Αργύρης Παπαστάθης

Εντονο παρασκήνιο αλλά και αναπάντεχες συγκλίσεις κρύβουν οι μέρες των γιορτών αναφορικά με τους σχεδιασμούς για την επόμενη μέρα της ελληνικής οικονομίας, μετά τον Αύγουστο του 2018, όταν και ολοκληρώνεται το παρόν μνημόνιο. Την εικόνα ρήξης ανάμεσα στο Μέγαρο Μαξίμου και την Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), μετά τη σαφή θέση του κ. Γιάννη Στουρνάρα κατά της καθαρής εξόδου (clean exit), διαδέχθηκε τις τελευταίες ώρες το άνοιγμα διαύλων επικοινωνίας και συνεννόησης.  

«Κανείς δεν μπορεί να απεμπολήσει το δικαίωμα της Ελλάδας να έχει πρόσβαση στα χρήματα της ΕΚΤ μέσω του waiver, στην ποσοτική χαλάρωση (QE), στη ρύθμιση του χρέους και στα 25 δισ. ευρώ που απομένουν από το τρέχον πρόγραμμα», τονίζει στο «ΘΕΜΑ» κορυφαίος θεσμικός παράγοντας της οικονομίας. «Σε κάθε περίπτωση», επισημαίνει ο ίδιος, «δεν μπορούμε να μιλάμε για καθαρή έξοδο γιατί η ευρωπαϊκή πλευρά δεν υπάρχει περίπτωση να μας δώσει τη ρύθμιση του χρέους χωρίς κάποιο πλαίσιο». 

Μονά - ζυγά τριμηνιαίες αξιολογήσεις

Οι θέσεις αυτές βρίσκονται πια πολύ κοντά στις σκέψεις που κάνουν στελέχη του οικονομικού επιτελείου γύρω από το clean exit και την ανάγκη να μην ανέβει το κόστος του χρήματος μετά την έξοδο από το μνημόνιο. Αλλωστε, όπως σημειώνεται στα επίσημα κείμενα των κανονισμών της E.E., που παρουσιάζει το «ΘΕΜΑ», το λεγόμενο clean exit, ιδίως αν συνοδεύεται από μέτρα ελάφρυνσης χρέους, δύναται να προβλέπει ενισχυμένη εποπτεία με συμμετοχή της Κομισιόν, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (κατά περίπτωση και του ΔΝΤ) και τριμηνιαίες αποστολές κλιμακίων στην Αθήνα. Με άλλα λόγια, ο... καβγάς αφορά κυρίως το πολιτικό φαίνεσθαι παρά την ουσία. 

Βεβαίως, με βάση τον κανονισμό του ESM και οι δύο προληπτικές γραμμές (ΕCCL και PCCL) προϋποθέτουν την υπογραφή μνημονίου (MoU) και δανειακής σύμβασης για τα χρήματα που θα είναι διαθέσιμα προς την Ελλάδα. Επίσης προβλέπεται και η δυνατότητα συμμετοχής του ΔΝΤ στο σχήμα της επιτήρησης σε ρόλο τεχνικού συμβούλου. 
Μετά τον Αύγουστο του 2018, αν η Ελλάδα αντί για τις προληπτικές γραμμές συνεχίσει στη λογική του επονομαζόμενου clean exit, θα δεσμεύεται και πάλι για πολλά έτη από τους νέους κανονισμούς της Ε.Ε. που διαμορφώθηκαν τη δεκαετία που διανύουμε για τις υπερχρεωμένες χώρες.  

Σύμφωνα με το άρθρο 14 του κανονισμού 472 του 2013, «τα κράτη μέλη παραμένουν υπό εποπτεία μετά το πρόγραμμα εφόσον δεν έχει εξοφληθεί τουλάχιστον το 75% της χρηματοδοτικής συνδρομής που έχει ληφθεί από ένα ή περισσότερα άλλα κράτη-μέλη, τον ΕΜΧΣ, τον EΜΣ ή το EΤΧΣ». Στην περίπτωση της Ελλάδας, θα πρέπει να επιστραφούν δάνεια ύψους 176 δισ. ευρώ τα οποία ελήφθησαν αυτή τη δεκαετία από τα κράτη-μέλη και τους μηχανισμούς χρηματοδότησης της Ευρωζώνης, κάτι που θα απαιτεί την πάροδο δεκαετιών.

