Γ. Ι. Πατσόπουλος

Οπως η Ιστορία επαναλαμβάνεται, το ίδιο ισχύει για τις ανακοινώσεις των εκάστοτε επικεφαλής του υπουργείου Οικονομικών: εκδίδουν εντολές που στην ουσία είναι ευχολόγια. Από τις άλφα φορολογικές υποθέσεις να εισπράξετε τόσα δισ., από τους βήτα ελέγχους τα αντίστοιχα και ούτω καθεξής. Οι λογιστικές διαφορές πρέπει να είναι τόσο τοις εκατό του τζίρου. Λαϊκά σημαίνει: «αν μια επιχείρηση έχει λιγότερες ή μηδαμινές βγάλτε τις με το ζόρι και αν κάποια άλλη έχει μεγαλύτερη παραβατικότητα, μπορείτε να την περιορίσετε αρκεί να βρίσκεται εντός στόχου».

Είναι πολύ φανερό ότι ο φορολογικός μηχανισμός, εθισμένος να λειτουργεί ταμειακά αντί να περιορίζεται στην εφαρμογή των νόμων, μετέτρεψε την πολύχρονη συνήθειά του σε καθεστώς και δεν μπορεί να διανοηθεί ότι παρανομεί όταν οι στόχοι που αποφασίζονται εκφράζονται σε εισπράξεις εκατομμυρίων ευρώ αντί σε αριθμό υποθέσεων ή εργασιών. Η πίεση των δημοσιονομικών αναγκών, αλλά πολύ περισσότερο ο τρόπος σκέψης δημιουργούν αυτά τα φαινόμενα, απόλυτα αντίθετα με την πορεία της αγοράς. Νοοτροπία προβληματικού επιχειρηματία ιδιωτικής επιχείρησης: αντί να εστιάζει στον περιορισμένο κύκλο εργασιών και στα υπέρογκα έξοδά του, του φταίει ο ταμίας.

Ενώ οι πωλήσεις και τα κέρδη των επιχειρήσεων βρίσκονται σε πτώση, οι στόχοι των φορολογικών εισπράξεων βρίσκονται σε άνοδο, με αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνονται, κάτι που είναι αναμενόμενο: το 45% είναι μεγαλύτερο από το 25% μόνο ως ποσοστό. Οι εντολές των αρμόδιων υπουργών προς τα εκτελεστικά όργανα δεν μπορεί να είναι: «εισπράξτε τόσα, διαφορετικά δεν πετυχαίνετε τον στόχο, διαφορετικά σας θεωρώ ύποπτους ή αποτυχημένους» (η απόλυτη ομολογία κρατικής παρανομίας) αλλά «εργαστείτε εντονότερα για την καθολική και δίκαιη εφαρμογή των νόμων του κράτους».

Τα αποτελέσματα της ταμειακής λογικής είναι σε όλους γνωστά: περαιώσεις που αδικούν τους συνεπείς φορολογούμενους, υπερβολικές διευκολύνσεις σε καθυστερημένα χρέη, συχνή αλλαγή της νομοθεσίας ανάλογα με την απόδοση κάθε νομοθετήματος. Υπερβολική αυστηρότητα, κατάχρηση εξουσίας και παράνομοι τρόποι πίεσης στους φορολογούμενους με κάποια αποταμίευση και φοροδοτική ικανότητα. Και το σπουδαιότερο: εκτροπή των ελεγκτικών μηχανισμών από την ενασχόληση με τους πραγματικούς φοροφυγάδες και τις δύσκολες περιπτώσεις και εθισμός τους να ασχολούνται μόνο με τις συνεπείς επιχειρήσεις, τις οποίες επιβαρύνουν συχνά με πολλές αδικίες ή υπερβολές προκειμένου να πετύχουν τον ταμειακό τους στόχο. «Από τον φοροφυγά ή τον προβληματικό ούτως ή άλλως δεν θα βοηθηθούμε στην επίτευξη του στόχου μας, άρα ας τον αφήσουμε στην ησυχία του προκειμένου να εργαστούμε χωρίς εισπρακτικό αποτέλεσμα».

