Θάνος Παπαδόπουλος

Τα βασικά προγράμματα που άρχισαν ήδη να χρηματοδοτούν τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και τις θέσεις απασχόλησης είναι τα παρακάτω:

1) Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, ύψους 1.074,3 δισ. ευρώ
2) Δίκτυα Ασφάλειας Επείγουσας Δράσης ύψους 540 δισ. ευρώ
3) Ταμείο Ανάκαμψης και Σταθερότητας, ύψους 750 δισ. ευρώ

Το Ταμείο Ανάκαμψης και Σταθερότητας και το ύψος της χρηματοδότησης το πρότειναν η Άνγκελα Μέρκελ και ο Εμάνουελ Μακρόν. Το πρόγραμμα αυτό, όπως και τα άλλα δύο, υπάκουαν σε ένα σχέδιο (και όχι όραμα, όπου οι άνθρωποι ονειρεύονται χωρίς να κλείσουν τα μάτια) για την ενδυνάμωση και αναβάθμιση της ευρωπαϊκής οικονομίας και για την ενίσχυση της ενότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώσπου να φτάσει στην ίδρυση της Ομοσπονδιακής Ευρώπης. Το σχέδιο απέβλεπε επίσης στην ενίσχυση της πράσινης ανάπτυξης και της καινοτομίας με την ψηφιακή τεχνολογία. Απ΄ αυτά τα 750 δισ. ευρώ τα 390 δισ. ευρώ θα χορηγηθούν δωρεάν και τα 360 δισ. ευρώ είναι χρηματοδοτήσεις με ελάχιστο ή καθόλου επιτόκιο. Είναι σχέδιο λοιπόν και όχι όραμα όπως ο “αραβικός σοσιαλισμός” του Α. Παπανδρέου , η “επανίδρυση του κράτους” του Κ. Καραμανλή του μικρού. Το “Ζάππειο 1, Ζάππειο 2” του Α. Σαμαρά και θα «σκίσω τα μνημόνια” του Αλέξη Τσίπρα...

Ταυτόχρονα με αυτά τα θηριώδη προγράμματα η Ευρωπαϊκή Ένωση άνοιξε διάλογο με τους Ευρωπαίους πολίτες, από τους οποίους ζητά ιδέες και προτάσεις για το μέλλον της Ευρώπης. Δεν θυμάμαι στα 200 χρόνια ύπαρξης του Ελληνικού Κράτους να έχει κάνει κάτι τέτοιο κάποιο ελληνικό κόμμα ή κυβέρνηση. Τα διάφορα υπουργεία τελευταία ζητούν διάλογο για διάφορα νομοσχέδια, αλλά για το μέλλον της χώρας όχι. Τα ελληνικά κόμματα συνήθως παρουσιάζουν προεκλογικά προγράμματα κουρελούδες που, φυσικά, όταν εκλεγούν στην κυβέρνηση τα ξεχνούν, επειδή δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν τα όνειρα που έβλεπαν όρθιοι! Έγιναν βέβαια και μερικά δημοψηφίσματα, τα περισσότερα από τα οποία ήταν είτε “στημένα” όπως του Γ. Κονδύλη και της Χούντας, ή καταστροφικά όπως του Αλ. Τσίπρα, που χρειάστηκε να κάνει μια τεράστια κωλοτούμπα για να ανατρέψει το αποτέλεσμα που ζήτησε και του έδωσε ο λαός. Τα μόνα σοβαρά δημοψηφίσματα ήταν του Ελευθέριου Βενιζέλου και του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Η πρόταση που ακολουθεί, αφορά αυτόν τον διάλογο. Δηλαδή τα 390 δισ. ευρώ με τα οποία χρηματοδοτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση δωρεάν τις επιχειρήσεις για την πράσινη ανάπτυξη και την καινοτομία να διανεμηθούν ως μετοχές στους εργαζόμενους κατά ένα μεγάλο μέρος τους. Ετσι , εκτός από τον αναπτυξιακό στόχο, θα επιτύχουν κι έναν ακόμη σκοπό: να επιτύχουν σε κάποιο (μικρό) βαθμό την κοινωνικοποίηση των επιχειρήσεων. Εξάλλου, οι επιχειρήσεις που θα κάνουν μετόχους τους εργαζόμενούς τους θα έχουν καλύτερη απόδοση, όπως δείχνουν πολλές μελέτες. Αυτή η πρόταση δεν είναι καινοφανής ούτε ρηξικέλευθη. Δεν είναι καν όραμα που το είδα στον ουρανό σαν το “εν τούτω νίκα”! Είναι μια απλή μεταρρύθμιση, που έχει ήδη μια ιστορία και μετατρέπει τους εργαζομένους σε θετικούς παράγοντες των επιχειρήσεων, δηλαδή σε δημιουργικούς παράγοντες των πραγματικών κυττάρων της οικονομίας.

