Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Είναι ξεκάθαρο όμως ότι ο πλανήτης έχει μπει σε μια νέα εποχή, με οικονομικό προστατευτισμό, υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης και διαχωρισμό σε δύο μεγάλα αντίπαλα στρατόπεδα, των ΗΠΑ και της Κίνας.

Ο παγκόσμιος εμπορικός χάρτης ξαναγράφεται και μαζί με αυτόν και ο οικονομικός και βιομηχανικός χάρτης.

Η Ε.Ε. αναγκάζεται να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα, γεγονός που θα φέρει νέες ισορροπίες στη βιομηχανία και τη μεταποίηση, προκαλώντας ευρύτερη αναδιάταξη πολιτικών, κοινωνικών και διακρατικών συσχετισμών. Κάποιες εξωτερικές αγορές θα χαθούν και θα πρέπει να υποκατασταθούν από άλλες, ενώ είναι αναγκαίο να ενισχυθεί η παραγωγή κρίσιμων αγαθών και υπηρεσιών εντός Ε.Ε.

Ηδη έχει ανοίξει η συζήτηση για σχεδιασμό κοινής ευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής με στόχο την ενίσχυση της παραγωγής εντός Ε.Ε., με καθιέρωση κινήτρων, φιλικότερο θεσμικό περιβάλλον και νέους μηχανισμούς χρηματοδότησης.

Η έκθεση Ντράγκι για την ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε. υποτίθεται ότι αποτελεί «πυξίδα» για τις πολιτικές που θα προωθηθούν κι αυτό σηματοδοτεί μια μεγάλη στροφή, καθώς συνεπάγεται κεντρικό σχεδιασμό και πριμοδότηση κάποιων κλάδων, κάποιων δραστηριοτήτων και κάποιων περιφερειών ή χωρών.

«Κοινή» βιομηχανική πολιτική δεν σημαίνει και «ισότιμη» βιομηχανική πολιτική. Κάποιες χώρες και κάποιοι κλάδοι θα ευνοηθούν και κάποιοι άλλοι, αντιθέτως, θα χάσουν.

Η Κοινή Αγροτική Πολιτική, για παράδειγμα, η πιο ολοκληρωμένη μορφή ενοποίησης στην Ε.Ε., είχε ασύμμετρες συνέπειες, προς όφελος των βόρειων χωρών και σε βάρος της παραγωγής του Νότου.

Είναι προφανές ότι ο καθορισμός κοινής βιομηχανικής πολιτικής θα φέρει ανακατατάξεις στην Ε.Ε., οι οποίες, εάν επικρατήσουν οι δυνάμεις της αδράνειας, θα διευρύνουν το χάσμα μεταξύ Βορρά και Νότου.

Το «παράπονο» του Τραμπ για το μεγάλο έλλειμμα των ΗΠΑ στο εμπόριο αγαθών οφείλεται στην ασυμμετρία που υπάρχει στο εμπόριο με την Ευρώπη και την Κίνα και είναι απότοκο της συστηματικής απελευθέρωσης του διεθνούς εμπορίου τις τελευταίες δεκαετίες. Η απελευθέρωση έγινε με πρωτοβουλία και υπό την καθοδήγηση των ΗΠΑ, αλλά πλέον γεννά παρενέργειες.

Το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ είναι το πλεόνασμα της Ευρώπης και της Κίνας. Οι ΗΠΑ εισάγουν και καταναλώνουν πολύ περισσότερα αγαθά από όσα παράγουν. Ταυτόχρονα χρηματοδοτούν το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού με δανεικά, τα οποία λαμβάνουν πουλώντας κρατικά ομόλογα, στα οποία η Κίνα και η Ευρώπη επενδύουν τα πλεονάσματά τους. 

Συνολικά, οι ροές κεφαλαίων βρίσκονται σε μια ισορροπία, αλλά οι παρενέργειες εκδηλώνονται στο εσωτερικό των ΗΠΑ, όπου η Σίλικον Βάλεϊ είναι μια χαρά και παράγει κέρδη δισεκατομμυρίων και χρυσές δουλειές για προγραμματιστές και τραπεζίτες, αλλά στις βιομηχανικές περιοχές που κατέρρευσαν επειδή η παραγωγή μετακόμισε στην Ασία ο κόσμος έχει προσδόκιμο ζωής 10 χρόνια μικρότερο λόγω της ανεργίας, της ανέχειας και των συνακόλουθων ναρκωτικών και της εγκληματικότητας.

Μια ανάλογη ασυμμετρία υπάρχει και εντός της Ε.Ε. όπου η Γερμανία είναι κατεξοχήν πλεονασματική χώρα και το πλεόνασμά της είναι το έλλειμμα των άλλων. Η Γερμανία, από έλλειμμα στο ισοζύγιο των αγαθών και υπηρεσιών το 2000, έφτασε να έχει πλεόνασμα σχεδόν 9% του ΑΕΠ την περίοδο 2015-2019, γεγονός που αξιολογήθηκε ως εξαιρετικά προβληματική ασυμμετρία για όλο το σύστημα της Ε.Ε. από πολλούς οικονομολόγους. Το μεγάλο πλεόνασμα θεωρείται πρόβλημα, διότι συντηρείται με μεγάλα ελλείμματα στους άλλους. Μετά την ενεργειακή κρίση το γερμανικό εμπορικό πλεόνασμα υποχώρησε και πλέον έχει σταθεροποιηθεί κοντά στο 4%.

Στο πλαίσιο αυτό η διαπραγμάτευση για τη νέα ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική θα είναι καθοριστική διότι θα θέσει τους όρους για ένα νέο παραγωγικό τοπίο, το οποίο θα δημιουργήσει ευκαιρίες αλλά και κινδύνους.

Η Ελλάδα έχει σημαντικό έλλειμμα παραγωγής και ξεκινά από χαμηλότερο σημείο εκκίνησης, αλλά δεν παύει να έχει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.

Ισως η χώρα μας να μην έχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων, αλλά ποιος την εμποδίζει να εξελιχθεί σε υπολογίσιμη δύναμη στον χώρο του φαρμάκου, της βιοτεχνολογίας ή της ενέργειας;

Η Γερμανία, με τη βιομηχανία της σε βαθιά κρίση μετά την ενεργειακή κρίση και την αποσύνδεση από τη Ρωσία, ήδη έχει σχέδιο, παρόλο που ακόμα... δεν έχει κυβέρνηση. Θα παρακάμψει μέχρι και τους συνταγματικούς περιορισμούς για τα ελλείμματα και ετοιμάζει μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές.

Η Ελλάδα δεν πρέπει να μείνει παθητικός θεατής. Οφείλει να διεκδικήσει θέση στον νέο ευρωπαϊκό παραγωγικό χάρτη μέσα από μια κοινή βιομηχανική πολιτική. 

Για να γίνει αυτό χρειάζεται στρατηγική και σχεδιασμός.

Εκεί, όμως, είναι και το μεγάλο έλλειμμα της πολιτικής και επιχειρηματικής ηγεσίας στη χώρα μας.