Πού το πάει ο Τραμπ με Ρωσία, Ουκρανία, Κίνα, δασμούς: Ο εχθρός του εχθρού μου, δυο φορές εχθρός μου

Εκατό και πλέον ημέρες μετά την απαρχή της δεύτερης θητείας του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο τα όσα έχουν καταγραφεί δεν έχουν προηγούμενο από άποψη μεγέθους, αντίκτυπου, αλλά και ποσότητας στα πολιτικά χρονικά των ΗΠΑ, τουλάχιστον για τον τρέχοντα αλλά και για τον προηγούμενο αιώνα. Τη «δεύτερη φορά Τραμπ» η Αμερική είναι μία χώρα με όλα τα μείζονα ζητήματα ανοιχτά.

Τα αποτελέσματα δεν δικαιώνουν τις κινήσεις Τραμπ, όχι τουλάχιστον στον βαθμό που ο ίδιος προέτασσε από την ημέρα της ορκωμοσίας του και το σημαντικότερο δείχνουν να δημιουργούν μία νέα δύσκολη παγκόσμια πραγματικότητα.

«It’s the tariffs, stupid»

Η οικονομία ήταν και εξακολουθεί να είναι το δυνατό χαρτί του Αμερικανού προέδρου. Οι αναλύσεις πριν από τις κάλπες του Νοεμβρίου, το 2024, έδειχναν ότι παρά τα αντιθέτως θρυλούμενα και το αφήγημα των Δημοκρατικών, οι Αμερικανοί είχαν ζήτημα με τον μεγάλο πληθωρισμό, το διαρκώς αυξανόμενο κόστος ζωής και τη στεγαστική κρίση. Ο Τραμπ απάντησε πειστικά σε αυτές τις ανησυχίες και σε αυτή τη βάση οικοδόμησε τη σαρωτική του νίκη.

Οταν στις αρχές Απριλίου ο Τραμπ παρουσίασε το σχέδιό του με την πομπώδη ονομασία «Ημέρα Απελευθέρωσης» κανένας δεν περίμενε ότι το πλάνο του για την επόμενη μέρα (η απάντηση στα καθημερινά προβλήματα των μέσων αμερικανικών νοικοκυριών, αλλά και των μεγάλων επιχειρήσεων και των αγορών) θα βρισκόταν μπροστά σε μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, στα όρια του χάους, της σύγχρονης παγκόσμιας οικονομικής ιστορίας.

Οι δασμοί του Τραμπ, όπως αναμενόταν, πέρα από απώλειες δισεκατομμυρίων, έφεραν στο προσκήνιο και την Κίνα η οποία δεν είχε κανένα πρόβλημα -ίσως να αποζητούσε και μία τέτοια κίνηση- να απαντήσει και να βυθίσει πρώτα τις αμερικανικές εταιρείες σε κρίση αποδεχόμενη πως και η ίδια θα «ματώσει».

Το ζήτημα με τους δασμούς Τραμπ και τις υποχωρήσεις στις οποίες έχει υποχρεωθεί ο Αμερικανός πρόεδρος δεν είναι όμως μία απλή αναμπουμπούλα που πίσω της κρύβεται το σχέδιο για μία «μεγάλη Αμερική». Τα δισεκατομμύρια που έχουν εξαϋλωθεί από τις αμερικανικές αγορές είναι ένα σημαντικό ζήτημα και μία εξίσου σημαντική πίεση προς το Οβάλ Γραφείο, αλλά δεν είναι το σημαντικότερο πρόβλημα.

Ο Αμερικανός πρόεδρος φαίνεται να πιστεύει πραγματικά πως θα «ξαναγράψει» τον παγκόσμιο χάρτη ισχύος στον κόσμο και ότι οι κινήσεις του όχι μόνο δεν είναι λάθος, αλλά όσοι του επισημαίνουν τον μεγάλο κίνδυνο της παγκόσμιας κρίσης «κινδυνολογούν». Μέσα σε έναν μήνα αρκετοί δείκτες επιδεινώθηκαν, ενώ η πλειονότητα Μέσων και αναλυτών δεν δείχνει να ασχολείται - και εκεί ελοχεύει το μεγαλύτερο πρόβλημα, ένα πρόβλημα που δεν αναλύεται απλουστευτικά στο «πόλεμος ΗΠΑ - Κίνας», αλλά που αργά και σταθερά ανοίγει ρήγμα στα ίσαλα της σταθερότητας.

