Η ιστορική «Μάχη των Οχυρών» 80 χρόνια μετά

Ήταν ξημερώματα της 6ης Απριλίου 1941, ακριβώς πριν από 80 χρόνια, όταν οι σιδηρόφρακτες ναζιστικές ορδές επιτέθηκαν απρόκλητα στην Ελλάδα και στα οχυρά της θρυλικής «Γραμμής Μεταξά» στα βόρεια σύνορά της χώρας.

Αν και οι Γερμανοί επιτελείς θεωρούσαν «περίπατο» την επιχείρηση κατά της Ελλάδας με την άμεση υπερκέραση των οχυρώσεων στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο, προκειμένου να φτάσουν γρήγορα στην ενδοχώρα με στόχο αρχικά την Θεσσαλονίκη, αναγκάστηκαν τελικά να τροποποιήσουν τ’ αρχικά τους σχέδια.

Ο βασικός τους στόχος που ήταν η κατάληψη των στρατηγικών περασμάτων της Στενωπού του Ρούπελ στις Σέρρες και του οροπεδίου του Κ. Νευροκοπίου στη Δράμα, που οδηγούν στο εσωτερικό της χώρας, δεν επιτεύχθηκε παρά τις σοβαρές απώλειες.

Η εντολή για προπαρασκευή της επιχείρησης «Μαρίτα», δόθηκε από τον Χίτλερ στις 13/12/1940 και η επίθεση κατά της Ελλάδας εκδηλώθηκε την Κυριακή 6/4/1941 στις 05:15 το πρωί, 45 λεπτά πριν από την προβλεπόμενη ώρα, σύμφωνα με τη γερμανική διακοίνωση που είχε επιδοθεί νωρίτερα στον Πρωθυπουργό Αλέξανδρο Κορυζή από τον Γερμανό πρεσβευτή στην Αθήνα, πρίγκιπα Έρμπαχ.

Το δεύτερο «ΟΧΙ»

Το δεύτερο «ΟΧΙ» της Ελλάδας, το πρώτο ήταν στις 28/10/1940 με την απάντηση στο ιταλικό τελεσίγραφο, έδωσε το πράσινο φως για την επίθεση της 12ης Γερμανικής Στρατιάς, υπό τον στρατάρχη Βίλχελμ Λιστ, κατά των ελληνικών οχυρωμένων θέσεων δυτικά του ποταμού Αξιού, από το Μπέλλες έως την Ροδόπη στην ανατολική Μακεδονία και στην Θράκη.

Οι Γερμανοί διέθεσαν για την επίθεση κατά της χώρας μας 680.000 στρατιώτες, 1.200 τανκς και 700 αεροπλάνα, έναντι μόλις 70.000 Ελλήνων στρατιωτών, με επικεφαλής τον υποστράτηγο Κωνσταντίνο Μπακόπουλο, που επάνδρωναν τα οχυρά των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, τη θρυλική «Γραμμή Μεταξά». Η προβλεπόμενη δύναμη των 21 οχυρών, όπως επίσης η ποσότητα πυρομαχικών, τροφίμων κ.α., ήταν μειωμένα κατά 1/3 λόγω των αναγκών του συνεχιζόμενου πολέμου στην Αλβανία.

Κάτω από αυτές τις αντίξοες συνθήκες, οι λιγοστοί Έλληνες υπερασπιστές κατάφεραν να αμυνθούν σθεναρά στις αλλεπάλληλες επιθέσεις των υπέρτερων γερμανικών δυνάμεων. Κάποια καταλήφθηκαν μετά από άνισο αγώνα, ακόμη και σώμα με σώμα, και άλλα κατάφεραν να αποκρούσουν με επιτυχία τις επιθέσεις, προκαλώντας σοβαρές απώλειες στους εισβολείς.

Ο αγώνας κάμφθηκε μόνο όταν οι τεθωρακισμένες γερμανικές μεραρχίες, μετά την αστραπιαία κατάρρευση του νότιου Γιουγκοσλαβικού μετώπου, εισέβαλαν στα Σκόπια και από την κοιλάδα του Αξιού πέρασαν τα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα στις 8/4/1941, παρακάμπτοντας ουσιαστικά τη «Γραμμή Μεταξά». Τα μεσάνυχτα της ίδιας μέρας τα γερμανικά στρατεύματα μπήκαν στη Θεσσαλονίκη και κατέλαβαν την πόλη.

Η «Μάχη των Οχυρών», όπως έγινε γνωστή, διήρκησε από τις 6 έως τις 10 Απριλίου 1941 και έληξε με νίκη των Γερμανών, οι οποίοι όμως δεν κατάφεραν να καταλάβουν τα περισσότερα από τα 21 οχυρά της «Γραμμής Μεταξά»και τις κύριες διαβάσεις προς την ενδοχώρα. Τα Στενά του Ρούπελ στις Σέρρες και το Υψίπεδο του Κάτω Νευροκοπίου στη Δράμα.

Η απάντηση του Αντισυνταγματάρχη Γεώργιου Δουράτσου -διοικητή του οχυρού Ρούπελ- στους Γερμανούς: «Τα οχυρά δεν παραδίδονται, αλλά καταλαμβάνονται», αποτελεί ένα νέο «Μολών Λαβέ», συνεχίζει να συγκινεί έως τις μέρες μας.

