Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Ολο και χειρότερες γίνονται οι προβλέψεις για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας λόγω του κορωνοϊού, καθώς απ’ όλες τις πλευρές οι εκτιμήσεις συγκλίνουν ότι η ύφεση θα είναι παγκόσμια, και μάλιστα θα είναι χειρότερη και από εκείνη του 2008-2009, που μέχρι σήμερα ονομαζόταν η Μεγάλη Υφεση.

Φαίνεται ότι τώρα έρχεται η «Μεγαλύτερη Υφεση», όπως χαρακτηριστικά την ονομάτισε ο Νουριέλ Ρουμπίνι, ο επονομαζόμενος και «δρ Καταστροφή», που είχε προβλέψει την πτώση του 2008. 
Αν λάβουμε υπόψη ότι η Μεγάλη Υφεση του 2008-2009 διήρκεσε 18 μήνες στις ΗΠΑ και 15 μήνες στην Ε.Ε., με υποχώρηση του ΑΕΠ πάνω από 4% και στις δύο περιπτώσεις, γίνεται σαφές γιατί η επερχόμενη Μεγαλύτερη Υφεση έχει πανικοβάλει τις κυβερνήσεις και τις κεντρικές τράπεζες που συναγωνίζονται ποιος θα ρίξει το περισσότερο χρήμα για να διασώσει τις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν παύση εργασιών λόγω των μέτρων για τον κορωνοϊό. 

Και όλα αυτά στο… καλό σενάριο, δηλαδή σε εκείνο όπου η επιδημία θα αρχίσει να υποχωρεί το καλοκαίρι χωρίς να λάβει διαστάσεις παγκόσμιας τραγωδίας στο υγειονομικό πεδίο και η ανθρωπότητα θα έχει να διαχειριστεί «μόνο» τις οικονομικές επιπτώσεις από τα μέτρα προφύλαξης, όπως οι καραντίνες και ο αποκλεισμός - οι οποίες αποδεικνύονται ήδη καταστροφικές. 

Για την Ελλάδα οι σχετικά αισιόδοξες προβλέψεις που έγιναν αρχικά από διάφορα ινστιτούτα, την Τράπεζα της Ελλάδος και την κυβερνητική πλευρά για απώλεια μιας ή δύο μονάδων του ΑΕΠ φέτος δίνουν τη θέση τους σε αντίστοιχες καταστροφικές, οι οποίες κάνουν λόγο για ύφεση της τάξης του 5% ή και παραπάνω , μέχρι και 10%. Ενα τέτοιο σενάριο, αν επιβεβαιωθεί, σημαίνει ότι η πτώση θα είναι πολύ μεγαλύτερη και χρονικά συμπυκνωμένη ακόμα και από εκείνη που σημειώθηκε στη χειρότερη περίοδο της κρίσης, το 2011, όταν το ΑΕΠ υποχώρησε κατά 7,1%, ύστερα από δύο χρόνια που μειωνόταν ετησίως κατά 4%.

Η αμερικανική επενδυτική τράπεζα Goldman Sachs εκτιμά ότι φέτος το ελληνικό ΑΕΠ (η αξία του συνόλου των προϊόντων και υπηρεσιών που παράγει η χώρα) θα μειωθεί κατά 5,3% λόγω των έκτακτων μέτρων και της αναστολής λειτουργίας της αγοράς, αλλά την επόμενη χρονιά, το 2021, θα ανακάμψει με έντονο ρυθμό της τάξης του 6,3% υπερκαλύπτοντας το χαμένο έδαφος. 

Ο οικονομικός αναλυτής Ζολτ Ντάρβας του Ινστιτούτου Bruegel, που παρακολουθεί την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια σε συνέντευξη που έδωσε την περασμένη εβδομάδα (στο liberal.gr), διατύπωσε την εκτίμηση ότι η Ελλάδα μπορεί να χάσει και πάνω από το 10% του ΑΕΠ φέτος επειδή είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη στην κρίση λόγω του τουρισμού. 

Πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή η δυσοίωνη εκτίμηση του κ. Ντάρβας βασίζεται στο... αισιόδοξο σενάριο, σύμφωνα με το οποίο «η πανδημία θα έχει τελειώσει μέσα στο καλοκαίρι και οι οικονομικές δραστηριότητες θα ανακάμψουν σταδιακά, καθεμία με διαφορετική ταχύτητα - στη βιομηχανική δραστηριότητα αυτό θα συμβεί ταχύτερα, ενώ στον τουρισμό αργότερα», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στη συνέντευξή του.

Είναι γεγονός ότι ο τουρισμός στην Ελλάδα αντιπροσωπεύει άμεσα περίπου το 10% του ελληνικού ΑΕΠ, ενώ έμμεσα διάφορες μελέτες ανεβάζουν το ποσοστό σε 18% έως και 22%. Ωστόσο είναι αμφίβολο ότι ακόμα κι αν το καλοκαίρι η επιδημία υποχωρήσει οι ξένοι επισκέπτες θα σπεύσουν για διακοπές στη χώρα μας ή και αλλού. 

Αν μη τι άλλο, οι συνέπειες της ύφεσης θα είναι μεγάλες σε όλες τις χώρες και θα πληγεί σοβαρά το διαθέσιμο εισόδημα σε όσες τροφοδοτούν με τουρίστες την Ελλάδα το καλοκαίρι. 
Αλλωστε, ο τουριστικός τομέας, όπως και εκείνος των αερομεταφορών, περιλαμβάνεται ανάμεσα στα μεγαλύτερα θύματα της κρίσης του κορωνοϊού.

