Χρ. Ι. Στεφανάδης

Τον Ιανουάριο του 2022 το Βόγιατζερ 1 απείχε από τη Γη περίπου 23,3 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα και ήταν το πιο απομακρυσμένο από τη Γη αντικείμενο που κατασκεύασε ο άνθρωπος.

Πριν εγκαταλείψει το ηλιακό μας σύστημα , το Βόγιατζερ έστρεψε τις κάμερές του προς την Γη και πήρε την τελευταία φωτογραφία του πλανήτη μας. Μια συγκλονιστική φωτογραφία, που δείχνει την Γη, σαν μια ωχρή μπλε κουκίδα στο σκοτεινό διάστημα… Μια κουκίδα, μικρότερη από ένα πίξελ ηλεκτρονικής εικόνας!

Ο Καρλ Σειγκαν ( Carl Sagan), ένας από τους γνωστότερους Αστρονόμους και Αστροβιολόγους του 20ου Αιώνα, σε ομιλία του αναφερόμενος στην φωτογραφία αυτή της Γης , είπε μεταξύ άλλων:
“Από αυτό το μακρινό σημείο, η Γη μπορεί να μην παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Αλλά για εμάς, είναι διαφορετικά. Σκεφτείτε ξανά αυτήν την κουκκίδα…Αυτή είναι το σπίτι μας . Αυτή είναι εμείς. Πάνω σε αυτήν, ο καθένας που έχετε αγαπήσει, όλοι όσους γνωρίζετε, ο καθένας για τον οποίο ακούσατε ποτέ, κάθε άνθρωπος που υπήρξε ποτέ, έζησε τη ζωή του.  Το σύνολο της χαράς και της ταλαιπωρίας μας, χιλιάδες θρησκείες, ιδεολογίες και οικονομικά δόγματα, κάθε κυνηγός και τροφο συλλέκτης, κάθε ήρωας και δειλός, κάθε δημιουργός και καταστροφέας πολιτισμού, κάθε βασιλιάς και χωρικός, κάθε νεαρό ερωτευμένο ζευγάρι, κάθε μητέρα και πατέρας, κάθε ελπιδοφόρο παιδί, εφευρέτης και εξερευνητής, κάθε δάσκαλος ηθικής, κάθε διεφθαρμένος πολιτικός, κάθε σούπερ σταρ, κάθε ανώτατος ηγέτης, κάθε άγιος και αμαρτωλός στην ιστορία του είδους μας, έζησε εκεί – σε ένα μικρό μόριο σκόνης…

…Σκεφτείτε τα ποτάμια αίματος που χύθηκαν από όλους εκείνους τους στρατηγούς και τους αυτοκράτορες ώστε στη δόξα και στον θρίαμβο να μπορέσουν να γίνουν στιγμιαίοι άρχοντες ενός κλάσματος μίας κουκκίδας. Σκεφτείτε τις ατελείωτες βαναυσότητες που επέβαλαν οι κάτοικοι μίας γωνιάς αυτής της μπλε κουκίδας, στους κατοίκους κάποιας άλλης γωνιάς της . Πόσο συχνές οι παρεξηγήσεις τους, πόσο πρόθυμοι είναι να σκοτώσουν ο ένας τον άλλον, πόσο ένθερμο το μίσος τους. Η φανταστική σημασία που δίνουμε στον εαυτό μας, η αυταπάτη ότι έχουμε κάποια προνομιακή θέση στο σύμπαν, προκαλούνται από αυτό το σημείο χλωμού φωτός. Ο πλανήτης μας είναι μία μοναχική κουκκίδα στο μεγάλο περιβάλλον κοσμικό σκοτάδι. Στο σκοτάδι μας -μέσα σε όλη αυτήν την απεραντοσύνη- δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι βοήθεια θα έρθει από κάπου αλλού για να μας σώσει από τους εαυτούς μας.

Η Γη είναι ο μόνος κόσμος, μέχρι στιγμής, για τον οποίο είναι γνωστό ότι φιλοξενεί ζωή. Δεν υπάρχει πουθενά αλλού, τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον, όπου μπορεί το είδος μας να μεταναστεύσει. Είτε σας αρέσει είτε όχι, προς το παρόν, η Γη είναι το μέρος όπου θα κάνουμε την αντίστασή μας….Ίσως να μην υπάρχει καλύτερη απόδειξη της ανοησίας των ανθρώπινων αλαζονειών από αυτήν τη μακρινή εικόνα του μικροσκοπικού μας κόσμου. Για εμένα, υπογραμμίζει την ευθύνη μας να αντιμετωπίσουμε πιο ευγενικά ο ένας τον άλλον, και να διαφυλάξουμε και να αγαπάμε τη χλωμή μπλε κουκκίδα, το μόνο σπίτι που έχουμε γνωρίσει ποτέ”.

