Βασίλης Τσακίρογλου

Η τηλεκπαίδευση, σε έναν συνδυασμό σύγχρονης και ασύγχρονης διδακτικής εξ αποστάσεως λειτούργησε τουλάχιστον ικανοποιητικά. Τότε, την άνοιξη του 2020, στην Ελλάδα είχαμε περίπου 100 νέα κρούσματα Covid-19 την ημέρα. Σήμερα έχουμε περί τα 2.000 κατά μέσον όρο. Κι ενώ τότε η ανώτατη δημόσια παιδεία είχε υιοθετήσει υποχρεωτικά την τηλεκπαίδευση, σήμερα αυτή απαγορεύεται. Προσπαθώ να διακρίνω τη λογική αλληλουχία των γεγονότων, των μέτρων και των αντιμέτρων. Ομολογώ πως δυσκολεύομαι κάπως.

Προφανώς, ανάμεσα στο τότε και το σήμερα έχει παρεμβληθεί ο εμβολιασμός, ο οποίος, αναμφίβολα θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στους παράγοντες που επηρεάζουν την ισορροπία ανάμεσα στα κρούσματα και την -υποχρεωτική σύμφωνα με τα τρέχοντα δεδομένα- δια ζώσης διδακτική διαδικασία στα ελληνικά ΑΕΙ.

Ταυτόχρονα όμως, θα ήταν ίσως χρήσιμο να δει κανείς τι γίνεται στο εξωτερικό. Στη Βρετανία, φερ' ειπείν, ένα κράτος που φημίζεται για τα καλά πανεπιστήμια -και τον εξίσου καλό για τη βρετανική οικονομία φοιτητικό τουρισμό- συνέβη κάτι αξιοπρόσεκτο. Μια αναπάντεχη ανατροπή συντελέστηκε στην κορυφή της λίστας με τα καλύτερα πανεπιστήμια τη Βρετανίας: Το σκωτικό Σεντ Άντριους εκτόπισε τα εμβληματικά ΑΕΙ του Κέιμπριτζ και Οξφόρδης, τα οποία έκαναν μόνιμο «πρωταθλητισμό». Αυτό ήταν κάτι που συνέβη για πρώτη φορά στην ιστορία.

Και ο λόγος ήταν ο κορωνοϊός. Το κριτήριο που έδωσε την πρωτιά στο Σεντ Άντριους της Γλασκώβης ήταν, ακριβώς, η άριστη προσαρμογή την οποίαν επέδειξε σύσσωμος ο μηχανισμός του στις ανάγκες της τηλεκπαίδευσης. Παρομοίως, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, το Χάρβαρντ, το MIT κ.α. έχουν επιδοθεί σε σκληρό συναγωνισμό μεταξύ τους προκειμένου να ενισχύσουν παντοιοτρόπως και ολοκληρωμένα τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες των ψηφιακών υπηρεσιών που παρέχουν στους φοιτητές. Κοινός στόχος, η μείωση των ανισοτήτων σε ό,τι αφορά στην πρόσβαση των νέων στην εκπαίδευση.

Ξαφνικά έχω την αίσθηση ότι η Ελλάδα κάνει ταυτόχρονα βήματα προς τα εμπρός και προς τα πίσω: Περηφανευόμαστε για την τάχιστη ψηφιοποίηση η οποία επετεύχθη, σχεδόν ως δια μαγείας λόγω της πανδημίας, ενώ οπισθοδρομούμε στον τομέα της τηλεκπαίδευσης στα ΑΕΙ. Κάποια εξήγηση θα πρέπει να υπάρχει. Και θα πρέπει να είναι ορθολογική. Ειδάλλως θα πρέπει να καταφύγουμε στον ανορθολογισμό -εκεί όμως τα πράγματα δεν είναι εύκολα. Εκεί παρεπιδημούν οι «ψεκ», οι ανεμβολίαστοι και άλλες μεταφυσικές δυνάμεις.

Συνεπώς, το ερώτημα είναι πολύ απλό και στοιχειώδες: Γιατί να μην έχουν και εφέτος τα ίδια τα πανεπιστήμια την επιλογή της εξ αποστάσεως διδασκαλίας; Έστω, στα υποχρεωτικά μαθήματα των πρώτων εξαμήνων, στα οποία οι πρωτοετείς έχουν την τάση εμφανίζονται μαζικά και τακτικά. Αποδεικνύοντας, μεταξύ των άλλων, ότι οι υπάρχουσες υποδομές απλώς δεν επαρκούν για τόσο μεγάλη προσέλευση.

