Ηρακλής Ρούπας

Η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου ως προωθημένη «προοδευτική» διαδικασία αμεσότερης εισόδου των προϊόντων στην αγορά και την εν γένει διευρυμένη και ποιο ενημερωμένη καταναλωτική βάση, εγκυμονεί τον κίνδυνο πλήρους ελέγχου της διεθνούς εμπορικής δραστηριότητας από τις τεράστιες σε μέγεθος και αξία πολυεθνικές του ηλεκτρονικού εμπορίου. Γεννάται το ζήτημα νέου «προωθημένου» και «προοδευτικού» τρόπου προστασίας των καταναλωτών ή ελέγχου του νέου πλαισίου κεκαλυμμένης χειραγώγησης του εμπορίου.

Η συζήτηση περί της χρήσης και προμήθειας του εμβολίου κατά του covid-19, ειδικά από μεγιστάνες του πλούτου όπως ο Bill Gates, διαμορφώνει ένα νέο προοδευτικό πεδίο πραγματικής ή φαινομενικής ευαισθησίας από εκείνους στους οποίους αντιστοιχεί το 1% του παγκόσμιου πλούτου.

Η ανάδειξη ευαισθησιών ή «προοδευτικών» πολιτικών για την πράσινη ανάπτυξη από πλευράς ομάδων πολιτικών που παραδοσιακά χαρακτηρίζονται ως συντηρητικοί σηματοδοτεί νέες τάσεις και δεδομένα που είναι δυνατόν να προκαλέσουν σύγχυση στους μέχρι σήμερα νοούμενους ως προοδευτικούς.

Καθίσταται σαφές πλέον πως οι διεθνείς συγκυρίες και κρίσεις σηματοδοτούν ιστορικές μεταλλάξεις. Τα πάντα πλέον προσδιορίζονται και οριοθετούνται εκ νέου με βάση την «ταχύτητα προσαρμογής». Αυτό από μόνο του ως δεδομένο σηματοδοτεί μία νέα πολιτική προσέγγιση εναρμονισμένη αναγκαστικά πλέον με την ταχύτητα των οικονομικών επιπτώσεων. Η δε ταχύτητα της πληροφορίας δημιουργεί πλέον την «προοδευτική» αναγκαία σύνθεση προσαρμογών επιβίωσης.

Δυστυχώς, τα μέχρι σήμερα αντανακλαστικά του παραδοσιακά αποκαλούμενου ως προοδευτικού χώρου έχουν επιτρέψει, μέσω της ανάδειξης προωθημένων και καινοτόμων πολιτικών, την διεκδίκηση του προοδευτισμού από χώρους πολιτικούς που μέχρι σήμερα δογματικά απείχαν από την διαδικασία ενός ιστορικού εκσυγχρονισμού. Η κρίση επέσπευσε την ταχύτατη μετάλλαξη και την ανάδειξη κουλτούρας προσαρμογών.

Η διαμόρφωση «κουλτούρας» άλλωστε, αποτελεί το σημαντικότερο συστατικό στοιχείο στον αναπτυξιακό σχεδιασμό μίας χώρας. Η μέχρι σήμερα «κουλτούρα» ευκρινούς διαφοροποίησης προοδευτικών και συντηρητικών πολιτικών επέφερε μόνον ελάχιστα αποτελέσματα ως προς τον οικονομικό μετασχηματισμό της χώρας τα τελευταία δέκα χρόνια με γνώμονα τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της κρίσης πανδημίας. Ο μέχρι σήμερα διακριτός αυτός διαχωρισμός διευκόλυνε την διατήρηση πολιτικών ομογενοποιήσεων και συμπτύξεων αλλά και οικειοποίησης συγκεκριμένων πολιτικών. Αυτό σήμερα αλλάζει.

Η κρίση της πανδημίας προκαλεί την ταχύτερη αναδιάταξη (δημιουργική καταστροφή) παραγωγικών και κοινωνικών δυνάμεων, ανακατανομή πόρων και θέσεων εργασίας. Ο χρόνος αντίληψης και προσαρμογής θα δώσει τον τόνο και το στίγμα της ανάκαμψης. Στον αντίποδα ο κίνδυνος «παγίδας αδράνειας» είναι δυνατόν να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημία και μόνιμη ιστορική οπισθοδρόμηση.

Αυτή η «παγίδα αδράνειας» τείνει να εξελιχθεί σε χαρακτηριστικό του μέχρι σήμερα λεγόμενου προοδευτικού χώρου στην βάση μειωμένων αντανακλαστικών προσαρμογής, ελάχιστης παραγωγής ουσιώδους πολιτικής και αντίληψης των εξελίξεων. Η «δημιουργική καταστροφή» μπορεί να προκαλέσει αναπτυξιακή επανεκκίνηση υπό την προϋπόθεση άμεσης υιοθέτησης προοδευτικών και προωθημένων πολιτικών προσαρμογής. Στην χώρα μας συντελέσθηκε μόνον η καταστροφή από τα μνημόνια χωρίς την παράλληλη ανάδειξη δημιουργικών πολιτικών και υποβάθρου ανάπτυξης. Η κρίση της πανδημίας όμως φαίνεται να αλλάζει αυτά τα δεδομένα. Χωρίς όμως την παρουσία των παραδοσιακά προοδευτικών.

