Μάριος Καλέας

Η ουσία και η τεκμηρίωση των πραγμάτων υπονομεύονται ανοιχτά από όρους τηλεοπτικής εντύπωσης και κοινωνικής δικτύωσης επιτρέποντας έτσι την ανέξοδη εργαλειοποίηση της άγνοιας, της αγανάκτησης και της συλλογικής σύγχυσης.

Βέβαια, ποτέ δεν ήταν και δεν θα είναι εύκολο για το μέσο πολίτη να σταθμίσει σε βάθος τεχνικά ζητήματα όπως η χορήγηση ασύλου, η κοινωνική ένταξη των μεταναστών, οι ευρωπαϊκές υποχρεώσεις βάσει των Συμβάσεων που έχει κυρώσει η Ελλάδα ή οι δυναμικά εξελισσόμενοι και μεταβλητοί γεωπολιτικοί παράγοντες που επηρεάζουν τις μεταναστευτικές ροές και την παράνομη μετανάστευση εν γένει. Η κατάκτηση της γνώσης, άλλωστε, απαιτεί προσπάθεια, ενώ αντίθετα, ο φόβος και η αγανάκτηση διαχέονται δωρεάν και σχεδόν αβίαστα. Οι " δημαγωγοί πάσης φύσεως" ανέκαθεν ήξεραν να οσμίζονται αυτές τις ρωγμές άγνοιας στο κοινωνικό σώμα, να ερμηνεύουν κατά το δοκούν και να παραποιούν τεχνηέντως τα δεδομένα, και να προσφέρνουν επικίνδυνα εύκολες απαντήσεις σε σύνθετα ερωτήματα.

Στην περίπτωση του μεταναστευτικού/προσφυγικού οι ευκαιρίες για επικοινωνιακή εκμετάλλευση είναι σχεδόν ανεξάντλητες: εικόνες συνωστισμένων και ταλαιπωρημένων ανθρώπων σε κέντρα υποδοχής, πλάνα νεκρών παιδιών τα πτώματα των οποίων κείτονται σε κάποια βραχώδη και αφιλόξενη ακτή της Μεσογείου, στατιστικά δεδομένα που απομονώνονται από τα συμφραζόμενά τους και εξαγωγή αβίαστων συμπερασμάτων από μεμονωμένα γεγονότα της ελληνικής καθημερινότητας ανάλογα με το δημοσιογραφικό μέσο κάλυψης. Όλα αυτά συνθέτουν ένα μωσαϊκό που τροφοδοτεί υποσυνείδητο φόβο και διχασμό. Σε αυτό, λοιπόν, το σημείο εισβάλλουν οι νεόκοποι (και όχι μόνο) λαϊκιστές πολιτικοί που αισθάνονται έτοιμοι να διεκδικήσουν την εξουσία, όχι με πρόγραμμα ή ιδέες, αλλά με "τσιτάτα" και viral φράσεις. Ή μάλλον, με παρωχημένες προκαταλήψεις σε γυαλιστερό περιτύλιγμα εθνικής ή ανθρωπιστικής, κατά περίπτωση, απόγνωσης διανθισμένης είτε με ύφος χιλίων καρδιναλίων είτε με περίσσια κροκοδείλια δάκρυα αναλόγως του ψηφοθηρικού δογματισμού που υπηρετούν.

Αναμενόμενα, λοιπόν, σε ένα τέτοιο πλαίσιο «ανέξοδου θυμού και όψιμου εκφοβισμού», δεν είναι δυνατόν να απέχουν οι αυτόκλητοι τιμητές της κοινής λογικής που εκβιάζουν συνειδητά με την ρητορική τους την κοινωνία να συναινέσει στον παραλογισμό τους. Είναι οι ίδιοι που προβάλλουν λύσεις για το μεταναστευτικό σε stories και που νομίζουν ότι η διαχείριση ενός τόσο περίπλοκου χαρτοφυλακίου είναι εφικτό να χωρέσει σε λεζάντες τύπου “ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε”. Τι κι αν δεν γνωρίζουν τι εστί Δουβλίνο ΙΙΙ, τι και εάν δεν έχουν ιδέα για το νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου που κοντοζυγώνει, τι κι αν συγχέουν το άσυλο με τον κοινωνικό τουρισμό, τι κι αν νομίζουν ότι το ενωσιακό δίκαιο είναι ala cart και προαιρετικό, σαν ερωτηματολόγιο προσωπικότητας στο Instagram που τόσο αποτελεσματικά χειρίζονται.

Η εθνική πολιτική σε ένα τόσο σοβαρό ζήτημα και η επιχειρησιακή προσέγγιση, ωστόσο, προς το παρόν αποφεύγει να συμβιβαστεί και να υποκλιθεί σε αυτές τις μισαλλόδοξες φανφάρες. Συστηματικά και κοπιωδώς στήνει λειτουργικές δομές, στελεχώνει Υπηρεσίες, τυποποιεί διαδικασίες, διαχειρίζεται ροές χωρίς να φωτογραφίζεται ως διασώστης με ρωμαλέα χαίτη και ατρόμητο ανιδιοτελές ύφος μπροστά από φουσκωμένες λέμβους με πορτοκαλί σωσίβιο για να "συγκινήσει" το ευεπηρέαστο κοινό της. Και, συνειδητά, προτιμά να μην κραυγάζει, αλλά να συνεργάζεται πολυεπίπεδα με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς προστατεύοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά και τις τοπικές κοινωνίες, την κοινωνική συνοχή και τα εθνικά σύνορα.

Και ενώ κάποιοι μιλούν για "σκυλάκια κανίς", οι ίδιοι αποφεύγουν να μιλήσουν για ρεαλιστικές πολιτικές με «δόντια». Πολιτικές όχι για να δαγκώσουν, αλλά για να σφυρηλατήσουν και να υπερασπιστούν αυτό που χλευάζουν με καφενειακό τρόπο για λίγη παραπάνω τηλεθέαση: τη διατήρηση της θεσμικής τάξης, δηλαδή το αυτονόητο.

Όσο δε για την απέναντι χρωματισμένη ιδεοληπτικά κερκίδα, είναι εκεί όπου η παραμικρή νύξη για αποτρεπτική προστασία των συνόρων ή για εφαρμογή επιστροφών όσων δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας, ερμηνεύεται ως ξενοφοβική προδιάθεση, υφέρπον ρατσιστικό ένστικτο ή στην καλύτερη συγκεκαλυμμένη μισανθρωπία. Εκεί που με τις επιδοτήσεις της ΕΕ και τα λεφτά του ευρωπαίου φορολογούμενου, η πολιτική της ΕΕ χαρακτηρίζεται εφάμιλλη του Τρίτου Ράιχ επειδή δεν εξυπηρετεί την «επαναστατική» προοπτική της παγκόσμιας ανοικτής ουτοπίας χωρίς θεσμούς, χωρίς ταυτότητα, χωρίς όρια και –κυρίως– χωρίς ευθύνη. Το ηθικό τους πλεονέκτημα συνεχίζει να αγνοεί ότι η ανθρωπιά χωρίς οργάνωση και στοχευμένη κρατική παρέμβαση εξελίσσεται εύκολα σε χάος. Και πως η ευθύνη, όσο και αν δεν ευθυγραμμίζεται με το περιεχόμενο των συνθημάτων στα πανό, είναι βασική προϋπόθεση της έμπρακτης αλληλεγγύης.