Κατρακυλά το πετρέλαιο

Την περασμένη Τρίτη, με βάση τα επίσημα στοιχεία, οι τιμές του αργού έπεσαν κατά 2% σε χαμηλό δύο εβδομάδων, με τους επενδυτές να επιλέγουν να «ακούσουν» τις διαρροές από τον OPEC+ πως θα αυξηθεί η παραγωγή πετρελαίου, αλλά κυρίως αποδεχόμενοι πως οι δασμοί Τραμπ θα πλήξουν το αμέσως επόμενο διάστημα ουσιαστικά την παγκόσμια οικονομία και θα μειώσουν σημαντικά τη ζήτηση για το προϊόν. Την Παρασκευή το μεσημέρι, η τιμή του αργού ήταν κάτω από τα 60 δολάρια, με τα στοιχεία να δείχνουν κανονική τάση και επιλογή και όχι «παιχνίδια» επιτήδειων.

Οι δασμοί Τραμπ έχουν αυξήσει κατακόρυφα την παγκόσμια ανησυχία ότι όχι μόνο η αμερικανική αλλά και στο σύνολό τους οι ισχυρές οικονομίες του Δυτικού κόσμου είτε θα μπουν σε ύφεση, είτε θα καταγράψουν ισχνές επιδόσεις. Με τους δασμούς να έχουν μετατραπεί σε επιθετικό όπλο από την Ουάσινγκτον είναι δεδομένο ότι όσοι δέχονται τα πυρά επιχειρούν να οχυρωθούν.

Η Κίνα, συγκεκριμένα, η δεύτερη μεγαλύτερη αγοράστρια πετρελαίου στον κόσμο, έχει ξεκινήσει να στοκάρει και μάλιστα με ρυθμούς που ακόμη και χωρίς δασμούς και ρίσκο θα έριχναν την τιμή του αργού, προκειμένου να έχει στα χέρια της τουλάχιστον τα αναγκαία για μία μάχη που μπορεί να κρατήσει αρκετά.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις, η αύξηση στην παραγωγή αργού πετρελαίου αναμένεται να επεκταθεί και τον Ιούνιο βάζοντας επιπρόσθετη πίεση στο «drill, baby, drill» που έχει εξαγγείλει ο Αμερικανός πρόεδρος. Οι ΗΠΑ, εάν η συγκεκριμένη κατάσταση συνεχιστεί, θα έχουν ζήτημα καθώς μπορεί να διαθέτουν κάποια από τα σημαντικότερα κοιτάσματα στον κόσμο, αλλά οι δασμοί που είναι σε ισχύ δεν θα κάνουν προτιμητέο το αμερικανικό πετρέλαιο...

Τελεσίγραφο στη Σ. Αραβία

Η επικείμενη επίσκεψη Τραμπ στη Μέση Ανατολή, με αρχή του ταξιδιού τη Σαουδική Αραβία, αναμένεται να ανοίξει κι άλλο κεφάλαιο στη συγκεκριμένη υπόθεση. Πιθανότατα ο Αμερικανός πρόεδρος, ο οποίος επιθυμεί και έχει καταφέρει να ενισχύσει τους δεσμούς με τη Σαουδική Αραβία, δεν θα ζητήσει μόνο αύξηση στις επενδύσεις εντός ΗΠΑ, αλλά και ένα σχέδιο προκειμένου να μειωθεί η πώληση πετρελαίου στην Κίνα. Η επίσκεψη Τραμπ θα έχει εν πολλοίς τη μορφή ενός άτυπου δημοψηφίσματος ή ενός τελεσιγράφου προς την πλούσια σε κοιτάσματα χώρα στη Μέση Ανατολή, ένα τελεσίγραφο που και πάλι θα έχει σοβαρότατες γεωπολιτικές - διπλωματικές διαστάσεις.

Η μαζική αγορά πετρελαίου και η γενικότερη προετοιμασία για ακραίες καταστάσεις από τους μεγάλους του κόσμου δείχνουν πάντως μόνο το περίγραμμα των όσων θα ακολουθήσουν.

Αξίζει να σημειωθεί ότι αντίρροπη τιμολογιακή πορεία -αν και με αστερίσκους- ακολουθεί η τιμή του φυσικού αερίου, από το οποίο εξαρτάται κυρίως σήμερα η Ευρώπη. Την περασμένη Παρασκευή η τιμή του φυσικού αερίου ήταν κατά 65% υψηλότερη από την αντίστοιχη περίοδο πριν από ένα έτος, την περίοδο δηλαδή που η Ευρώπη υπέγραφε συμφωνία αποκλειστικής διάθεσης και προμήθειας με αμερικανικό αέριο κόβοντας οριστικά τους χρόνιους ενεργειακούς δεσμούς και την εξάρτησή της από τη Ρωσία.