Αυτονόητα, όσοι αναλώνονται – εν μέσω κρίσεων - στην επικοινωνιακή αναζήτηση εννοιών και ταυτοτήτων πολιτικού προσδιορισμού και μόνον, αδυνατούν να αντιληφθούν πως η εξέλιξη της πολιτικής εν μέσω πανδημίας, νέας μορφής παγκοσμιοποίησης που συνεχώς μεταλλάσσεται, τεχνολογικής επανάστασης και υβριδικών κρίσεων, εστιάζεται εκ των πραγμάτων στο βασικό πλέον διακύβευμα ανάδειξης «προοδευτικών» πολιτικών με το βλέμμα στις μελλοντικές εξελίξεις.

Όποιος συνεχίσει να θεωρεί ως δεδομένη την κληρονομικώ δικαίω ή λόγω «ταμπέλας» εννοιολογική ταύτιση της «προόδου» μόνο με την «αριστερά» ή με την «κεντροαριστερά» στην νέα εποχή της πανδημίας, κινδυνεύει πολύ σύντομα να βρεθεί εκτός της ουσιαστικής συζήτησης των πολιτικών αφηγημάτων του μέλλοντος. Η μάχη για την επαναδιεκδίκηση του προοδευτισμού μόλις τώρα αρχίζει. Άλλωστε, όπως η ιστορία μεταλλάσσεται, κατά τον ίδιο τρόπο πρέπει να προσαρμόζονται και οι ιδεολογικές προσεγγίσεις. Πρέπει να εκσυγχρονίζονται στην βάση των απαιτήσεων των καιρών.

Σήμερα η ιστορική ανάγκη πρακτικότητας και αποτελεσματικότητας στην διαμόρφωση πολιτικών κρίσης παίρνει νέα μορφή. Καθίσταται επιτακτική ανάγκη συνύπαρξης και ορισμού ενός νέου «κρίσιμου μείγματος» αποτελούμενου από μέτρα κοινωνικής στήριξης, ανάδειξης νέας επιχειρηματικότητας, και προσδιορισμού του πραγματικού πεδίου εύρους λειτουργίας των πολιτών. Το κεντρικό αφήγημα κάθε φορά που θέλει να βλέπει το πολιτικό μέλλον ως βάση διαμόρφωσης θετικής πολιτικής για την κοινωνία και τον τόπο πρέπει να είναι απαλλαγμένο από «τσιτάτα» και πολιτικές φιοριτούρες του παρελθόντος, ελλείψει πραγματικής πολιτικής πρότασης.

Άλλωστε, οι έννοιες «προοδευτικός» και «συντηρητικός» στην οικονομία και την πολιτική της κρίσης της πανδημίας δεν χαρακτηρίζουν ομάδες ως «ποδοσφαιροποίηση» εννοιών. Πρέπει να χαρακτηρίζουν την διάθεση και αποτελεσματικότητα υλοποίησης μέτρων του «κρίσιμου μείγματος». Κατά την έννοια αυτή η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε μπροστά μας ως Έλληνες είναι να κτίσουμε εκ νέου τις δομές μας. Όχι μόνον οικονομικές και παραγωγικές. Κυρίως κοινωνικές. Άλλωστε, η ανασυγκρότηση ξεκινάει από την βάση. Μέσα από το κτίσιμο αυτό, τις διαφορετικές προσεγγίσεις, θεωρητικές και πρακτικές εκτιμήσεις, θα πρέπει να επανδιατυπωθεί η νέα πολιτική θεωρία. Με εκ νέου οριοθέτηση του τι είναι «προοδευτικό» και τι όχι.

Το μοντέλο ανάπτυξης, όσο και το μοντέλο διακυβέρνησης σταδιακά θα πρέπει να μεταλλαχθούν. Στην συζήτηση αυτή όποιος δεν συμμετέχει και απλά ασκεί κριτική απλά παραδίδει την προοδευτικότητα προς χρήση σε εκείνους που θα προωθήσουν τις νέες αυτές πολιτικές. Όσοι απέχουν κατά συνέπεια, από την «μάχη» της διαμόρφωσης της νέας οικονομικοκοινωνικής πλατφόρμας κινδυνεύουν να χάσουν το δικαίωμα διεκδίκησης της «προοδευτικής» ταυτότητας.

Εισήλθαμε βίαια μετά την πρώτη φάση αντιμετώπισης της πανδημίας σε αχαρτογράφητα νερά. Όταν οι πολίτες αποφασίσουν να απομακρυνθούν με την ψήφο τους από διαχρονικές πολιτικές μετριότητες της εξουσίας και εμπιστευθούν τον ουσιαστικό και όχι θεωρητικά «προοδευτικό» λόγο και πολιτική αποτελεσματικότητα βάση προτάσεων και όχι ιστορικοπολιτικών θέσφατων και ταμπελών, τότε μπορεί να υπάρξει πραγματική σύνθεση προοδευτισμού με γνώμονα το μέλλον του τόπου μας.

Ο προοδευτικός πολιτικός λόγος δεν χρειάζεται χαρτί για να αποτυπώσει τις δοξασίες του παρελθόντος. «Χάρτα» ειλικρίνειας και υγιούς προσαρμογής αναζητείται προσαρμοσμένη στην ιστορική μετάλλαξη των κοινωνικών δομών, των γεωστρατηγικών δεδομένων και των διεθνών οικονομικών εξελίξεων.