Χαρακτηριστική είναι η συνομιλία εκπροσώπου ελεγκτικού μηχανισμού με υπεύθυνο επιχείρησης άψογης φορολογικά και λογιστικά. «Δεν μπορώ να συντάξω την έκθεση ελέγχου γιατί δεν βρήκα απολύτως τίποτε. Κανείς δεν θα με πιστέψει και οι προϊστάμενοί μου δεν θα προσυπογράψουν. Θα στείλουν επανέλεγχο. Πρέπει να βεβαιώσω κάτι έστω αδίκως για να κλείσει ο φάκελος. Εμ κι εσείς είναι ανάγκη να είστε τόσο τέλειοι; Κάντε, π.χ., δέκα έντεχνες παραβάσεις ούτως ώστε εγώ να βρω τις πέντε-έξι, να μπορώ να βεβαιώσω τους αντίστοιχους φόρους μέσα στους στόχους που μου έχουν βάλει και να ’μαστε όλοι ευχαριστημένοι».

Η «ταμειακή λογική» μας επιστρέφει σε ιστορικές περιόδους που δεν τιμούν την ανθρωπότητα και τον πολιτισμό. Μας επιστρέφει στην εποχή της δεκάτης, του κεφαλικού φόρου, με όλες τις γνωστές υπερβάσεις. Επανερχόμαστε στην εποχή όπου ο αυτοκράτορας έδινε εντολή στους φοροεισπράκτορες να μαζέψουν τόσα αγαθά από τον λαό, όσα χρειάζεται ο ίδιος, ανεξάρτητα από την πορεία της σοδειάς. Εισπρακτικοί στόχοι που οι εκτελεστές στην προσπάθειά τους να τους επιτύχουν, μοιραία βάζουν σε δεύτερη μοίρα τόσο την πραγματικότητα όσο και τη δικαιοσύνη ή την αρχή της ίσης μεταχείρισης.

Εντολές που εννοούν ότι για την επίτευξη του στόχου, στην ανάγκη, ας προβούμε και σε αδικίες με όπλο την κατάχρηση εξουσίας. Η αντίδραση της αγοράς, για τους γνωρίζοντες τους νόμους της, είναι η αποφυγή της επένδυσης και της επιχειρηματικής ανάπτυξης, ο αντιαναπτυξιακός τρόπος σκέψης, η «ηθική δικαίωση» της φοροδιαφυγής. Δεν είναι τυχαίο το φαινόμενο ότι πολλοί φορολογούμενοι αντιμετωπίζουν τη φοροδιαφυγή ως «νόμιμη άμυνα» αντιμετώπισης των υπερβολών και της διάθεσης για εισπρακτικό χαράτσι.

Το σπουδαιότερο για την ψυχολογία των φορολογούμενων είναι η σταθερή νομοθεσία, η δικαιοσύνη και η καθολική εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης. Η αίσθηση του τυχαίου, του προσωρινού, της αδικίας ή και αντίθετα της φορολογικής αμνηστίας δημιουργούν αισθήματα αποστροφής προς καθετί που επιβάλλεται με εντολές και όχι με δίκαιη και εκ των προτέρων γνωστή νομοθεσία ή τρόπο μεταχείρισης.

Κατά βάθος, το φταίξιμο πέφτει στον κοντόφθαλμο ορίζοντα που οι κυβερνήσεις μας προτιμούν σε βάρος της μακροπρόθεσμης νομοθετικής σταθερότητας. Συνεπώς είναι περιττό να τους υποδείξουμε ότι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του πολίτη στο κράτος μακροπρόθεσμα θα δημιουργήσει περισσότερα έσοδα και χωρίς καν να θέτουμε ταμειακούς στόχους με παράνομο τρόπο.