Η διανομή δωρεάν μετοχών από τις εταιρείες στο προσωπικό δεν είναι κάτι νέο. Είναι μια παλιά πρακτική, που έχει τουλάχιστον έναν αιώνα ιστορία. Στις ΗΠΑ από τη δεκαετία του 1930, τη δεκαετία της μεγάλης κρίσης, οι εταιρείες μοίραζαν δωρεάν μετοχές στα μεσαία και κατώτερα στελέχη τους. Στη δεκαετία του 1970 πάνω από 80.000 εταιρείες μοίραζαν δωρεάν μετοχές στους εργαζόμενους για λόγους φορολογικούς! Στις δεκαετίες 1980 και 1990, όταν ο κρατικός καπιταλισμός που ο Στάλιν και οι σταλινικοί βάφτισαν “σοσιαλισμό” κατέρρε, το φαινόμενο της δωρεάν διανομής μετοχών στους εργαζομένους άρχισε να απογειώνεται σε Αμερική και Ευρώπη. Σήμερα το 80% των εταιρειών των ΗΠΑ και της Ευρώπης έχουν διανείμει δωρεάν μετοχές ή δικαιώματα προαιρετικής αγοράς μετοχών σε χαμηλή τιμή...

Πρόσφατα η αυτοκινητοβιομηχανία Renault αγόρασε από το γαλλικό κράτος 14 εκατομμύρια μετοχές, δηλαδή το 4,73% του μετοχικού της κεφαλαίου για να τις μοιράσει στο προσωπικό της. Ακόμη πιο πρόσφατα, ο Τζακ Τσεν τοπ, μάνατζερ της Huawei στα Βαλκάνια υποστήριξε σε ολοσέλιδη πληρωμένη ανακοίνωση στον Τύπο ότι η εταιρεία ανήκει 100% στους υπαλλήλους της. Στις ΗΠΑ, οι περισσότερες από τις εκατό (100) μεγαλύτερες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας έχουν μοιράσει δωρεάν μετοχές στο προσωπικό τους. Στα υψηλόβαθμα στελέχη έχουν δωρίσει το 4% του μετοχικού τους κεφαλαίου και στο υπόλοιπο προσωπικό το 2% του κεφαλαίου τους. Επίσης έχουν διανείμει Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών με χαμηλή τιμή το 14% του εταιρικού κεφαλαίου στα υψηλόβαθμα στελέχη και το 17% του κεφαλαίου τους στο υπόλοιπο προσωπικό. Προτιμούν ένα μεγάλο μέρος του μετοχικού τους κεφαλαίου να μείνει στα στελέχη και στο προσωπικό τους (37%), παρά στα χέρια μετόχων που ενδιαφέρονται μόνο για τα κέρδη και τα μερίσματα. Η ψηφιακή επανάσταση αλλάζει τόσο τις οικονομικές όσο και τις κοινωνικές σχέσεις. Στις ΗΠΑ οι εργαζόμενοι που απέκτησαν μετοχές με τον έναν ή τον άλλο τρόπο αυξήθηκαν κατά 12 φορές μέσα σε 30 χρόνια (1975-2005) από 2 εκατομμύρια σε περισσότερους από 23 εκατομμύρια.

Σύμφωνα με έρευνα της οικονομικής και κοινωνικής επιτροπής (ΟΚΕ) του Ευρωκοινοβουλίου, το 2018 πάνω από 10 εκατομμύρια εργαζόμενοι σε 20 ευρωπαϊκές χώρες κατείχαν μετοχές αξίας 400 δις. Ευρώ. Επίσης, πάνω από 15 ευρωπαϊκές χώρες ευνοούν και θεσμικά (δια νόμου) την απόκτηση μετοχών από τους εργαζόμενους, ανάμεσα στις οποίες είναι οι Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Ιταλία, Σουηδία, Δανία, Βέλγιο, Αυστρία κλπ. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΟΚΕ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρότεινε στο Ευρωκοινοβούλιο να θεσπίσει τη δωρεάν διανομή μετοχών στους εργαζομένους από τις επιχειρήσεις...