Γεωπολιτικές καραμπόλες

Οι κινήσεις των ΗΠΑ, ανεξάρτητα από το πρόσωπο που βρίσκεται στο Οβάλ Γραφείο, επηρεάζουν σημαντικά και διαχρονικά την πορεία του κόσμου. Η επιλογή Τραμπ να εστιάσει στους δασμούς και να τους μετατρέψει επί της ουσίας σε όπλο θα έχουν συνέπειες.

Οι κρίσεις που είναι εδώ και χρόνια σε εξέλιξη δύσκολα δεν θα διαδραματίσουν ρόλο και το σίγουρο σήμερα είναι ότι βρισκόμαστε μόνο στην αρχή. Η μαζική αγορά πετρελαίου από την Κίνα και οι αμερικανικές πιέσεις προς τους μεγάλους της προμηθευτές, Ιράν, Σαουδική Αραβία και Ρωσία, είναι στα σχέδια Τραμπ, ο οποίος έχει επιλέξει τον αντίπαλο και έχει πλάνο για το πώς θα αποδυναμωθεί.

Αλλαγή στο Ουκρανικό

Στο μεταξύ, με μια αιφνιδιαστική αλλαγή στρατηγικής, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοίνωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσύρονται από τον ρόλο του επικεφαλής διαμεσολαβητή στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας. Oπως δήλωσε η εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών Τάμι Μπρους, «η Ουάσινγκτον αλλάζει μεθοδολογία» και δεν προτίθεται πλέον «να ταξιδεύει ανά τον κόσμο με την παραμικρή αφορμή για συναντήσεις».

Η εξέλιξη αυτή συμπίπτει χρονικά με το μήνυμα του Κρεμλίνου ότι είναι ανοιχτό σε άμεσες συνομιλίες, παρά την απόρριψη της τελευταίας αμερικανικής πρότασης λόγω της άρνησης της Ουάσινγκτον να αναγνωρίσει την προσάρτηση ουκρανικών εδαφών από τη Ρωσία. Η Ουκρανία, από την πλευρά της, παραμένει αμετακίνητη: καμία παραχώρηση εδαφών και καμία αναγνώριση της ρωσικής κατοχής.

Επισημαίνεται ότι η αλλαγή στην τακτική Τραμπ έρχεται λίγο μετά την υπογραφή της συμφωνίας για την εκμετάλλευση των σπάνιων γαιών της Ουκρανίας.

Η Ρωσία σήμερα, πέρα από τα πεδία της Ουκρανίας, αναμένεται να είναι διπλωματικά ίσως ο σημαντικότερος μοχλός πίεσης προς το Πεκίνο. Ο Τραμπ έχει επιλέξει να μην πιέσει τη Μόσχα για την Ουκρανία, το αντίθετο, και φαίνεται πως ο στόχος του είναι να την απομακρύνει, αν όχι να την αποκόψει, από την Κίνα.

Η Ρωσία από την αρχή της εισβολής στα ουκρανικά εδάφη έχει παραμείνει οικονομικά «πάνω από την επιφάνεια του νερού» χάρη στην Κίνα, η οποία απορροφά πάνω από το 80% των παραγόμενων ενεργειακών προϊόντων της Μόσχας. Την ίδια στιγμή, η Κίνα γνωρίζοντας τις συνέπειες επέλεξε να αγνοήσει τις Δυτικές απειλές για εμπάργκο και κυρώσεις και στήριξε έστω και με αυτόν τον τρόπο τη Ρωσία σε μία στιγμή που οι ΗΠΑ και η Ευρώπη έκοψαν κάθε συνεργασία με το Κρεμλίνο.

Εάν ο Ντόναλντ Τραμπ καταφέρει να μειώσει τη ροή που σήμερα έχει τα χαρακτηριστικά αποκλειστικότητας ή να φυτέψει αμφιβολίες για τη ρωσική στάση στο Πεκίνο δεν αποκλείεται να υπάρξουν ζητήματα. Για να καταφέρει κάτι τέτοιο ο Αμερικανός πρόεδρος, όμως, θα πρέπει να δώσει τα ανάλογα στη Ρωσία. Αυτό που φαίνεται να υπάρχει σήμερα στο μυαλό του Τραμπ είναι να αρθούν για αρχή από τις ΗΠΑ οι κυρώσεις προς τη Ρωσία - ειδικά στον τομέα των λιπασμάτων και της ενέργειας.

