Πάνος Λουκάκος

Δέκα χρόνια επίσης μας χωρίζουν από το ψευδεπίγραφο, αλλοπρόσαλο και αμφιβόλου συνταγματικότητας δημοψήφισμα του Ιουλίου 2015. Τότε το 62% ψήφισε υπέρ του «Οχι», που οδηγούσε κατευθείαν στην έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, ενώ ταυτόχρονα σε όλες τις δημοσκοπήσεις το 70% των ερωτώμενων τασσόταν υπέρ της διατήρησης του ευρώ ως νομίσματος της χώρας.

Στη δεκαετία της κρίσης η Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με την έκρηξη μιας πρωτοφανούς για ευρωπαϊκή χώρα πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής και ανθρωπιστικής κρίσης. Παράλληλα σημειώθηκαν πρωτοφανείς μετακινήσεις του εκλογικού σώματος και αναδύθηκε μια εντελώς νέα εκλογική συμπεριφορά του:

Ενδεικτικά ο ΣΥΡΙΖΑ από 4,5% το 2009, βρέθηκε στο 36% το 2015, το ΠΑΣΟΚ από 44% το 2009, έπεσε στο 4,5% το 2015, η Χρυσή Αυγή από 0,29% το 2009, ανέβηκε στο 7% το 2015. Μόνο κόμμα που επιβίωσε της κρίσης απεδείχθη η Νέα Δημοκρατία, κερδίζοντας με 40% τις εκλογές το 2019. Το ΠΑΣΟΚ κατέρρευσε και ακόμη παραπαίει, ο δε ΣΥΡΙΖΑ πολυδιασπάστηκε και κατ’ ουσίαν έχει διαλυθεί.

Το περίεργο είναι ότι όλα αυτά τα χρόνια η πολιτική αντιπαράθεση εντοπίστηκε αποκλειστικά στα μνημόνια και όχι σε αυτή καθαυτή τη χρεοκοπία. Στο φάρμακο και όχι στην ασθένεια. Ετσι, έως σήμερα δεν έχει τεθεί και δεν έχει απαντηθεί από τα κόμματα το ερώτημα γιατί και πώς πτωχεύσαμε. Ισως διότι όλα τα κόμματα που κυβέρνησαν -ΠΑΣΟΚ, Νέα Δημοκρατία και ΣΥΡΙΖΑ- έχουν κρυμμένους στην ντουλάπα τους τούς δικούς τους σκελετούς. Ο εκτροχιασμός της οικονομίας άρχισε από το 1981, επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, και ολοκληρώθηκε πάλι επί ΠΑΣΟΚ με πρωθυπουργό τον γιο του Γιώργο Παπανδρέου. Ενδιαμέσως σημειώθηκαν νέα άλματα στην πορεία προς τον εκτροχιασμό επί των ημερών της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας του Κώστα Καραμανλή. Και η χαριστική βολή δόθηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛ. του Αλέξη Τσίπρα.

Οδήγησαν όλες αυτές οι ανορθόδοξες καταστάσεις σε μια κουλτούρα ανορθολογισμού, βίας, πολώσεων, διχασμών και συγκρούσεων. Και τελικά στη χρεοκοπία, στα τρία μνημόνια και τη δεκαετή πολιτική, κοινωνική, οικονομική και ανθρωπιστική κρίση, οι συνέπειες της οποίας είναι ακόμη και σήμερα παρούσες.

Δεν είναι, πάντως, κάτι νέο για την ελληνική πραγματικότητα η κουλτούρα των πολώσεων, των διχασμών και των συγκρούσεων.