Εξ όσων γνωρίζω, στη Φιλοσοφική του ΕΚΠΑ συχνάζουν καθημερινά 8-10.000 άτομα, φοιτητές, διδάσκοντες, διοικητικοί κ.ο.κ. Προσπαθώ να φανταστώ πώς ακριβώς θα γίνονται οι έλεγχοι στα υγειονομικά πιστοποιητικά όλων αυτών των ανθρώπων. Σε ποια σημεία, από ποιούς, πόσο θα επιβαρύνονται τα ωράρια από τις αναπόφευκτες καθυστερήσεις στην ουρά κ.λπ. Επίσης, τι θα συμβεί άραγε εάν κάποιοι απλώς αγνοήσουν τα μέτρα και εισέλθουν ανεξέλεγκτα στους χώρους διδασκαλίας;

Και ακόμη χειρότερα, ποια θα είναι η ηθική (αν όχι η ποινική) ευθύνη των καθηγητών σε περίπτωση που κάποια φοιτήτρια ή φοιτητής αρνηθεί να φορέσει τη μάσκα του την ώρα του μαθήματος; Ας πούμε ότι δεν θα επιμείνει μόνο το άτομο που εκφράζει την ανυπακοή στο μέτρο της μάσκας, αλλά επιμένει εξίσου και ο διδάσκων. Είναι ή δεν είναι καθήκον του ex cathedra να διακόψει την παράδοση του μαθήματος, επικαλούμενος την προστασία της υγείας των υπολοίπων, δεκάδων ή και εκατοντάδων ενίοτε, φοιτητών στο αμφιθέατρο;

Νομίζω ότι το αφήγημα στο οποίο στηρίχθηκε η επαναφορά των διά ζώσης μαθημάτων στα ΑΕΙ ήταν τα υψηλά ποσοστά εμβολιασμού των φοιτητών. Υποτίθεται ότι ξεπερνούν το 75%. Δεν ισχυρίζομαι ότι έχω καλύτερη και πιο έγκυρη πληροφόρηση. Σκέφτομαι, όμως, μήπως το συγκεκριμένο ποσοστό είναι κάπως πλασματικό. Υπό την έννοια ότι α) δεν αφορά στους ενεργούς φοιτητές, αλλά στο σύνολο των εγγεγραμμένων. β) Εξ ορισμού σε αυτό το 75% δεν περιλαμβάνονται οι περίπου 60.000 πρωτοετείς, εφόσον οι εγγραφές τους δεν έχουν ακόμη ξεκινήσει.

Αλλά ας μείνουμε στους ενεργούς φοιτητές, οι οποίοι στην πλειονότητά τους ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 18-24 ετών. Σε αυτήν, βάσει των επίσημων στατιστικών, το ποσοστό εμβολιασμού δεν ξεπερνά το 48%. Κατά προσέγγιση, δηλαδή, ένας στους δύο φοιτητές είναι ανεμβολίαστοι. Οι πρωτοετείς, αντίστοιχα, οι οποίοι, από απειρία, από περιέργεια ή για όποιον άλλον λόγο μπορεί κανείς να υποθέσει, εντός των επόμενων ημερών θα κάνουν αθρόα εμφάνιση στα αμφιθέατρα των ΑΕΙ, ανήκουν στην κατηγορία 17-18 ετών, όπου τα ποσοστά εμβολιασμού είναι ακόμη πιο χαμηλά.

Μήπως, λοιπόν, στην πράξη η υποχρεωτική δια ζώσης ανώτατη εκπαίδευση θα οδηγήσει σε κατάμεστα αμφιθέατρα, όπου από τους πχ 300 φοιτητές, οι 150-200 θα είναι ανεμβολίαστοι; Θυμάμαι από το πάλαι τους καθηγητές μας στη Φιλοσοφική που, πολλές φορές ίδρωναν και ξεΐδρωναν για να ολοκληρώσουν την παράδοση του μαθήματός τους σε ένα ανήσυχο ακροατήριο -επειδή υπήρχαν πολιτικές εξελίξεις, κινητοποιήσεις ή απλώς βαβούρα. Ούτε να τους φανταστώ δεν θέλω (και τους φοιτητές εξίσου) όταν θα έρθουν αντιμέτωποι με τον υγειονομικό κίνδυνο, σε αμφιθέατρα-εστίες υψηλού κινδύνου διάχυσης του κορωνοϊού.