Παντελής Καψής

Έτσι είναι, μόνο όμως αν συγκριθεί με τις τοξικές αντιπαραθέσεις του πρόσφατου παρελθόντος. Γιατί βέβαια στην πραγματικότητα οι φόροι ήταν ένα πρόσχημα για την κατάθεση ιδεολογικών ταυτοτήτων. Είχαν μικρή σχέση με την φορολογική πολιτική και ακόμα λιγότερη με την πολιτική για την οικονομία.

Οι λόγοι θα πρέπει να είναι προφανείς. Όταν μιλάς για φόρους και φορολογικά έσοδα και μάλιστα σε προοπτική τετραετίας, τότε αναγκαστικά πρέπει να μιλήσεις για όλες τις παραμέτρους της οικονομίας. Για την ανάπτυξη, τα ελλείμματα αλλά και τις δημοσιονομικές υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η χώρα από την εποχή των μνημονίων.

Αυτό το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Λόγω της πανδημίας και του πολέμου, είχε δοθεί η δυνατότητα στα κράτη μέλη να λειτουργήσουν με ελλείμματα στον προϋπολογισμό, προκειμένου να στηρίξουν τα συστήματα υγείας και τους πολίτες. Ιδίως τους ευάλωτους που επλήγησαν από τον πληθωρισμό. Από τον επόμενο χρόνο ωστόσο και για σειρά ετών, η χώρα θα πρέπει να επιτυγχάνει πρωτογενή πλεονάσματα της τάξεως του 2% του ΑΕΠ. Περίπου 4 δισεκατομμύρια το χρόνο.

Αν δεν το καταφέρνει θα υφίσταται τις συνέπειες από τα όργανα της Ένωσης. Ακόμα χειρότερα όμως θα υφίσταται και τον έλεγχο των αγορών. Αν θεωρηθεί ότι δημοσιονομικά ξεφεύγουμε, τότε θα τεθεί σε αμφιβολία και η βιωσιμότητα του χρέους, δηλαδή η ικανότητα της Ελλάδας να αποφύγει μια μελλοντική χρεοκοπία. Μόνο τελείως ανεύθυνοι πολιτικοί θα έβαζαν ξανά τη χώρα σε μια τέτοια περιπέτεια.

Αν έχουμε αυτά στο μυαλό μας, μπορούμε να καταλάβουμε λίγο καλύτερα τις διαφωνίες που έχουν προκύψει. Το 2022 για παράδειγμα, εξαιτίας του πληθωρισμού αλλά και των τιμών του φυσικού αερίου, προέκυψαν πρόσθετα έσοδα. Η κυβέρνηση, σύμφωνα και με τις προτροπές των κοινοτικών οργάνων, χρησιμοποίησε αυτά τα έσοδα για στοχευμένη ενίσχυση των ευάλωτων ομάδων. Τα περίφημα «pass» στην αγορά. Πολιτικά της απέδωσε, παρά τις προφανείς αδυναμίες: στους δικαιούχους περιλαμβάνονταν πολλοί οι οποίοι απλώς φοροδιαφεύγουν. Πρόκειται για τη μόνιμη πηγή αδικίας στην ελληνική κοινωνία.

Η αντιπολίτευση αντιπρότεινε να μειωθούν οι έμμεσοι φόροι, κυρίως ο ΦΠΑ στα τρόφιμα και ο φόρος στα καύσιμα. Αυτό θα είχε ίσως το πλεονέκτημα να συγκρατηθούν λίγο οι τιμές. Λέμε ίσως, επειδή η αγορά έχει τον τρόπο να μη περνά τις μειώσεις στον καταναλωτή. Αυτό φάνηκε και από το ότι η Ελλάδα ήταν από τις χώρες με τον χαμηλότερο πληθωρισμό. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία μάλιστα ο πληθωρισμός ήταν (οριακά) χαμηλότερος από την Ισπανία και την Πορτογαλία οι οποίες προχώρησαν σε μειώσεις του ΦΠΑ.

Μια τέτοια πολιτική ωστόσο παρουσιάζει πρόσθετα προβλήματα, ιδίως για τη δική μας περίπτωση.

Το πρώτο είναι ότι δεν θεραπεύει την αδικία, αντιθέτως με μια έννοια τη γενικεύει. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα σκανδαλωδώς, αν σκεφτούμε για παράδειγμα, τα καύσιμα για τις ιδιωτικές θαλαμηγούς. Ακόμα περισσότερο και εξ αιτίας του τουρισμού, θα ήταν σαν να επιδοτούμε πολίτες τρίτων χωρών.