Αναμφισβήτητα, η «Μάχη των Οχυρών» αποτελεί μία από τις πιο ηρωικές στιγμές στην ιστορία του Ε.Σ. που έβαλε το δικό του λιθαράκι στην προσπάθεια των συμμάχων για επικράτηση κατά του Άξονα στη διάρκεια του Β΄ Π.Π.

Οι γερμανικές απώλειες στα οχυρά ξεπέρασαν τις αντίστοιχες απώλειες από την κατάληψη ολόκληρων χωρών, όπως η Δανία και η Γιουγκοσλαβία. Μετά το τέλος της Μάχης των Οχυρών, οι Γερμανοί εκφράστηκαν με κολακευτικά λόγια τόσο για τα έργα, όσο και για τους Έλληνες υπερασπιστές τους.

Η ισχυρή ελληνική αντίσταση, πρώτα έναντι των Ιταλών (Ελληνοϊταλικός Πόλεμος) και ύστερα έναντι των Γερμανών (Μάχη των Οχυρών, Μάχη της Κρήτης, κ.ά.) ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την καθυστέρηση της γερμανικής επίθεσης στην Σοβιετική Ένωση και την επακόλουθη ήττα του Άξονα.

Γραμμή Μεταξά : Έργο τιτάνιο και μέγιστης εθνικής σημασίας

Την εποχή που κατασκευάστηκαν τα Οχυρά της Γραμμής Μεταξά» (1936-1940) θεωρούνταν έργο τιτάνιο, ασύλληπτου κόστους και τεράστιας εθνικής σημασίας. Το κόστος άγγιξε -με μέτριους υπολογισμούς- το 1,5 δισ. δραχμές. Το ποσό αυτό (του 1936) θα αντιστοιχούσε σήμερα σε περισσότερα από 60 δισ. ευρώ... Όσο το 1/6 του εξωτερικού χρέους της Ελλάδας του 2012. Και όμως, για τον Ιωάννη Μεταξά το αστρονομικό αυτό κονδύλι έπρεπε, πάση θυσία, να διατεθεί για τη δημιουργία μιας οχύρωσης στα βόρεια σύνορα της χώρας, τέτοιας ώστε να διεκδικεί με αξιώσεις τον τίτλο της «απόρθητης».

Το μέγεθος του έργου είναι δυσθεώρητο, ιδιαίτερα εάν ληφθεί υπόψη ο χρόνος που απαιτήθηκε για την ολοκλήρωσή του: Μέσα σε τριάμισι χρόνια (Νοέμβριος 1936 - Ιούλιος 1940) διανοίχτηκαν υπόγειες στοές συνολικού μήκους 24 χλμ. και υπόγεια καταφύγια μήκους περίπου 13 χλμ., ενώ για την προσέγγιση στις περιοχές των οχυρών είχε κριθεί απαραίτητη η διάνοιξη 174 χλμ. οδικού δικτύου, αλλά και η κατασκευή λιμανιού στην Αμφίπολη Σερρών. Αρκεί να σημειωθεί ότι για τις δύο γραμμές του αθηναϊκού μετρό, μήκους 18 χλμ., κατά την πρώτη φάση, χρειάστηκαν εννέα χρόνια.

Ο στρατιωτικός σχεδιασμός του έργου έγινε από αξιωματικούς του Πεζικού και του Πυροβολικού, ενώ η κατασκευή ανατέθηκε σε αξιωματικούς του Μηχανικού. Ιδιαίτερα σημαντικός υπήρξε ο ρόλος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Από το έπος στην εγκατάλειψη

Μετά το 1990 οι γεωπολιτικές εξελίξεις στη Ν.Α. Ευρώπη, με τον από Βορρά κίνδυνο να έχει εκλείψει, αλλά και οι αλλαγές στη φύση του πολέμου και του τρόπου διεξαγωγής του, είχαν ως αποτέλεσμα τον παροπλισμό και την εγκατάλειψη, με ελάχιστες εξαιρέσεις των συγκροτημάτων της θρυλικής «Γραμμής Μεταξά».

Σήμερα μόνο τέσσερα από τα 21 είναι επισκέψιμα και αξιοποιήσιμα ως οχυρά-μνημεία, τα υπόλοιπα δυστυχώς έχουν εγκαταλειφθεί από τη στρατιωτική υπηρεσία και έχουν παραδοθεί στη φθορά και στη λεηλασία.

Προσπάθειες για αξιοποίηση και ανάδειξη των παροπλισμένων οχυρώσεων, στο πλαίσιο προώθησης του ιστορικού τουρισμού ή τουρισμού μνήμης, σκοντάφτει έως σήμερα στην ισχυρή γραφειοκρατία και στις αγκυλώσεις της στρατιωτικής υπηρεσίας.

Ειδήσεις σήμερα 

Άγριο φονικό στη Μακρινίτσα: Σκότωσε την πρώην σύντροφό του και τον αδελφό της 

Τουρκία: Αφορμή για νέες διώξεις από τον Ερντογάν η επιστολή των απόστρατων ναυάρχων 

Επίθεση με βιτριόλι: Πώς επιχειρεί η 36χρονη Έφη να ανατρέψει το κατηγορητήριο - Όλη η απολογία της