Ενεργειακή ακρίβεια και συντεταγμένη πολιτεία
pliakos_asteris_blog

Αστέρης Πλιάκος

Ενεργειακή ακρίβεια και συντεταγμένη πολιτεία

Δεν νοείται συντεταγμένη πολιτεία χωρίς θεσμούς ικανούς να προβλέπουν, σχεδιάζουν και εξασφαλίζουν για τους πολίτες τα ύψιστα έννομα αγαθά που είναι η ειρήνη, η ευημερία και η προάσπιση των ευρωπαϊκών αξιών. Η εξέλιξη του κόσμου έχει προ πολλού οδηγήσει σε περίπλοκες διεθνείς σχέσεις, όπου αντιμάχονται εθνικά και πανανθρώπινα συμφέροντα, ιδεολογικές και εμπορικές επιλογές.

Η επίκληση του καταστατικού χάρτη του ΟΗΕ, αλλά και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, ιδίως ο τρόπος εφαρμογής τους, αρκούν για να αναδείξουν τη διαρκή αναζήτηση ισορροπίας μεταξύ του δικαίου και της ισχύος, της κρατικής κυριαρχίας και της υπερεθνικής συνεργασίας.

Τηρουμένων των αναλογιών, η ίδια τάση αναζήτησης ισορροπίας χαρακτηρίζει και τις σχέσεις μεταξύ αγοράς και παρέμβασης, μεταξύ οικονομικής ελευθερίας και προάσπισης του γενικού οικονομικού συμφέροντος. Η διαμάχη αυτή αντανακλάται σε μια θεμελιώδη αρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με την οποία ο ελεύθερος ανταγωνισμός πρέπει να παύει, όταν εμποδίζει νομικά ή πραγματικά την επίτευξη του γενικού οικονομικού συμφέροντος. Υπό την επιφύλαξη ωστόσο ότι η ανάπτυξη των συναλλαγών δεν πρέπει να επηρεάζεται σε βαθμό ο οποίος θα αντέκειτο προς το συμφέρον της Ένωσης.

Η ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς ενέργειας στην Ένωση πέρασε «διά πυρός και σιδήρου», μιας που η εδραίωσή της σήμαινε την κατάργηση των πάλαι ποτέ κραταιών κρατικών ενεργειακών μονοπωλίων.

Μάλιστα, η εν προκειμένω συντρέχουσα (μοιρασμένη) αρμοδιότητα που χαρακτηρίζει την κατανομή των εξουσιών μεταξύ της Ένωσης και των κρατών μελών, ιδίως όσον αφορά τη σύνθεση του ενεργειακού μείγματος και τις διεθνείς πηγές προμήθειας ορυκτών καυσίμων, δημιουργεί πρόσθετες εμφανείς δυσχέρειες, όπως πιστοποιεί το αίτημα πολλών χωρών για κοινή προμήθεια τουλάχιστον φυσικού αερίου.

Βέβαια, τόσο η Ένωση όσο και τα κράτη μέλη διαθέτουν θεσμούς, ικανούς να αποτρέψουν ρυθμιστικά ή να επιβάλλουν ex post την καρτελοποίηση της αγοράς και τις καταχρηστικές συμπεριφορές επιχειρήσεων με δεσπόζουσα θέση. Εν τούτοις, τόσο η μεγάλη εξάρτηση των κρατών μελών από τρίτες χώρες, όσο και η διαφορετική ετοιμότητα που επιδεικνύει καθένα από τα κράτη έναντι απρόβλεπτων και ριζικά καταστροφικών γεγονότων, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, μεταφράζονται σε ολέθριες συνέπειες για τους περισσότερους των πολιτών και των επιχειρήσεων.

Δυστυχώς, αυτό αφορά και τη χώρα μας, όπου, μεταξύ άλλων, η καθυστερημένη διασύνδεση των ενεργειακών δικτύων με άλλα κράτη μέλη, η βραδύτατη ίδρυση του χρηματιστηρίου ενέργειας, η απουσία επαρκών διμερών συμβολαίων και εν γένει προθεσμιακών αγορών, η ανυπαρξία πολιτικής αποθήκευσης φυσικού αερίου, όπως και οι για πολύ καιρό ρυθμιζόμενες τιμές, δεν επέτρεψαν την ανάπτυξη και εδραίωση μιας προηγμένης ανταγωνιστικής αγοράς.

Κλείσιμο
Εκ των πραγμάτων, ο ισχνός ανταγωνισμός που επικρατεί στην ελληνική αγορά, σε συνδυασμό με τις εξαιρετικές συνθήκες που γεννά ο πόλεμος, οδηγεί σε κρυφές ή φανερές μορφές νόθευσης, όπως πιστοποιεί η εκρηκτική άνοδος των τιμών, που αποτελεί την πιο συνήθη μορφή αντι-ανταγωνιστικής συμπεριφοράς. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν θα μπορούσε παρά να προτείνει μορφές κρατικής παρέμβασης στην κατεύθυνση επιβολής προσωρινού πλαφόν στις τιμές ή φορολόγησης υπερβολικών κερδών, για να αποδειχθεί ακόμη μια φορά, μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, του λόγου το αληθές, ότι δεν νοείται αγορά χωρίς ρύθμιση, έστω και αν προσωρινά η αυτορρύθμιση φαντάζει αποτελεσματική.

Δεδομένου όμως ότι στην εσωτερική αγορά ενέργειας κυριαρχεί η αρχή ότι οι προμηθευτές είναι ελεύθεροι να καθορίζουν την τιμή στην οποία παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια στους πελάτες τους, αντί αυτή να καθορίζεται από την κυβέρνηση ή από ρυθμιστική αρχή, η παρέκκλιση από αυτή συνοδεύεται από πολλούς όρους και προϋποθέσεις.

Αναμφίβολα απαιτείται μεγάλη πολιτική και ρυθμιστική μαεστρία για να τηρηθούν αυτοί οι όροι, μεταξύ των οποίων προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην προστασία των καταναλωτών, των μικρών επιχειρήσεων και στην μη αλλαγή του κλίματος.

Εισερχόμεθα όντως σε εποχές που απαιτούν αυτό που ο Ισοκράτης στον «Πανηγυρικό» του πρόβαλε ως παντοτεινή αρετή της φυλής: «οὐ γὰρ μικροὺς οὐδ᾽ ὀλίγους οὐδ᾽ ἀφανεῖς ἀγῶνας ὑπέμειναν, ἀλλὰ πολλοὺς καὶ δεινοὺς καὶ μεγάλους, τοὺς μὲν ὑπὲρ τῆς αὑτῶν χώρας, τοὺς δ᾽ ὑπὲρ τῆς τῶν ἄλλων ἐλευθερίας· ἅπαντα γὰρ τὸν χρόνον διετέλεσαν κοινὴν τὴν πόλιν παρέχοντες καὶ τοῖς ἀδικουμένοις ἀεὶ τῶν Ἑλλήνων ἐπαμύνουσαν».


*Αστέρης Πλιάκος
Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου - Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Διευθυντής στην Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής των Ελλήνων
Ακολουθήστε το protothema.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Protothema.gr

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Ειδήσεις Δημοφιλή Σχολιασμένα
ΔΕΙΤΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