Το δεύτερο πρόβλημα έχει να κάνει με το ισοζύγιο πληρωμών. Η αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης και της κατανάλωσης οδήγησε σε επικίνδυνη διόγκωση του εξωτερικού ελλείμματος. Αυτό απορρέει κυρίως από το παραγωγικό μας πρότυπο, το οποίο μας κάνει εξαρτημένους από τις εισαγωγές .Οφείλεται ωστόσο και στην έκρηξη των τιμών του φυσικού αερίου και του πετρελαίου. Έχουμε κατά συνέπεια κάθε λόγο να κρατάμε ψηλά τις τιμές των καυσίμων στην εσωτερική αγορά για να αποθαρρύνουμε την κατανάλωση και να ενθαρρύνουμε την εξοικονόμηση ενέργειας.

Το τρίτο πρόβλημα είναι ίσως πολιτικά και το πιο σοβαρό. Τα μέτρα ενίσχυσης είναι προσωρινά. Τα «pass» διαρκούν για λίγους μήνες. Το ίδιο θα έπρεπε να ισχύσει και για τις μειώσεις στους έμμεσους φόρους. Ιδίως για την Ελλάδα που δεν πρέπει να εξισορροπήσει απλώς τον προϋπολογισμό αλλά και να εμφανίσει σημαντικό πλεόνασμα τα επόμενα χρόνια. Μπορεί να φανταστεί κανείς την επόμενη κυβέρνηση να ξεκινά τη θητεία της με αύξηση του ΦΠΑ και κατ επέκταση των τιμών στα τρόφιμα;

Στις προτάσεις της αντιπολίτευσης περιλαμβάνεται η φορολόγηση των ουρανοκατέβατων κερδών. Σε αυτό υπάρχει γενική συμφωνία. Πάντα σύμφωνα με την αντιπολίτευση, ο φόρος σε αυτά τα κέρδη θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει μια μονιμότερη μείωση των έμμεσων φόρων. Η αντίρρηση όμως είναι και πάλι προφανής: ακόμα και αν θεωρήσουμε ότι η κυβέρνηση αθέτησε την υπόσχεση της να τα φορολογήσει δεν μπορούν έκτακτα έσοδα να χρηματοδοτούν μόνιμες δαπάνες. Ήδη το φυσικό αέριο έχει επανέλθει σε τιμές προ κρίσης ενώ και το πετρέλαιο είναι κάτω από τα 80 δολάρια. Τα ουρανοκατέβατα κέρδη κατά πάσα πιθανότατα θα είναι πολύ λιγότερα φέτος, αν δεν εξαλειφθούν τελείως. Όσο για το φόρο στις γονικές παροχές και τα μερίσματα, η αντιπολίτευση σωστά προτείνει την αύξηση τους.

Είναι σε παράλογα χαμηλά επίπεδα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Τα προβλεπόμενα έσοδα όμως ούτε στο ελάχιστο δεν επαρκούν για να καλύψουν τη μείωση των έμμεσων φόρων. Η μόνη πραγματική λύση είναι η μείωση της φοροδιαφυγής την οποία καμία κυβέρνηση δεν έχει αντιμετωπίσει αποτελεσματικά. Αυτό μόνο θα μπορούσε να αλλάξει σε μόνιμη βάση τη σχέση έμμεσων άμεσων φόρων, να κάνει δηλαδή πιο προοδευτικό το φορολογικό σύστημα.


Κατά παράδοξο τρόπο οι δημοσιονομικές υποχρεώσεις της χώρας δεν αναφέρονται καθόλου στον καυγά που έχει ξεσπάσει. Σχεδόν καθόλου τουλάχιστον. Ο Νίκος Χριστοδουλάκης, ο οποίος είχε την ευθύνη για το οικονομικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ, καταλαβαίνει οικονομικά και φυσικά κατανοεί ότι οι υποχρεώσεις αυτές επιβάλουν μια σφιχτή δημοσιονομική πολιτική. Απαντώντας λοιπόν στις αιτιάσεις της ΝΔ, αναρωτιέται πώς δέχτηκε η κυβέρνηση να αναλάβει την υποχρέωση για τόσο ψηλά πλεονάσματα.

Αλλά βέβαια αυτή η υποχρέωση ήταν μέρος του τρίτου μνημονίου, σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα έπρεπε να πετύχει πλεονάσματα της τάξης του 3,5% ως το 2022 ενώ στη συνέχεια, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του γραφείου του προϋπολογισμού της Βουλής, θα πρέπει να επιτύχει πλεονάσματα της τάξεως του 2% ως το 2060! Πιστεύει πράγματι ότι είχαμε άλλα περιθώρια; (https://www.taxheaven.gr/news/39251/grafeio-proypologismoy-h-exodos-stis-agores-den-isodynamei-me-to-telos-ths-litothtas)

ΥΓ. Από τη συζήτηση απουσιάζουν τελείως τα ζητήματα της ανάπτυξης. Σε αυτά η αντιπολίτευση έχει αφήσει την κυβέρνηση να παίζει μόνη της. Πρόκειται για μεγάλο λάθος, επιτρέπει στην κυβέρνηση να εμφανίζεται ως η μόνη δύναμη που μιλά για το μέλλον. Η κατάρρευση του Σύριζα εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από αυτή την έλλειψη.