Νίκολας Ντάνφορθ

Προς διευκόλυνση μιας αναπόφευκτα βασισμένης σε εικασίες απόπειρας προβλέψεων, έχει προταθεί μία σειρά σεναρίων, τα οποία καλύπτουν τις περισσότερο και λιγότερο πιθανές περιπτώσεις, καθώς και μια αισιόδοξη αλλά και μία απαισιόδοξη εκδοχή. Το παρόν κείμενο περιλαμβάνει ορισμένα από τα πιο ενδιαφέροντα σενάρια που έχουν προταθεί μέχρι στιγμής, ενώ επιχειρούνται και ορισμένες παρακινδυνευμένες προβλέψεις.

Πολλές προβλέψεις βασίζονται στην υπόθεση πως όταν οι διμερείς σχέσεις φτάσουν σε ένα σημείο καμπής ο Ερντογάν να αναγκαστεί να υποχωρήσει, επιτρέποντας στην Άγκυρα και τους αποξενωμένους συμμάχους της να κάνουν βήματα προς τα εμπρός. Άλλες πάλι ξεκινούν από το άλλο άκρο, για να καταλήξουν όμως σε παρόμοιο συμπέρασμα θεωρώντας πως η Δύση θα συνεχίσει να υποχωρεί και κατά συνέπεια θα συντηρήσει με κάποια μορφή την παρούσα κατάσταση. Στα παραπάνω προστίθεται μια αισιόδοξη φιλοδυτική ανάλυση, σύμφωνα με την οποία τα συσσωρευμένα προβλήματα διαχείρισης θα αναγκάσουν τον Ερντογάν να εγκαταλείψει αργά ή γρήγορα την εξουσία μέσω εκλογών, οδηγώντας έτσι την Τουρκία εκ νέου στον παραδοσιακό της ατλαντικό προσανατολισμό υπό νέα κυβέρνηση, ενώ υπάρχουν και αισιόδοξοι αναλυτές στην Άγκυρα οι οποίοι πιστεύουν πως η Δύση θα αλλάξει γραμμή και θα αποδεχτεί ασμένως στους κόλπους της τη «Νέα Τουρκία», αποκαθιστώντας τις διμερείς σχέσεις με τους όρους του Ερντογάν. Τέλος, υπάρχουν και ορισμένα εφιαλτικά σενάρια, σύμφωνα με τα οποία η πλήρης ρήξη των διμερών σχέσεων καθιστά την Τουρκία είτε απείθαρχο κράτος, είτε σύμμαχο της Ρωσίας.

Ένα πιο πιθανό σενάριο τα επόμενα χρόνια περιλαμβάνει υποχωρήσεις τόσο από την πλευρά της Άγκυρας, όσο και εκείνη των δυτικών της εταίρων, για την αποφυγή μιας ανεπανόρθωτης ρήξης, ακόμη και σε περίπτωση που η σχέση τους καταστεί ακόμη πιο εχθρική. Σε αυτήν τη συναλλαγή η Άγκυρα θα συνεχίσει πολλές από τις προκλητικές της δραστηριότητες, ενώ οι ΗΠΑ και η ΕΕ θα μετακινηθούν σταδιακά προς μία πολιτική ανάσχεσης. Επιθυμώντας να αποφύγει μια πλήρη οικονομική κατάρρευση ή μία καταδικασμένη στρατιωτική σύρραξη, ο Ερντογάν θα εξακολουθήσει να κινείται προσεκτικά ώστε να μην προκαλέσει οποιαδήποτε ισχυρή αντίδραση. Οι ΗΠΑ και η ΕΕ από την άλλη θα εξακολουθήσουν να ασκούν πίεση, αποφεύγοντας όμως ενέργειες που θα μπορούσαν να ωθήσουν τον Ερντογάν στο χείλος της καταστροφής.

Το ερώτημα που παραμένει είναι κατά πόσο μία αστοχία οποιασδήποτε πλευράς θα μπορούσε να εκτροχιάσει αυτήν τη ρευστή κατάσταση, ή από ποιο σημείο κι έπειτα η συνέχιση των σχέσεων θα γινόταν αδύνατη. Μέχρι στιγμής η Τουρκία και η Δύση έχουν καταφέρει να διαψεύσουν πολλές απαισιόδοξες προβλέψεις. Κάτι τέτοιο είναι πιθανό να συνεχιστεί και στο μέλλον, χωρίς να αποκλείεται όμως και μία απότομη ρήξη.

