Χριστοδουλίδης στο Politico: Η θέση της Κύπρου στο πρόγραμμα συνεργασιών του NATO και η αποκλιμάκωση με την Τουρκία

Μια πρόταση αποκλιμάκωσης της έντασης με την Τουρκία, κομμένη και ραμμένη πάνω στην επικείμενη κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, παρουσίασε ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης σε συνέντευξή του στο Politico.

Η φόρμουλα προβλέπει βήματα από την πλευρά της Άγκυρας για να ανοίξει ο δρόμος ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας στο πρόγραμμα Συνεταιρισμός για την Ειρήνη (PfP) και, σε παράλληλη τροχιά, σταδιακή άρση από τη Λευκωσία των εμποδίων για στενότερη συνεργασία ΕΕ - Τουρκίας. Όλα αυτά σε συνδυασμό με πραγματική επανεκκίνηση των συνομιλιών για το Κυπριακό, μέσα στο συμφωνημένο πλαίσιο.

«Μπορούμε να φανταστούμε μια βήμα–βήμα προσέγγιση, με βήματα από την Τουρκία για την ένταξη της Κύπρου στο PfP και παράλληλα θετικά βήματα στις σχέσεις ΕΕ - Τουρκίας, πάντα μαζί με την επανέναρξη των συνομιλιών για λύση του Κυπριακού», ανέφερε ο Κύπριος Πρόεδρος.

Όπως είπε, την πρότασή του την έχει ήδη συζητήσει με τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε και με τον Γερμανό Καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς.

Τι είναι το PfP και τι σημαίνει για την Κύπρο

Ειδικό βάρος έχει το γεγονός ότι στο επίκεντρο της πρότασης βρίσκεται το πρόγραμμα PfP του ΝΑΤΟ.

Το Partnership for Peace ή «Συνεταιρισμός για την Ειρήνη», είναι πρόγραμμα του ΝΑΤΟ που δημιουργήθηκε για να φέρει πιο κοντά στη Συμμαχία χώρες που δεν είναι πλήρη μέλη. Δεν πρόκειται για ένταξη στο ΝΑΤΟ, αλλά για ένα πλαίσιο στενής συνεργασίας.

Με απλά λόγια, μια χώρα που μπαίνει στο PfP συμμετέχει σε κοινές στρατιωτικές ασκήσεις και εκπαίδευση με τις χώρες του ΝΑΤΟ αναβαθμίζει τα οπλικά της συστήματα και τη δομή των ενόπλων δυνάμεών της, ώστε να είναι «συμβατά» με τα πρότυπα της Συμμαχίας και συμμετέχει σε διάφορα προγράμματα σχεδιασμού, πολιτικής προστασίας και διαχείρισης κρίσεων.

Για πολλές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, το PfP λειτούργησε ως ενδιάμεση βαθμίδα πριν από την πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ. Για άλλες, όπως η Αυστρία και η Ελβετία, αποτελεί τρόπο να έχουν στενή συνεργασία χωρίς να εγκαταλείψουν την παραδοσιακή ουδετερότητά τους.

Στην περίπτωση της Κύπρου, η συμμετοχή στο PfP θα σήμαινε ότι η Εθνική Φρουρά θα ενταχθεί κανονικά στον σχεδιασμό και στις διαδικασίες του ΝΑΤΟ, χωρίς η Κυπριακή Δημοκρατία να γίνει από την πρώτη μέρα πλήρες μέλος της Συμμαχίας. Πολιτικά, όμως, θα ήταν ένα πολύ καθαρό μήνυμα για το πού ανήκει στρατηγικά η χώρα.

«Φυσική εξέλιξη» η ένταξη στο ΝΑΤΟ

Ο Νίκος Χριστοδουλίδης χαρακτήρισε την ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ «φυσική εξέλιξη», σημειώνοντας ότι αυτό δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα λόγω «πολιτικών συνθηκών».

Πίσω από τη φράση κρύβονται και οι ενστάσεις τουρκικών κυβερνήσεων, αλλά και η εσωτερική συζήτηση στην Κύπρο, όπου παραδοσιακά υπήρξαν κόμματα και δυνάμεις που αντιτίθενται σε κάθε σχέση με το ΝΑΤΟ. Με την πρόταση για PfP, η Λευκωσία επιχειρεί ένα πιο ρεαλιστικό ενδιάμεσο βήμα, το οποίο συνδέει ξεκάθαρα με την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας και την πορεία του Κυπριακού.

SAFE και Τουρκία: «Δεν είναι μενού επιλογής»

Για το ευρωπαϊκό αμυντικό πρόγραμμα SAFE, ο Κύπριος Πρόεδρος επανέλαβε ότι η Τουρκία έχει στην ουσία αποκλείσει τον εαυτό της, καθώς δεν ικανοποιεί τις βασικές προϋποθέσεις συμμετοχής.

Τόνισε ότι, όπως και στη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ, έτσι και στο SAFE υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια. Δεν μπορεί κάποιος να διαλέγει μόνο τα οφέλη και να αγνοεί τις υποχρεώσεις. Με αυτό το σκεπτικό, ο αποκλεισμός της Άγκυρας δεν παρουσιάζεται ως «τιμωρία» εκ μέρους της Κύπρου, αλλά ως συνέπεια της ίδιας της τουρκικής στάσης, με την κατοχή στο νησί και την επιμονή στη λογική των δύο κρατών.

Πρόσκληση Ερντογάν σε άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στην Κύπρο

Μέσα σε αυτό το σκηνικό, ο Νίκος Χριστοδουλίδης επανέλαβε ότι η Κυπριακή Προεδρία της ΕΕ θα καλέσει τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που θα πραγματοποιηθεί στην Κύπρο στις 23–24 Απριλίου.