Το πρόβλημα είναι ότι ακόμα κι αν το πρόβλημα κυριολεκτικά εξαφανιστεί σε λίγο καιρό (κάτι που είναι αν όχι αμφίβολο, τουλάχιστον άγνωστο μέχρι στιγμής) θα έχουν προηγηθεί 3-4 μήνες οικονομικής απραξίας για τις μεγάλες και τις μικρές επιχειρήσεις των πληττόμενων κλάδων, οι οποίες αν δεν ενισχυθούν από το κράτος δεν θα επιβιώσουν, θα απολύσουν εργαζομένους και η ανεργία ενδεχομένως να εκτοξευτεί σε επίπεδα που μπορεί να φτάσουν και στο 30%-40%, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις. 

Ανεργία 30% στις ΗΠΑ

Ο ΟΟΣΑ δεν αποκλείει ανεργία της τάξης του 30% στις ΗΠΑ, που είναι η ισχυρότερη οικονομία του πλανήτη, και διαθέτει το ισχυρότερο νόμισμα, γεγονός που της επιτρέπει να χρηματοδοτήσει… όσο δημόσιο έλλειμμα θέλει για να στηρίξει την αγορά, τις επιχειρήσεις της και τους εργαζομένους. Η κατάσταση, πάντως, είναι δραματική σε όλες τις χώρες, όπως έδειξαν την περασμένη εβδομάδα και οι δείκτες PMI. Η εικόνα που αποτυπώνουν είναι η χειρότερη ύφεση τόσο στη βιομηχανία όσο και στις υπηρεσίες από τη στιγμή που δημιουργήθηκαν αυτοί οι δείκτες σε όλο τον κόσμο.

Επομένως, τόσο το μέγεθος της ύφεσης όσο και η επόμενη μέρα θα εξαρτηθούν και από τη φύση και το εύρος των κρατικών παρεμβάσεων για τη στήριξη των οικονομιών, των επιχειρήσεων και των εργαζομένων. 

Ηδη οι κανόνες και τα οικονομικά ταμπού έχουν σπάσει από πολλές χώρες, από τις ΗΠΑ που ρίχνουν χρήματα από τον ουρανό μέχρι τη Γαλλία η οποία ετοιμάζεται για κρατικοποιήσεις, αλλά και τη Γερμανία που σκέφτεται να καταργήσει τους περιορισμούς και να δανειστεί 150 δισ. ευρώ με τα οποία θα στηρίξει την καταρρέουσα οικονομία και τη βιομηχανική παραγωγή της. Ακόμη, οι κεντρικές τράπεζες σε πολλές χώρες ετοιμάζονται να χρηματοδοτήσουν με νομισματικά μέτρα (δηλαδή με «φρεσκοτυπωμένο» χρήμα) τις κυβερνήσεις για να χρηματοδοτήσουν τα κρατικά συστήματα υγείας και τις οικονομίες τους ή συζητούν τέτοιου είδους παρεμβάσεις.

Οι Γάλλοι είναι ήδη βέβαιο ότι θα προτιμήσουν να κρατικοποιήσουν κλάδους και επιχειρήσεις που αποτελούν το διαμάντι της βιομηχανίας τους αντί να τα αφήσουν να πτωχεύσουν ή, χειρότερα, να πέσουν στα χέρια κινεζικών συμφερόντων. Ηδη η Ε.Ε. ανακοίνωσε ότι κάμπτονται και οι απαγορεύσεις περί κρατικών ενισχύσεων, ακριβώς για να γίνει νόμιμη η κρατική στήριξη ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. 
 
Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι στην πραγματικότητα η κρίση του κορωνοϊού μπορεί να αλλάξει τη δομή της παγκόσμιας οικονομίας σε πολλά επίπεδα. Καταρχήν το κράτος έρχεται πλέον στο προσκήνιο, αφού σε κάθε περίπτωση τα μεγάλα ελλείμματα και η κρατική στήριξη στον ιδιωτικό τομέα θα είναι στην ημερήσια διάταξη για τα επόμενα χρόνια. Επιπλέον, η ανάγκη ουσιαστικής στήριξης των κρατικών συστημάτων υγείας θα αποτελέσει πλέον κοινωνική και επομένως πολιτική προτεραιότητα.

Ακόμα και η ίδια η παγκοσμιοποίηση θα τεθεί σε δοκιμασία, καθώς κάθε χώρα διαπιστώνει ότι την κρίσιμη στιγμή πρέπει να βασιστεί στις δικές της δυνάμεις. Το διαπίστωσαν με δραματικό τρόπο οι Ιταλοί, όταν η Γερμανία και η Γαλλία απαγόρευσαν αρχικά τις εξαγωγές ιατρικού εξοπλισμού.

Το διαπίστωσαν και πολλές άλλες χώρες που εξαρτώνται από τις κινεζικές εισαγωγές για τις μάσκες, τους αναπνευστήρες, ακόμα και για τα πλαστικά μπουκαλάκια που χρησιμοποιούν οι φαρμακοποιοί για τα σκευάσματά τους. Ηδη στο Βερολίνο και τις Βρυξέλλες συζητούν για μέτρα περιορισμού των επενδύσεων και των επιχειρηματικών εξαγορών από το εξωτερικό για να προστατεύσουν τις γονατισμένες εταιρείες από επιθετικές εξαγορές κινεζικών ή άλλων συμφερόντων.