«Πρωθυπουργοί και το παράδοξο της εξουσίας στην Ελλάδα», σε ένα βιβλίο

Τις ευθύνες των πρώην πρωθυπουργών για το γεγονός πως δεν άλλαξε τίποτα προς το καλύτερο στην Ελλάδα από τη Μεταπολίτευση και ύστερα, εξήγησαν οι διακεκριμένοι καθηγητές Κέβιν Φέδερστοουν από το LSE και Δημήτρης Παπαδημητρίου από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ σε διάλεξη που έλαβε χώρα στο Μέγαρο Μουσικής. Το Megaron Plus συνεχίζει την επιτυχημένη συνεργασία του με το London School of Economics and Political Science (LSE) και τον Ελληνικό Σύλλογο Αποφοίτων του London School of Economics and Political Science (LSE), πρόεδρος του οποίου είναι η Μαρία Ξυτάκη​, διοργανώνοντας την επιτυχημένη διάλεξη με αφορμή την κυκλοφορία από τον εκδοτικό οίκο Oxford University Press του βιβλίου «Πρωθυπουργοί και το παράδοξο της εξουσίας στην Ελλάδα», με συγγραφείς τους δύο καθηγητές. Την παρουσίαση παρακολούθησαν πολλοί πολιτικοί που διαδραμάτισαν ρόλο στην πορεία της χώρας, όπως ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, ενώ στην πρώτη σειρά βρέθηκαν επίσης οι κ.κ. Νίκος Γκαργκάνας, Γιάννος Παπαντωνίου, Γιώργος Αλογοσκούφης, Προκόπης Δούκας, Δημήτρης Σιούφας, Βασίλης Ράπανος και ο επιχειρηματίας Στέλιος Χατζηιωάννου.



Οι δύο καθηγητές, που προχώρησαν σε πολυετή μελέτη της ελληνικής πολιτικής σκηνής, από το 1974 έως τις μέρες μας, κατέληξαν στο συμπέρασμα πως σε όλα τα χρόνια της μεταπολίτευσης υπάρχει ένα κοινό χαρακτηριστικό: η παντοδυναμία του Έλληνα πρωθυπουργού. Το ενδιαφέρον στοιχείο όμως είναι πως τελικά πρόκειται για έναν «γυμνό βασιλιάς», πνιγμένο σε μία κλειστή νοοτροπία, όπως είπαν χαρακτηριστικά. Οι καθηγητές επισημαίνουν ότι αυτό αποτελεί την ουσία της δημόσιας πολιτικής στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα πως η κοινή γνώμη έχει γαλουχηθεί μέσα στο αφήγημα της «χαρισματικής ηγεσίας» και των «εθνικών σωτήρων». Η μελέτη τους βασίζεται σε πλούσιο πρωτογενές υλικό, το οποίο περιλαμβάνει εκτενείς συνεντεύξεις με όλους τους εν ζωή πρωθυπουργούς της περιόδου 1974-2011 καθώς και δεκάδες υπουργούς, συμβούλους και κρατικούς αξιωματούχους που σημάδεψαν την σύγχρονη πολιτική ιστορία της Ελλάδας. 

Οι καθηγητές Δημήτρης Παπαδημητρίου και Κέβιν Φέδερστόουν, μαζί με τον διευθυντή της Καθημερινής Αλέξη Παπαχελά που συντόνισε την συζήτηση

