Από το Σουδάν έως την Πίνδο: Οι φεμινιστικές ιστορίες που κυριάρχησαν στα βραβεία του 66ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Το 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έριξε αυλαία την Κυριακή και άφησε πίσω του 11 δημιουργικές μέρες με Ιζαμπέλ Ιπέρ, αγαπημένους πρωταγωνιστές, τιμητικές εκδηλώσεις, διεθνείς προσκεκλημένους, καταξιωμένους επαγγελματίες, exclusive masterclasses και φυσικά ταινίες που ξεχώρισαν και προσέλκυσαν απανταχού σινεφίλ.

Φέτος, όμως, το φεστιβάλ δεν ξεχώρισε μόνο για την άψογη διοργάνωσή του, αλλά και για τη θεματική του τόλμη. Με τα βραβεία του  έστειλε και ένα σαφές μήνυμα: το παγκόσμιο σινεμά έχει ανάγκη από γυναικείες φωνές.

Από τη «Βασίλισσα του Βαμβακιού» και το «Χίλια και ένα καρέ» μέχρι την «Αρκουδότρυπα» και το «Gorgonà», οι φετινές βραβευμένες ταινίες υμνούν τη δύναμη, την αντοχή και την πολυπλοκότητα των γυναικών, μέσα από ιστορίες που μιλούν για τα όνειρα, τις επιθυμίες και τη διαρκή μάχη τους για ισότητα και αυτοπροσδιορισμό.

Η «Βασίλισσα του Βαμβακιού» της Σουζάνα Μιργκάνι απέσπασε την κορυφαία διάκριση της διοργάνωσης, τον «Χρυσό Αλέξανδρο – Θόδωρο Αγγελόπουλο» του Διεθνούς Διαγωνιστικού. Πρόκειται για μια φεμινιστική ιστορία ενηλικίωσης για τις γυναίκες που βάζουν φωτιά στην καταπίεση των επιθυμιών τους και παίρνουν τη μοίρα στα χέρια τους.

Σε ένα χωριό στο Σουδάν, στις όχθες του Νείλου η νεαρή Ναφίσα, εγγονή της επονομαζόμενης «Βασίλισσας του βαμβακιού», μιας ηλικιωμένης -αιωνόβιας σχεδόν- που έχει λάβει μυθικές διαστάσεις λόγω της αντίστασής της εναντίον των Βρετανών δουλεύει στα χωράφια της γιαγιάς της μαζεύοντας βαμβάκι, βουτάει στο ποτάμι και είναι ερωτευμένη μ' έναν νεαρό. Όμως η άφιξη ενός πλούσιου επιχειρηματία από το Λονδίνο ανατρέπει τα πάντα, και όλοι -οι γονείς και η γιαγιά της- κάνουν, ερήμην της, σχέδια για λογαριασμό της.   Η «Βασίλισσα του Βαμβακιού» αναδεικνύει πρωτίστως την καταπίεση της γυναικείας επιθυμίας στην Αφρική προτού οδηγηθεί σε έναν καθηλωτικό, εξιλεωτικό επίλογο.

Τρέιλερ από τη «Βασίλισσα του Βαμβακιού»: 

Το «Χίλια και ένα καρέ» της Μεχρνούς Αλιά κέρδισε τον Χρυσό Αλέξανδρο του τμήματος Film Forward. Η ταινία δεν αφηγείται απλώς μια ιστορία για γυναίκες, αλλά χρησιμοποιεί τις ίδιες ως καθρέφτη για το πώς η εξουσία, η δημιουργικότητα και η ταυτότητα συνυπάρχουν – ή συγκρούονται – μέσα σε ένα σύστημα που τις περιορίζει. Η γυναίκα παύει να είναι «ρόλος προς ερμηνεία» και γίνεται παρατηρήτρια και αφηγήτρια της ίδιας της εξουσίας που την περιβάλλει. Πιο συγκεκριμένα, η ταινία εστιάζει σε μια σειρά ακροάσεων – casting – όπου γυναίκες ηθοποιοί συναντιούνται σε στούντιο γνωστού σκηνοθέτη προκειμένου να διεκδικήσουν τον ρόλο της Σαχεραζάτ για μια νέα κινηματογραφική διασκευή του Χίλιες και μία νύχτες – της πιο διάσημης αραβικής συλλογής στον δυτικό κόσμο. Καθώς εξελίσσεται η διαδικασία, οι συμμετέχουσες αντιλαμβάνονται πως ο σκηνοθέτης έχει στο μυαλό του πολύ περισσότερα από ένα απλό casting.  Η ταινία λειτουργεί ως σχόλιο στον τρόπο που η εξουσία – κυρίως ανδρική – μπορεί να διαχειρίζεται τις γυναίκες, τη δημιουργικότητα τους, τη συμμετοχή τους και την ελευθερία τους αλλά υπόσχεται μια συναισθηματική κλιμάκωση και ένα λυτρωτικό plot twist.

Σε εγχώρια παραγωγή, η ελληνική «Αρκουδότρυπα» των Χρυσιάννα Παπαδάκη και Στέργιου Ντινόπουλου απέσπασε επτά βραβεία, ανάμεσά τους και το WIFT GR για την ανάδειξη της γυναικείας φωνής. Η ταινία μας μεταφέρει σε ένα ορεινό χωριό της Πίνδου, στην Ελάτη ή Τύρνα, όπου δύο νεαρές γυναίκες — η Αργυρώ και η Αννέτα έρχονται αντιμέτωπες με την επιθυμία σε μία πατριαρχική κλειστή κοινωνία, τη φύση και την «κανονικότητα» που τους επιβάλει η επαρχία.

Άλλη μία ελληνική δημιουργία που ξεχώρισε ήταν το «Gorgonà» της Εύης Καλογηροπούλου που κέρδισε το βραβείο Location Manager. Η ταινία είναι μία φεμινιστική κραυγή και παρουσιάζει δύο ηρωίδες που παίρνουν δύναμη από τα ίδια τους τα σώματα, αψηφώντας τις παραδοσιακές, κυρίως ανδρικές, εκδοχές ισχύος.  Οι δυο γυναίκες επαναστατούν και αγωνίζονται για την ελευθερία και την ταυτότητά τους, μετατρέποντας εαυτές σε σύμβολα αντίστασης και μεταμόρφωσης. Και όλα αυτά με φόντο μια δυστοπική κοινωνία που διατηρεί τους δικούς της πατριαρχικούς νόμους, όπου ακόμα και η ερωτική ενέργεια γίνεται εξεγερσιακό καύσιμο.

Οι ιστορίες των γυναικών που βραβεύτηκαν ξεπερνούν γεωγραφικά και πολιτισμικά όρια, μιλώντας μια κοινή γλώσσα αντίστασης, ευαισθησίας και ελευθερίας.

Το 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης απέδειξε πως το μέλλον της έβδομης τέχνης ανήκει σε όσους τολμούν να ανατρέψουν τα στερεότυπα και να επαναπροσδιορίσουν τι σημαίνει δύναμη, ταυτότητα και δημιουργία.