Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Την περασμένη εβδομάδα ο Αμερικανός πρόεδρος επιβεβαίωσε ότι ετοιμάζει δασμούς 25% σε προϊόντα της Ε.Ε., όπως τα αυτοκίνητα αλλά όχι μόνο σε αυτά. Και το έκανε αμέσως μετά την επίσκεψη που δέχτηκε από τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος δήλωσε ότι μίλησε όχι μόνο με την ιδιότητά του ως πρόεδρος της Γαλλίας αλλά και για ευρωπαϊκά θέματα, όπως το Ουκρανικό και οι εμπορικές σχέσεις, και αφού προηγουμένως είχε διαβουλευτεί με ορισμένους Ευρωπαίους ηγέτες.

Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες βρίσκονται σε κρίση πανικού, καθώς η νέα γραμμή των ΗΠΑ διαταράσσει το status quo, την κατάσταση που διαμορφώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ απειλεί να κοστίσει ακριβά στην Ε.Ε. συνολικά αλλά και σε κάθε χώρα ξεχωριστά.

Βέβαια, η αλήθεια είναι ότι οι ευρωπαϊκές ηγεσίες δεν έχουν να επιδείξουν και σπουδαία επιτεύγματα, ενώ και το status quo ήταν άκρως προβληματικό και έχει ήδη οδηγήσει σε δύο πολέμους, σε μια -συνεχιζόμενη- ενεργειακή και οικονομική κρίση, σε διαρκή υποβάθμιση της οικονομικής κατάστασης μεγάλων τμημάτων της κοινωνίας, ενώ έχει φέρει την Ε.Ε. σε υπαρξιακή κρίση.

Την ευθύνη, βέβαια, έχουν οι πολιτικές ηγεσίες και η οικονομική τεχνοκρατία οι οποίες είναι απαξιωμένες στα μάτια των πολιτών.

Οταν, λοιπόν, ο πρόεδρος Τραμπ έρχεται να σημάνει τη λήξη των πολέμων και να αντικαταστήσει τη στρατιωτική σύγκρουση με οικονομικές συμφωνίες, αυτό εμφανίζεται ως βελτίωση και πρόοδος αλλά και ως στροφή από την προηγούμενη πορεία, η οποία καταφανώς οδηγούσε σε αδιέξοδο.

Και είναι ασφαλώς μεγάλη πρόοδος να σταματήσουν οι αιματοχυσίες και αντί για στρατιωτικές συγκρούσεις να ξεκινήσει η οικονομική ανασυγκρότηση.

Ειδικά εάν οι εξελίξεις στην Ουκρανία οδηγήσουν και σε αποκατάσταση των σχέσεων της Ευρώπης με τη Ρωσία ανοίγοντας τον δρόμο για μια ειρηνική συνεργασία, η οποία, εφόσον επιτευχθεί, μόνο αμοιβαία οικονομικά και διπλωματικά οφέλη μπορεί να αποφέρει.

Το μεγάλο ερώτημα, βέβαια, είναι κατά πόσον η νέα πορεία στην οποία βάζει τις διεθνείς σχέσεις ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα οδηγήσει σε ένα καλύτερο διεθνές περιβάλλον ή θα δημιουργήσει νέα αδιέξοδα.

Εάν, αντί για συνεργασίες, έχουμε νέες επιθετικές κινήσεις επί ευρωπαϊκού εδάφους και νέες συγκρούσεις.

Μετά τη συνάντηση με τον Μακρόν, μιλώντας στην πρώτη συνεδρίαση του Υπουργικού του Συμβουλίου ο Ντόναλντ Τραμπ είπε, μεταξύ άλλων, το εξής: «Ας είμαστε ειλικρινείς, η Ευρωπαϊκή Ενωση δημιουργήθηκε για να πηδ@@@@ τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτός είναι ο σκοπός της. Και έχουν κάνει καλή δουλειά σε αυτό».

Η φράση δεν είναι μόνο ενδεικτική της αμεσότητας και της ιδιομορφίας του λόγου του προέδρου των ΗΠΑ, που είναι άλλωστε και ένα από τα χαρακτηριστικά της επιτυχίας του. Μιλάει έντονα και φορτισμένα αλλά απλά και καθαρά, με τρόπο που αντιλαμβάνεται άμεσα ο απλός άνθρωπος. Η διπλωματική γλώσσα έχει συνδεθεί με ένα σύστημα εξουσίας το οποίο χάνει διαρκώς την αξιοπιστία του παγκοσμίως, επομένως η έλλειψη διπλωματικότητας συμβολικά δημιουργεί την εντύπωση ότι όποιος μιλάει με τη γλώσσα που χρησιμοποιούμε καθημερινά όλοι εμείς είναι «ένας από εμάς».

Αυτά σε επίπεδο σημειολογίας, γιατί επί της ουσίας τα πράγματα μπορεί και να είναι διαφορετικά.

Επί του περιεχομένου, λοιπόν, αυτή η φράση του Ντόναλντ Τραμπ δείχνει και τον ανταγωνιστικό τρόπο με τον οποίο οριοθετεί τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά και ότι αντιμετωπίζει τις διεθνείς σχέσεις και το εμπόριο ως ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, από το οποίο ο ένας χάνει και ο άλλος κερδίζει.

Σε ένα τέτοιο σχήμα δεν υπάρχει περιθώριο για λύσεις όπου όλοι μπορεί να βγουν κερδισμένοι (win-win) και οι εναλλακτικές είναι δύο:
Είτε μια κατάσταση όπου ο ένας κερδίζει και ο άλλος χάνει (win-lose), η οποία το πιθανότερο είναι να οδηγήσει σε δυσαρέσκεια και συγκρουσιακές σχέσεις.

Eίτε ένα σενάριο όπου όλοι χάνουν (lose-lose) και καταλήγουν σε χειρότερη θέση απ’ ό,τι όταν ξεκίνησαν. Ουδείς επιτυγχάνει το επιθυμητό αποτέλεσμα, ενώ και οι δύο πλευρές πιθανότατα θα υποστούν αρνητικές συνέπειες, με αυξημένο κίνδυνο να οδηγηθούν σε κλιμακούμενη σύγκρουση.

Ουδείς μπορεί να προβλέψει το μέλλον, αλλά το γεγονός είναι ότι η γκρίνια και οι κατηγορίες των ευρωπαϊκών ηγεσιών κατά του Τραμπ δεν έχουν το παραμικρό νόημα και στην πραγματικότητα αναδεικνύουν την ανεπάρκεια και την ολιγωρία που οι ίδιες επέδειξαν συστηματικά τις τελευταίες δεκαετίες.

Αν μη τι άλλο, οι εξελίξεις στις ΗΠΑ αναγκάζουν την Ευρώπη να γίνει αυτόνομη και να χειραφετηθεί από τις ΗΠΑ, ώστε να υπερασπίσει τα συμφέροντά της και να μην είναι στην πλευρά των χαμένων.

Διότι το πραγματικό ρίσκο για την Ε.Ε. δεν είναι να υποστεί μια κάποια οικονομική ζημία, αλλά να διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη.