Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Ο Μάριο Ντράγκι στην προτελευταία εμφάνισή του ως πρόεδρος της ΕΚΤ ανακοίνωσε ότι θα συνεχίσει να διοχετεύει δωρεάν χρήμα (με μηδέν επιτόκιο) στις τράπεζες της Ευρωζώνης, ενώ όταν αυτές «παρκάρουν» τα διαθέσιμά τους στους ειδικούς λογαριασμούς της ΕΚΤ θα πληρώνουν τόκο 0,5% (αρνητικό επιτόκιο). Επιπλέον, θα αρχίσει ξανά να αγοράζει ομόλογα από την ελεύθερη αγορά με ρυθμό 20 δισ. ευρώ τον μήνα, ώστε να διοχετεύσει ισόποση ρευστότητα στο σύστημα.

Σκοπός των κινήσεων αυτών είναι να διευκολύνει τις τράπεζες να διοχετεύσουν το χρήμα στην αγορά, να τονωθεί η οικονομική δραστηριότητα και να μετριαστούν οι συνέπειες από το φρενάρισμα της παγκόσμιας οικονομίας, προτού η νέα κρίση που διαγράφεται στον ορίζοντα ξεφύγει από τον έλεγχο.

Το παράδοξο είναι ότι τα υποτιθέμενα «καλά νέα» του φθηνού χρήματος αποτελούν μέτρα αναχαίτισης μιας επικείμενης καταστροφής, αλλά αυτό ουδόλως δείχνει να απασχολεί τους επενδυτές, οι οποίοι συνεχίζουν να αγοράζουν μετοχές.

Το ενδιαφέρον δε είναι ότι έχει ήδη αποδειχθεί ότι ο πακτωλός του χρήματος που διοχετεύθηκε τα τελευταία δέκα χρόνια από τις κεντρικές τράπεζες για να αντιμετωπιστεί η κρίση μόνο κατ’ ελάχιστο διοχετεύθηκε στην πραγματική οικονομία και κατά το μεγαλύτερο μέρος επενδύθηκε σε χαρτιά, ήτοι μετοχές και ομόλογα, οι τιμές των οποίων διαρκώς ανεβαίνουν.

Είναι λογικό: οι τράπεζες παίρνουν τη ρευστότητα, κλείνουν τις όποιες τρύπες τούς δημιουργεί η κρίση, αλλά το χρήμα, αντί να πάει σε επενδύσεις και παραγωγικές δραστηριότητες οι οποίες έχουν αμφίβολη απόδοση λόγω της οικονομικής στασιμότητας, κατευθύνεται στα χρηματιστήρια και τις αγορές ομολόγων ενισχύοντας τον θετικό κύκλο της ανόδου.

Ετσι, το τύπωμα χρήματος αντί να δημιουργεί απασχόληση, εισοδήματα και επιχειρηματικά κέρδη, δημιουργεί κεφαλαιακά κέρδη (υπεραξίες) στους κατόχους μετοχών και ομολόγων, οι οποίοι κατά κανόνα δεν είναι οι άνθρωποι της εργασίας και της μεσαίας τάξης, αλλά οι πλούσιοι που γίνονται ακόμα πλουσιότεροι.

Το χειρότερο είναι ότι όσο μεγαλώνει η φούσκα των μετοχών και των ομολόγων τόσο πιο επίφοβο είναι να σκάσει θορυβωδώς με κάποια αφορμή, κάτι που αν γίνει θα δημιουργήσει πρόσθετες υφεσιακές πιέσεις.

Ο Μάριο Ντράγκι τα γνωρίζει όλα αυτά, αλλά δεν μπορεί να κάνει κι αλλιώς. Οπως γνωρίζει επίσης ότι τα μηδενικά επιτόκια αποτελούν μέτρο έκτακτης ανάγκης και δημιουργούν μια ανώμαλη κατάσταση η οποία δεν μπορεί να διατηρηθεί επί μακρόν.

Γι’ αυτό και επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία ότι για να αποτραπούν τα χειρότερα πρέπει οι κυβερνήσεις να ρίξουν στην πραγματική οικονομία χρήματα με επενδύσεις που θα χρηματοδοτηθούν από τον κρατικό προϋπολογισμό και δημόσιες δαπάνες που θα αυξήσουν την κατανάλωση. Εάν οι χώρες όπως η Γερμανία που έχουν τη δυνατότητα προχωρήσουν σε τέτοιες κινήσεις, θα πάρει μπροστά η οικονομία και θα μπορέσει και η ΕΚΤ σταδιακά να αρχίσει να ανεβάζει τα επιτόκια, ώστε να επανέλθει η νομισματική ομαλότητα.

Με λίγα λόγια, ο Μάριο Ντράγκι έβγαλε πάλι το λεγόμενο «μπαζούκα», αλλά είναι βέβαιο ότι δεν θα υπάρξει ουσιαστικό αποτέλεσμα εάν δεν αλλάξουν οι δημοσιονομικές πολιτικές έτσι ώστε να διοχετευτεί δημόσιο χρήμα στην πραγματική οικονομία.

Οι συνθήκες είναι ώριμες για μια στροφή στην ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική. Μένει να φανεί αν οι ηγεσίες θα την πραγματοποιήσουν.