Στον ίδιο κανονισμό, στο άρθρο 2 σημειώνεται ότι «η Κομισιόν μπορεί να αποφασίσει να εντάξει σε καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας ένα κράτος-μέλος που αντιμετωπίζει ή απειλείται με σοβαρές δυσκολίες αναφορικά με την οικονομική του σταθερότητα οι οποίες θα μπορούσαν να επιμολύνουν άλλα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης». 

Για τη χώρα μας συζητείται εδώ και καιρό το σχήμα των τριμηνιαίων αξιολογήσεων που περιγράφονται στα άρθρα για την «ενισχυμένη εποπτεία». Σε αυτή την περίπτωση, σύμφωνα με το άρθρο 3 του Κανονισμού 472, η Κομισιόν θα λειτουργεί σε συντονισμό με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα «και, όπου είναι αναγκαίο, με το ΔΝΤ». 

Στο ίδιο άρθρο (παρ. 5) τονίζεται ότι Κομισιόν, ΕΚΤ και όπου χρειάζεται και το ΔΝΤ «θα διενεργούν τακτικές τριμηνιαίες αποστολές αξιολόγησης στο κράτος-μέλος που υπόκειται σε ενισχυμένη εποπτεία», για να διαπιστώνουν την πρόοδο στην εφαρμογή των μέτρων. Αυτό το σχήμα, παρότι τυπικά δεν προβλέπει μνημόνιο, έχει ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά εποπτείας με το μνημόνιο.  

Ενταση και παρερμηνεία
 
Στην Αθήνα, πριν από τις πυροσβεστικές ενέργειες των τελευταίων εικοσιτετραώρων, προηγήθηκε ένα έντονο επεισόδιο ανάμεσα στο Μαξίμου και την ΤτΕ.  Στην ενδιάμεση έκθεσή του στις 21 Δεκεμβρίου ο κ. Στουρνάρας τάχθηκε υπέρ ενός «προληπτικού πλαισίου στήριξης», χωρίς να διευκρινίζει ποιο εννοεί (ECCL ή PCCL) για μετά τον Αύγουστο του 2018, ερχόμενος σε αντίθεση με το κυρίαρχο κυβερνητικό αφήγημα του clean exit.

 «Κάποιοι διάβασαν λάθος την παρέμβαση του Στουρνάρα», λέει για το επεισόδιο στο «ΘΕΜΑ» κοινοτικός παράγοντας. «Διότι κατά μία έννοια λέγοντας αυτό που οι περισσότεροι εκτιμούν ότι είναι το συμφέρον Ελλάδας έβγαλε την κυβέρνηση από τη δύσκολη θέση να αναπροσαρμόσει τη ρητορική της», προσθέτει. 

Ο ίδιος εκτιμά ότι η σύμπλευση της κυβέρνησης με την ΕΚΤ είναι απαραίτητη σε αυτή τη φάση εν όψει των stress tests των τραπεζών και της ανάγκης να αποκρουστούν οι πιέσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για το θέμα αυτό. Ευρύτερα, όπως παγίως συμβαίνει τα τελευταία οκτώ χρόνια, η τελική μορφή που θα λάβουν οι εξελίξεις θα εξαρτηθεί από τη στάση της Γερμανίας. 

Στο σημείο που βρισκόμαστε, Κομισιόν και ESM εμφανίζονται να στηρίζουν ακόμη (παρά τις αποστάσεις) το clean exit, ενώ ΕΚΤ και ΔΝΤ εκφράζουν, μέσω πηγών, σοβαρές επιφυλάξεις. Στην περίπτωση που η Γερμανία συνταχθεί με την ΕΚΤ και το ΔΝΤ υπέρ ενός προληπτικού πλαισίου, κανείς δεν θα εκπλαγεί αν δούμε μία ακόμη μεταστροφή της Κομισιόν, του ESM και τελικά του Eurogroup προς την κατεύθυνση αυτή το φετινό καλοκαίρι.