Σε δεύτερο χρόνο φαίνεται πως ο ίδιος δεν θα έχει αντίρρηση να δεχθεί ακόμη και υποχώρηση στη συμφωνία για φυσικό αέριο με την Ευρώπη, το οποίο ακόμη και στη χαμηλότερη αμερικανική τιμή είναι ασύμφορο συγκριτικά με το ρωσικό. Με τον τρόπο αυτό και με αυτή τη διάθεση η Ευρώπη θα βρεθεί μέσα στους επόμενους μήνες -πιθανότατα εντός του 2025- στην κρίσιμη θέση να επιλέξει αν θα πληρώσει μία τεράστια υπεραξία στις ΗΠΑ ή αν θα υποκύψει στο πολύ φθηνότερο ρωσικό αέριο... Από τη συγκεκριμένη κρίσιμη επιλογή θα κριθεί και το μέλλον της Ουκρανίας αλλά και η συνοχή της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η οποία κλυδωνίζεται εδώ και καιρό με τη στάση της Εσθονίας και της Ουγγαρίας...

Παράλληλα, ο Τραμπ, αν προχωρήσει σύμφωνα με το σχέδιό του, θα επιχειρήσει, έχοντας στο πλευρό του τη Ρωσία, βασικό παράγοντα του OPEC+, να πείσει και τα μέλη του OPEC ότι η Κίνα δεν θα πρέπει να είναι πρώτη «πελάτισσα» και σε κάθε περίπτωση όχι στις τιμές χονδρικής που σήμερα -ή μάλλον τα τελευταία τέσσερα χρόνια- απολαμβάνει. Το εγχείρημα και πάλι έχει πολλά θολά σημεία στα οποία δεν οικοδομείται παραδοσιακή πολιτική και διπλωματία, αλλά ο Αμερικανός πρόεδρος κάθε άλλο παρά «παραδοσιακός» είναι.

Το μήνυμα της Κίνας

Το Πεκίνο φαίνεται να έχει κατανοήσει το σχέδιο Τραμπ στην ουσία του και γι’ αυτόν τον λόγο οι κινήσεις της Κίνας είναι «συμμετρικές» των επιθέσεων που δέχεται και με υπολογισμένες συνέπειες. Η Κίνα, έχοντας ενεργοποιήσει εκ νέου μετά από μία 15ετία το εμπάργκο εξαγωγών στα παράγωγα σπάνιων γαιών, έχει στείλει το πρώτο μήνυμα. Με άρμα την επιρροή της και την τεράστια πλέον οικονομική της επιφάνεια, το επόμενο διάστημα η Κίνα θα επιχειρήσει να καλύψει κάθε αμφιβολία ή φοβία για την επερχόμενη παγκόσμια κρίση στους συμμάχους στην περιοχή, αλλά θα δώσει και «γην», κρατώντας για την ίδια το ύδωρ, σε «προαιώνιους» εχθρούς.

Η Ιαπωνία και η Βόρεια Κορέα, πιο «ανοιχτές» από κάθε άλλον στην Ασία στους αμερικανικούς δασμούς, είναι σήμερα πλέον απολύτως δεκτικές να συζητήσουν με το Πεκίνο - ακόμη κι αν από τη συζήτηση δεν προκύψει κάτι άμεσα εφαρμόσιμο. Οι δασμοί Τραμπ που, όπως φαίνεται, έχουν έρθει για να μείνουν και να οδηγήσουν στη διαμόρφωση μιας νέας παγκόσμιας πραγματικότητας σύντομα θα ξεκινήσουν να παράγουν διπλωματικά και γεωπολιτικά αποτελέσματα.

Το διακύβευμα και το προσωπικό στοίχημα για τον Τραμπ είναι το εάν προκάλεσε τις καραμπόλες για να εκμεταλλευτεί την κατάσταση ή επειδή ασπάζεται όντως ως μόνη λύση τον απομονωτισμό. Οπως και να ’χει, τα όσα θα παραχθούν τα επόμενα τρία χρόνια αναμένεται να αποτελέσουν τη βάση και την απαρχή του κόσμου στον 21ο αιώνα.

Φωτογραφία: Getty images / Ideal image