μόνο η Σύνθια είχε νόημα να το κάνει αυτό, εξηγεί η Rothstein, που περίμενε υπομονετικά την σταρ του Sex and the City να τελειώσει πρώτα την καμπάνια της για κυβερνήτης της Νέας Υόρκης το 2018, για να μπορέσει να ξεκινήσει τα γυρίσματα. “Μακάρι να κέρδιζε”, προσθέτει “αν και τελικά μάλλον λειτούργησε καλύτερα για μας που δεν εξελέγη”, καταλήγει. Πράγματι, “αφοπλισμένη”, η δηλωμένη λεσβία και έντονα πολιτικοποιημένη Νίξον, γίνεται ίσως πιο ευρέως αποδεκτή. Οι χαμένοι σου γίνονται περισσότερο συμπαθείς, σωστά; Ειδικά αν είναι γυναίκες.