Ακόμη και στην Ελλάδα υπήρξαν και υπάρχουν εταιρείες που μοιράζουν δωρεάν μετοχές στο προσωπικό τους. Από τους πρώτους που το έκανε ήταν ο Πετζετάκης, που διένειμε δωρεάν μετοχές της εταιρείας του στους εργαζομένους. Επίσης, το έκανε και ο Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη (ΔΟΛ) όταν διένειμε μετοχές της θυγατρικής εταιρείες IRIS Α.Ε. που ίδρυσε και λειτουργούσε τα τυπογραφεία του οργανισμού. Πρόσφατα η Παπαστράτος ΑΒΕ μοίρασε στο προσωπικό της δωρεάν μετοχές αξίας ενός εκατομμυρίου ευρώ της Philip Morris International. Η MLS μοίρασε στο προσωπικό και στα στελέχη της εταιρείας 75.000 μετοχές δωρεάν. Η Union Optic-Shamir μοίρασε δωρεάν μετοχές στους εργαζόμενους της μητρικής εταιρείας Essitor Luxottica. Περισσότεροι απ;o 2.000 εργαζόμενοι της Κωτσόβολος Α.Ε. απέκτησαν δωρεάν μετοχές της Dixons Carphone. Επίσης η Foodlink διένειμε δωρεάν μετοχές στο προσωπικό της. Η Πλαστικά Κρήτης Α.Ε. αποφάσισε να αγοράσει 100.000 μετοχές της στο Χρηματιστήριο μέσα σε δύο χρόνια για να τις μοιράσει στα στελέχη και στους εργαζομένους της εταιρείας. Στο internet υπάρχει ένας κατάλογος με 32 εταιρείες που χορήγησαν στο προσωπικό τους το Δικαίωμα Προαιρετικής Αγοράς Μετοχών με χαμηλή τιμή, ανάμεσα στις οποίες βρίσκονται οι: ΤΙΤΑΝ, ΕΛΠΕ, Γερμανός, Cosmote, Coca Cola, ΝΕΑ, Intracom, Σιδενορ, Λιβάνης, Ελληνικά Καλώδια, Multirama, Singular, ΕΛΒΑΛ και άλλες, καθώς και οι τράπεζες Εθνική, Πειραιώς, Alpha, Eurobank, Κύπρου. Βλέπε σχετικά και το Ν. 4548/2018 όπου προβλέπονται α) η δωρεάν διάθεση μετοχών β) η παροχή δικαιώματος προαίρεσης για την απόκτηση μετοχών και γ) η παροχή τίτλων κτήσης μετοχών (warrants) όπως και την εργασία του Γεωργίου Ν. Κολιού που υπέβαλε στο Πανεπιστήμιο Πειραιά το 2006...

Η διανομή δωρεάν μετοχών είναι πολύ διαφορετικός θεσμός από τη διανομή μέρους των κερδών στους εργαζόμενους. Η διανομή κερδών γίνεται μόνο ευκαιριακά και όταν η εταιρεία βγάζει σπουδαία κέρδη, από τα οποία προτιμά να χαρίσει ένα μέρος στους εργαζόμενους από το να τα πληρώσει στο κράτος ως φόρους. Δηλαδή κάνει κοινωνική πολιτική με έξοδα του κράτους τους φόρους για τα κέρδη και τα μερίσματα. Με τη διανομή δωρεάν μετοχών στους εργαζόμενους αρχίζει μια διαδικασία απόκτησης μεριδίων της εταιρείας από τους εργαζόμενούς της, που συνεχώς διευρύνεται. Το ενδιαφέρον σ΄ αυτό το φαινόμενο ή διαδικασία είναι ότι το γέννησαν και το προώθησαν οι ίδιες οι εταιρείες και τώρα το γενικεύουν οι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, που η ίδρυση και η ανάπτυξή τους είναι προϊόν επινοητικότητας κυρίως και όχι τόσο κεφαλαίου. Οι εταιρείες προώθησαν αυθόρμητα αυτόν τον θεσμό προσπαθώντας να αυξήσουν την παραγωγικότητα και τη μονιμότητα του προσωπικού τους.

Γνωρίζουν βέβαια ότι το πρόγραμμα έχει αρχίσει ήδη να τρέχει και δεν μπορούν να αλλάξουν οι όροι του, που εγκρίθηκαν από Συμβούλια Υπουργών και την Ευρωβουλή. Γι΄ αυτό προτείνω με έγκριση της Ευρωβουλής και του Συμβουλίου των Υπουργών να βγάλει μια ισχυρή προτροπή, υπόδειξη κλπ. που να ζητά από τις επιχειρήσεις που θα ενταχθούν στο πρόγραμμα να διανείμουν ένα μέρος της χρηματοδότησης με δωρεάν μετοχές στους εργαζόμενους. Αυτό θα βοηθήσει και την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τους εργαζόμενους, αλλά και τις ίδιες τις εταιρείες. Αν μάλιστα συνδυαστεί με την εκλογή ενός προσώπου των εργαζομένων στα διοικητικά ή εποπτικά συμβούλια, τότε η κοινωνικοποίηση του κυττάρου της οικονομίας, “της εταιρείας” θα έχει κάνει ένα μεγάλο βήμα μπροστά…



*Ο Θάνος Παπαδόπουλος είναι δημοσιογράφος