Προδικτατορικά, μετά τον Εμφύλιο, συνεχίστηκε ο διχασμός ανάμεσα σε κομμουνιστές και εθνικόφρονες, σύγκρουση που οδήγησε σε μια καχεκτική δημοκρατία λόγω των εκτάκτων μέτρων, μέσα στην οποία εκκολάφθηκαν μια πολιτική καταστροφή, η δικτατορία, και μια εθνική καταστροφή, η τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

Από την καχεκτική προδικτατορική δημοκρατία περάσαμε μεταπολιτευτικά στην καχεκτική οικονομία και τις νέες πολώσεις. Σε μία ακόμη σύγκρουση και έναν νέο διχασμό ανάμεσα σε μνημονιακούς και αντιμνημονιακούς. Πρώτη ύψωσε την αντιμνημονιακή σημαία η Νέα Δημοκρατία του Α. Σαμαρά, με τα Ζάππεια και την ανορθολογική και ουτοπική ρητορική του. Συνέχισε ο ΣΥΡΙΖΑ, που τέθηκε επικεφαλής του αντιμνημονιακού αγώνα, μετά την κωλοτούμπα Σαμαρά, ανεβάζοντας ακόμη περισσότερο τους τόνους, πάλι νέος διχασμός, νέα πόλωση, νέα τοξικότητα, νέο δίπολο: «Πατριώτες - γερμανοτσολιάδες, λαός - ελίτ, το νέο - το παλιό, τους τελειώνουμε ή μας τελειώνουν».

Στις τρεις άλλες χώρες που αντιμετώπισαν επίσης κρίση -Πορτογαλία, Κύπρο και Ιρλανδία- υπήρξε συνεννόηση των κεντρικών πολιτικών δυνάμεων και έτσι βγήκαν από την κρίση σε τρία χρόνια και με ένα μνημόνιο. Στην Ελλάδα, όμως, όπου ουδέποτε καταγράφηκαν συναινέσεις για την έξοδο από την κρίση, χρειάστηκαν οκτώ χρόνια και τρία μνημόνια.

Θα ανέμενε κανείς ότι λογικά ορισμένα παθήματα θα είχαν γίνει μαθήματα. Στις μέρες μας, όμως, παρατηρούμε το αντίθετο.

Παρατηρούμε μια νέα τοξική, συγκρουσιακή, συνωμοσιολογική αντιπολίτευση προερχόμενη από το δεξιό άκρο και το αριστερό άκρο του πολιτικού φάσματος. Εναν τοξικό, συγκρουσιακό, λαϊκιστικό πολιτικό λόγο κι έναν ανορθολογικό πολιτικό ακτιβισμό που όμως βρίσκει απήχηση σε ψηφοφόρους, κυρίως, των νεότερων γενιών.

Ζούμε πλέον σε έναν νέο ταραγμένο κόσμο όπου όλα και όλοι αλλάζουν, καθιστώντας ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη συναινέσεων κι ένα ηρεμότερο πολιτικό κλίμα από αυτό που επικράτησε στη δεκαετία της μη κανονικότητας και φαίνεται να επανέρχεται σήμερα. Στο νέο σημερινό τοπίο θα απαιτηθούν συνεργασίες λόγω μη ύπαρξης ισχυρών πλειοψηφιών και άρα αυτοδύναμων κυβερνήσεων. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει τώρα παντού στην Ευρώπη, όπου καταγράφεται άνοδος της Ακροδεξιάς και σημειώνονται μείζονες πολιτικοοικονομικές κρίσεις. Και όλα αυτά με τους πολέμους εν εξελίξει στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, αλλά και την εξαγωγή του τραμπισμού στις διεθνείς σχέσεις..

Εδώ στην Ελλάδα, όμως, ζούμε πάλι στον δικό μας συγκρουσιακό μικρόκοσμο. Και για μία ακόμη φορά ξεχνούμε ένα βασικό αξίωμα της λογικής: όταν κάνεις τα ίδια πράγματα δεν μπορεί παρά να έχεις τα ίδια αποτελέσματα. Μέ άλλους λόγους, αν γίνει πάλι ό,τι έγινε στα χρόνια 2009-2019, το πιθανότερο αποτέλεσμα θα είναι η επιστροφή στις συνθήκες του 2010. Και τότε ο σώζων εαυτόν σωθήτω.