Ο Πρόεδρος τόνισε ότι η Λευκωσία γνωρίζει τον θεσμικό της ρόλο, αλλά ταυτόχρονα θεωρεί πως μια τέτοια πρόσκληση μπορεί να δημιουργήσει πολιτικό περιθώριο για πιο ουσιαστική συζήτηση, τόσο για τις ευρωτουρκικές σχέσεις όσο και για το Κυπριακό.
Αν συμβεί, κάτι που είναι απίθανο, θα είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία θα κληθεί σε συνάντηση κορυφής της ΕΕ σε έδαφος κράτους μέλους, το οποίο τελεί μερικώς υπό τουρκική κατοχή.

Τραμπ, Ουκρανία και το μήνυμα προς την Ευρώπη

Σημαντικό μέρος της συνέντευξης αφορούσε το ειρηνευτικό σχέδιο των ΗΠΑ για την Ουκρανία, που προωθεί ο Ντόναλντ Τραμπ. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης παραδέχθηκε ότι η πρόταση «δεν είναι τέλεια», ωστόσο υπογράμμισε ότι έχει σημασία που υπάρχει συγκεκριμένο πλαίσιο συζήτησης.

Πήγε όμως ένα βήμα παραπέρα, ερμηνεύοντας την επιστροφή Τραμπ στον Λευκό Οίκο ως μήνυμα προς την Ευρώπη ότι δεν μπορεί να θεωρεί δεδομένη την αμερικανική ομπρέλα.

«Η εκλογή Τραμπ στέλνει ένα μήνυμα στην ΕΕ ότι η Αμερική δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη. Άρα ως ΕΕ πρέπει να κάνουμε περισσότερα και να συνεργαστούμε περισσότερο μεταξύ μας για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις. Έτσι είσαι και πιο χρήσιμος στους Αμερικανούς», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Για την Κύπρο, που ζει με ανοικτό ζήτημα εισβολής και κατοχής, η εξέλιξη στον πόλεμο της Ουκρανίας δεν είναι θεωρητικό ζήτημα. Αν επιτραπεί, έστω και έμμεσα, να νομιμοποιηθούν κέρδη εδάφους από μια εισβολή, αυτό θα επηρεάσει και τον τρόπο που η διεθνής κοινότητα θα βλέπει το Κυπριακό στο μέλλον.

Εθνική Φρουρά σε πρότυπα ΝΑΤΟ

Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης αναφέρθηκε και στη στρατιωτική διάσταση της συνεργασίας με τις ΗΠΑ. Όπως είπε, υπάρχει στενή συνεννόηση, ώστε η Εθνική Φρουρά να προσαρμοστεί πλήρως στα πρότυπα του ΝΑΤΟ.

Στόχος είναι τα οπλικά συστήματα, η δομή και ο τρόπος λειτουργίας της Εθνικής Φρουράς να καλύπτουν τα κριτήρια της Συμμαχίας. Έτσι, όταν το πολιτικό σκηνικό το επιτρέψει, θα μπορεί η Κύπρος είτε να ενταχθεί στο PfP είτε να προχωρήσει αργότερα σε πλήρη ένταξη, χωρίς να χρειαστούν χρονοβόρες τεχνικές προσαρμογές.

Κυπριακό: Συνάντηση με Ερχιουρμάν και στοίχημα πολιτικής βούλησης

Για τις προοπτικές επανέναρξης διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό, ο Κύπριος Πρόεδρος αναφέρθηκε στη σημερινή του συνάντηση με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Τουφάν Ερχιουρμάν, στην παρουσία της Προσωπικής Απεσταλμένης του ΓΓ του ΟΗΕ, Μαρίας Άνχελα Ολγκίν.

Τόνισε ότι πρώτο βήμα είναι η επιβεβαίωση των συγκλίσεων που επιτεύχθηκαν μέχρι το 2017 και δεύτερο η έναρξη ουσιαστικών διαπραγματεύσεων στο συμφωνημένο πλαίσιο της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας.

«Αν υπάρχει πραγματική πολιτική βούληση, πιστεύω ότι μια λύση στο Κυπριακό είναι εφικτή», σημείωσε, στέλνοντας μήνυμα κυρίως προς την τουρκική πλευρά, αλλά και προς όσους στις Βρυξέλλες θεωρούν ότι το Κυπριακό είναι πλέον ένα «παγωμένο» πρόβλημα χωρίς προοπτική.

Σένγκεν μέχρι το 2026, χωρίς «σκληρό σύνορο»

Ο Νίκος Χριστοδουλίδης αναφέρθηκε και στον στόχο της Λευκωσίας να ολοκληρώσει τις τεχνικές αξιολογήσεις για ένταξη της Κύπρου στον χώρο Σένγκεν εντός του 2025, ώστε η χώρα να λάβει σύσταση για ένταξη το 2026.

«Ο στόχος είναι να είμαστε τεχνικά έτοιμοι μέχρι το τέλος του έτους και στη συνέχεια η Επιτροπή να κάνει σύσταση προς τα κράτη μέλη το 2026», είπε.

Απαντώντας στις ανησυχίες για δημιουργία «σκληρού συνόρου» στη γραμμή κατάπαυσης του πυρός, διαβεβαίωσε ότι η ελεύθερη διακίνηση των Τουρκοκυπρίων δεν θα επηρεαστεί. Η Λευκωσία επιχειρεί έτσι να συνδυάσει τον πλήρη ευρωπαϊκό βηματισμό της χώρας με την ανάγκη να μείνει ανοιχτό το κανάλι επαφής ανάμεσα στις δύο κοινότητες.