Άννυ Ποδηματά

Θα χρειαστεί φυσικά χρόνος για να μετουσιωθεί η εξαγγελία σε πράξη. Πρώτα απ’ όλα, θα χρειαστεί να εξασφαλιστεί η συναίνεση των υπόλοιπων αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, που δεν είναι καθόλου αυτονόητη τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη βασική και πιο ριζοσπαστική πτυχή της πρότασης, που δεν είναι άλλη από την αμοιβαιοποίηση του χρέους.

Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις των δύο ηγετών, η Ευρώπη, μέσω του εκτελεστικού της βραχίονα που είναι η Κομισιόν, θα δανειστεί από τις αγορές το ποσό των 500 δισ. για να «προικοδοτήσει» το νέο Ταμείο, ενώ το χρέος που θα δημιουργηθεί θα αποπληρωθεί σε βάθος χρόνου από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, χωρίς να επιβαρύνει τις χώρες προς τις οποίες θα κατευθυνθούν τα κονδύλια.

Πρόκειται αναμφισβήτητα για σημείο καμπής στην πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, καθώς η -για πρώτη φορά στην ιστορία της Ε.Ε.- έκδοση κοινού ευρωπαϊκού χρέους συνιστά, όπως και να το δει κανείς, βήμα προς την κατεύθυνση της ομοσπονδιοποίησης.

«Η πρόταση (Μέρκελ - Μακρόν) σηματοδοτεί τη χαμιλτόνεια στιγμή για την Ευρώπη», σχολίασε στο Twitter ο Γερμανός καθηγητής Χένρικ Εντερλάιν, υπενθυμίζοντας ότι η απόφαση του Αλεξάντερ Χάμιλτον (εκ των ιδρυτικών πατέρων και πρώτος υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ) να θεμελιώσει την ομοσπονδιακή ανάληψη χρέους, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ενιαίας συλλογικής ταυτότητας των Ηνωμένων Πολιτειών τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας τους.

Είναι προφανές ότι το ευρωπαϊκό σχέδιο όχι μόνο απέχει πολλά έτη φωτός από ένα τέτοιο εγχείρημα, αλλά δεν είναι και καθόλου βέβαιο ότι προς τα εκεί θα πάει. Παρ’ όλα αυτά και παρά τις πολλές αβεβαιότητες και ασάφειες που περιβάλλουν τόσο αυτή καθαυτή την πρόταση Μέρκελ - Μακρόν όσο και τη μορφή της τελικής απόφασης που θα ληφθεί από τους «27», η γαλλογερμανική πρωτοβουλία έχει από μόνη της ισχυρό συμβολισμό και βαρύνουσα σημασία.

Καθοριστικό ρόλο παίζει ασφαλώς και η χρονική στιγμή που αυτή εκδηλώθηκε. Την τελευταία δεκαετία -και μετά από μια μακρά περίοδο «χειμερίας νάρκης» όπου ο «ποδηλάτης» αγωνιζόταν να κρατηθεί όρθιος χωρίς να γυρίζει το πετάλι-, η Ευρώπη κλήθηκε να αντιμετωπίσει διαδοχικές κρίσεις που όξυναν και διεύρυναν τόσο τις εσωτερικές αντιθέσεις και διαιρέσεις όσο και διάφορες εκφάνσεις αντι-συστημισμού και αντι-ευρωπαϊσμού. Η πανδημική κρίση του COVID-19 τη βρήκε βαθιά διαιρεμένη και ακρωτηριασμένη. Οι πρώτες αντιδράσεις στη διαχείριση αυτής της κρίσης ήταν απολύτως χαρακτηριστικές της διαίρεσης, με αποτέλεσμα η κοινή γνώμη σε χώρες που είχαν πληγεί ιδιαίτερα σκληρά να βράζει.

Ο κόμπος είχε πλέον φτάσει στο χτένι και το δίλημμα έπρεπε με τον έναν ή τον άλλον τρόπο να απαντηθεί, γιατί τα προβλήματα όχι μόνο δεν κρύβονταν κάτω από το χαλί, αλλά και διογκώνονταν μέρα με τη μέρα. Η Ευρώπη είτε θα κάνει τώρα ένα γενναίο άλμα προς τα εμπρός, είτε θα αφήσει τους «εθνικούς εγωϊσμούς» να πάρουν οριστικά την πρωτοκαθεδρία.

Σε όλες τις κρίσιμες στιγμές της πορείας της ευρωπαϊκής οικοδόμησης, το βλέμμα στρεφόταν πάντοτε στον γαλλογερμανικό άξονα, που είχε τον χαρακτηρισμό «ατμομηχανή της Ευρώπης». Τα τελευταία χρόνια οι απόψεις των δύο χωρών απέκλιναν συχνά και σημαντικά, με ορατό αντίκτυπο στην πορεία της Ευρώπης.

Εάν η συνέντευξη Τύπου Μέρκελ - Μακρόν, πέραν της βαρύνουσας κοινής τους πρωτοβουλίας, σηματοδοτεί και μια «επιστροφή» στην ιστορική δέσμευση των δύο χωρών να ηγούνται της πορείας ενοποίησης της Ευρώπης, έχουμε λόγους να αισιοδοξούμε για το αύριο…