Σενάρια
Η Τουρκία υποχωρεί
Σύμφωνα με μια διαχρονική σχολή σκέψης και με δεδομένο πως ο Ερντογάν είναι ρεαλιστής και ότι η Τουρκία εξαρτάται από τη Δύση, η πίεση της Δύσης θα γίνει τόσο ισχυρή ώστε η Άγκυρα θα αναγκαστεί να υποχωρήσει και να ακολουθήσει μία λιγότερο προκλητική εξωτερική πολιτική.
Με την τουρκική οικονομία και τη δημοτικότητα του Ερντογάν να κλυδωνίζονται και τη δυσαρέσκεια της Δύσης να κορυφώνεται, η μόνη λογική επιλογή για τον Τούρκο Πρόεδρο είναι η υποχώρηση σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και η αποφυγή ανεπανόρθωτης ρήξης με ΗΠΑ και ΕΕ.
Η Τουρκία εκδημοκρατίζεται

Το πιο αισιόδοξο από τα εξεταζόμενα σενάρια προβλέπει πως όχι μόνο ο Ερντογάν θα συνετιστεί λόγω της αυξανόμενης πίεσης που δέχεται, αλλά και πως οι οικονομικές, εξωτερικές και εσωτερικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει θα τον αναγκάσουν να εγκαταλείψει την εξουσία, είτε μετά τις προγραμματισμένες για το 2023 εκλογές, είτε νωρίτερα μετά από πρόωρες εκλογές.

Η Δύση υποχωρεί
Σε αντιδιαστολή με την άποψη πως ο Ερντογάν θα αναγκαστεί να υποχωρήσει υπό το βάρος των πιέσεων βρίσκεται η άποψη πως οι ηγέτες της Δύσης αδυνατούν να τηρήσουν σκληρή στάση απέναντι στον Ερντογάν καθώς δικαίως ή αδίκως θεωρούν πως η Τουρκία είναι πολύ σημαντική στρατηγικά για να την αφήσουν να χαθεί. Και ενώ η πεποίθηση πως ο Ερντογάν θα υποχωρήσει βασίζεται κυρίως στην οικονομική εξάρτηση της Τουρκίας, η εκτίμηση πως η Δύση δεν θα υιοθετήσει ποτέ μία πραγματικά σκληρή στάση απέναντι στην Τουρκία συνεκτιμά και ορισμένους γεωπολιτικούς παράγοντες.

Η Δύση υπαναχωρεί
Μία εκδοχή του παραπάνω σεναρίου, η οποία είναι δημοφιλής κυρίως μεταξύ των φιλοκυβερνητικών αναλυτών της Τουρκίας, διαβλέπει πως η ένταση μεταξύ της Τουρκίας και της Δύσης θα επιλυθεί τη στιγμή που η Δύση αποδεχθεί το νέο καθεστώς της Τουρκίας ως ισχυρού και ανεξάρτητου δρώντα στη διεθνή σκηνή.

Απότομη ρήξη
Υπάρχουν ακόμη ορισμένες απόψεις που υποστηρίζουν πως τη Τουρκία και η Δύση βαδίζουν σταθερά και αναπόδραστα προς μία επίσημη, οριστική και οξεία ρήξη. Όλες οι εκδοχές αυτού του σεναρίου είναι εξίσου ανατρεπτικές, είτε αφορούν στην έξοδο της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ και την ανάπτυξη πυρηνικού προγράμματος, είτε την εμπόλεμη σύρραξη με τα γειτονικά της κράτη, ενώ συχνά συνοδεύονται και από μία πιο απροκάλυπτα αυταρχική τροπή στο πολιτικό σκηνικό της χώρας, με τον Ερντογάν να ανατρέπει τα αποτελέσματα των εκλογών και να καταπνίγει με τη βία τις διαμαρτυρίες.

του Νίκολας Ντάνφορθ ,
Κύριος Ερευνητής Εξωτερικού ΕΛΙΑΜΕΠ και Επισκέπτης Ερευνητής στο German Marshall Fund