Ο κ. Φέδερστοουν σχολιάζοντας τον Αλέξη Τσίπρα, ανέφερε ότι για να καταφέρει να πετύχει τους στόχους του βασίστηκε στην οργάνωση του γραφείου του, που έχει συγκριθεί με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος μόλις ανέλαβε καθήκοντα το 1981, ξεκίνησε την αναβάθμισή του. Σχετικά με τον κ. Τσίπρα ο κ. Παπαδημητρίου εξέφρασε την άποψη ότι κατόρθωσε εντυπωσιακά γρήγορα να χειραγωγήσει το κόμμα του αλλά και το πολιτικό σύστημα γενικά, από τότε που ανέβηκε στην ηγεσία του κόμματος του. Όπως είπε χαρακτηριστικά «αυτό δεν είναι κριτική, αλλά έπαινος»! Ο Έλληνας καθηγητής σημείωσε ότι ο κύριος Τσίπρας ανήλθε πολύ γρήγορα στην εξουσία και ότι αν και λέγεται πως είναι φιλόδοξος, «πιστεύω ότι κατανάλωσε την ενέργεια του για να φτιάξει τη μεγάλη εικόνα. Μέχρι στιγμής δεν κατόρθωσε να φτιάξει ένα σύστημα που θα παράγει πολιτικές. Είναι λάθος, γενικά μιλώντας, ότι δεν γίνεται με το που πηγαίνεις στο Μαξίμου να προσλαβάνεις έτσι άτομα, θα πρέπει να έχεις ικανούς συμβούλους, που μπορούν να ξέρουν καλά τη θεωρία των παιγνίων». 

Το βιβλίο και οι συγγραφείς 

Η διάλεξη πραγματοποιήθηκε με αφορμή την κυκλοφορία από τον εκδοτικό οίκο Oxford University Press του βιβλίου Prime Ministers in Greece: the paradox of power [Πρωθυπουργοί και το παράδοξο της εξουσίας στην Ελλάδα] των Featherstone και Παπαδημητρίου και τον συντονισμό της συζήτησης έκανε ο διευθυντής της εφημερίδας Καθημερινή Αλέξης Παπαχελάς.

Ο Κέβιν Φέδερστοουν

Ο Kevin Featherstone κατέχει την έδρα Σύγχρονων Ελληνικών  Σπουδών «Ελευθέριος Βενιζέλος» στην Οικονομική Σχολή του Λονδίνου (LSE). Είναι επίσης Διευθυντής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου και ένας από τους Προέδρους του LSEE, του Ερευνητικού Κέντρου για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη εντός του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου, του οποίου υπήρξε Διευθυντής (2004-2007 και 2012-2013). Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου είναι Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ και διευθύνει το Κέντρο Αριστείας «Jean Monnet» στο ίδιο πανεπιστήμιο. 



Αν και στο ελληνικό πολιτικό σύστημα ο πρωθυπουργός θεωρείται παντοδύναμος, οι καθηγητές υπογραμμίζουν ότι παρά τη συνταγματική του δύναμη, ο έλληνας ηγέτης είναι στην ουσία ένας «γυμνός βασιλιάς». Η «καρδιά» της ελληνικής κυβέρνησης στερείται στοιχειώδεις διοικητικές δομές που να επιτρέπουν τον αποτελεσματικό συντονισμό των υπουργείων, τη χάραξη, εφαρμογή και αξιολόγηση των κυβερνητικών πολιτικών και την ουσιαστική ενημέρωση των πρωθυπουργού. Πρόκειται στην ουσία για ένα σύστημα διακυβέρνησης που καταστρέφεται ολοσχερώς και ξαναχτίζεται εκ θεμελίων ύστερα από κάθε κυβερνητική εναλλαγή. Είναι ένα πρότυπο που απέχει πολύ από τον κανόνα των ανεπτυγμένων χωρών της Ευρώπης.

 
Οι συγγραφείς καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα αίτια αυτής της παθογένειας αντικατοπτρίζουν πτυχές του ελληνικού πολιτικού πολιτισμού, ο οποίος έχει δομηθεί πάνω σε «κλειστά» συστήματα εξουσίας, δίδοντας μεγάλη έμφαση στην εμπιστοσύνη, στην πίστη στον «ηγέτη» και στον κομματικό πατριωτισμό. Τα συστήματα αυτά όμως είναι από την φύση τους θνησιγενή, καθώς δεν παρέχουν ούτε αξιόπιστες «εισροές» στο κυβερνητικό έργο, ούτε τη διοικητική σταθερότητα που απαιτείται για την πραγματοποίηση δύσκολων μεταρρυθμίσεων. Η πρόσφατη εμπειρία της εφαρμογής των μνημονιακών υποχρεώσεων της χώρας έχει καταδείξει με τον πλέον δραματικό τρόπο τις συνέπειες αυτής της κυβερνητικής δυσλειτουργίας στην Ελλάδα.