… Εάν η Γη από τα όρια του Ηλιακού μας συστήματος φαίνεται σαν χλωμή μπλε κουκίδα , φαντασθείτε η Ευρώπη τι αντιπροσωπεύει σε αυτή την κουκίδα! Και αν αναζητήσουμε την χώρα μας, μόνο με ισχυρό μικροσκόπιο θα μπορούσε κάποιος να την εντοπίσει…

… Το τελευταίο χρονικό διάστημα, απειλητικά σύννεφα του πολέμου πυκνώνουν στα Ανατολικά της γηραιάς ηπείρου.. Η σοβαρή κρίση στην Ουκρανία, επιβεβαιώνει για μια ακόμα φορά , ότι ο εμφρων άνθρωπος, αυτός που έστειλε την θαυμαστή μηχανή στον διαστρικό χώρο, αυτός που μπαίνει μέσα στα κύτταρα και ερευνά τα μυστικά της ζωής, δεν μπόρεσε ακόμα να ελέγξει το βασικό ένστικτο της επιθετικότητας . Ένα ένστικτο που τον βοήθησε να εξελιχθεί, αλλά πολλές φορές , ανεξέλεγκτο, τον οδήγησε σε καταστροφικούς πολέμους και σε εκατομμύρια θύματα…

… Εμείς οι Έλληνες , μέσα από πολέμους, αλλά και εμφύλιες αντιπαραθέσεις και διά μέσου των πολλών Αιώνων πολυτάραχης ιστορίας, φαίνεται ότι έχουμε καταφέρει να ελέγξουμε σε ένα βαθμό το συλλογικό μας ένστικτο της επιθετικότητας. Σε αυτό έχει βοηθήσει και η ανάπτυξη της φιλοσοφικής σκέψης , των τεχνών και των επιστημών, ιδιαίτερα κατά την αρχαιότητα.. Αυτό όμως δεν συμβαίνει στους κακούς γείτονές μας, όπως αποδεικνύεται με τις ενέργειές τους. Φαίνεται δηλαδή, ότι η επιθετικότητα, που εμείς ως λαός έχουμε καταφέρει να “εγκλωβίσουμε” βαθιά στο συλλογικό μας ασυνείδητο, σε αυτούς δεν συμβαίνει το ίδιο. .. Εκδηλώνεται συνεχώς με απειλές πολέμου, με επίκληση ανιστόρητων και αστείων πολλές φορές επιχειρημάτων. Επιχειρημάτων, πέρα από το διεθνές δίκαιο, την λογική και το πολιτισμικό κεκτημένο της ανθρωπότητας.

Ρεαλιστικά, έως ότου στο μέλλον βρεθεί επιστημονικός τρόπος που να ελέγχει το ένστικτο της επιθετικότητας σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, δεν υπάρχει άλλος τρόπος , παρά η αμυντική θωράκιση και ο φόβος που προκύπτει από αυτή για τους απέναντι…

Δηλαδή , σε μια πρωτόγονη ψυχή , ο φόβος, ένα άλλο πρωτόγονο αλλά βασικό στοιχείο της ανθρώπινης συμπεριφοράς, μπορεί να ελέγξει την επιθετικότητα.

Υπάρχει όμως και μια άλλη άποψη που ενώνει αριστερούς και δεξιούς, ψυχολόγους και φιλοσόφους, συγγραφείς και ιστορικούς. Λένε ότι υπάρχει και το ένστικτο της συνεργασίας αντί για τον ανταγωνισμό, της εμπιστοσύνης αντί για τη δυσπιστία και αυτό το ένστικτο έχει μια εξελικτική βάση, που φτάνει έως την απαρχή του είδους µας. Το να πιστεύουμε το χειρότερο για τους άλλους δεν επιδρά µόνο στο πώς βλέπουμε τους συνανθρώπους µας, αλλά και στην πολιτική και την οικονομία.

…Το 1959 ο Ρώσος γενετιστής Μπαλιάεφ , ξεκίνησε ένα πείραμα προσπαθώντας να εξημερώσει την άγρια Αλεπού της Σιβηρίας. Ο Μπαλιάεφ διάλεγε συστηματικά τις πιο ήμερες αλεπούδες , αυτές που αντιδρούσαν λιγότερο επιθετικά στην ανθρώπινη παρουσία. Τις διασταύρωνε μεταξύ τους, και δημιουργούσε ολοένα και πιο ήμερα ζώα που αντιδρούσαν λιγότερο επιθετικά στην ανθρώπινη παρουσία. Δηλαδή έκανε μια τεχνητή αντί φυσική επιλογή. Μετά 50 χρόνια από την αρχή του πειράματος, η νέα γενιά αλεπούδων δεν είχε καμία σχέση με τις άγριες , οι οποίες ακόμα και εάν μεγαλώσουν με ανθρώπους παραμένουν ακραία επιθετικές.

Δηλαδή, σύμφωνα με την άποψη αυτή, υπάρχει φαίνεται η δυνατότητα τεχνητής μετάλλαξης του ανθρώπου, ώστε να γίνει πιο φιλικός προς τους συνανθρώπους του.

Ίσως αυτή η διαδικασία, που βασίζεται στην συνεχή και κληρονομούμενη εκπαιδευτική μετάλλαξη , στο μέλλον λειτουργήσει για τις επόμενες γενεές των Τούρκων γειτόνων μας!

Τότε , δεν θα χρειάζονται ούτε εξοπλιστικά προγράμματα από εμάς, ούτε απειλές πολέμου από αυτούς…

Και τότε, αυτό το απειροελάχιστο τμήμα της ωχρής μπλε κουκίδας, που αντιστοιχεί στην πατρίδα μας και γενικότερα στην ευρύτερη περιοχή μας, όπως φωτογραφήθηκε από το Βόγιατζερ 1 από τον διαστρικό χώρο και από απόσταση δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων ,θα εισέλθει σε περίοδο ηρεμίας και ειρήνης…




*Ο Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης είναι Καθηγητής Καρδιολογίας