Εύη Μαμιδάκη

Η σύγκριση με το Ιταλικό Σχέδιο Ανάκαμψης για παράδειγμα, μια γειτονική χώρα με παρόμοια πλούσια ιστορία, πολιτισμό, αλλά και προβλήματα (σεισμικότητα, εθνικό χρέος, πρόσφυγες κλπ.) μπορεί να καταδείξει πολλά.

Ιδίως σε ότι αφορά τον κατασκευαστικό τομέα και τον χώρο τηςαρχιτεκτονικήςκληρονομιάς,τομείς για τους οποίους δυστυχώς το Εθνικό μας Σχέδιο προβλέπει ελάχιστα, πέρα από την ψηφιακή και ενεργειακή αναβάθμιση.

Αξιοσημείωτο, το παράδοξο που συνέβη στην περίπτωσητου προγράμματος«Διατηρώ κατ’ Οίκον», (που κινείται στα πρότυπα του «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον, αλλάμε σκοπούμενη εφαρμογή στην αποκατάσταση Διατηρητέωνκτιρίων και Παραδοσιακών oικισμών), το οποίομε καινοτόμα πράγματι ματιά και όραμα για το μέλλον των ιστορικών κτιρίωνσχεδίασεπρος τιμήν του το Υπουργείο Περιβάλλοντoς, και το οποίο αναμφισβήτητα κινείται στη σωστή κατεύθυνση της οικονομικής ανάπτυξης μέσω της προστασίας, αποκατάστασης και ανάδειξης της πολιτισμικής μας κληρονομιάς.

Ενώ λοιπόν το σημαντικό αυτό πρόγραμμα είχε αρχικά ενταχθεί στο Σχέδιο Ανάκαμψης τη χώρας, (Πυλώνας Πράσινη Μετάβαση – Άξονας Αναβάθμιση Κτιριακού Αποθέματος), εγκαταλείφθηκε αιφνιδίως και αδικαιολόγητα,την τελευταία κυριολεκτικά ώρα πριν την επίσημη κατάθεσή του στην Κομισιόν.

Πράγματι ανεξήγητο, ειδικά την στιγμήπου όλες ανεξαιρέτως οιυπόλοιπες χώρες της Ευρώπης ακολουθούν πλέον τηννέα ευρωπαϊκή στρατηγική, βάσει της οποίας τα κονδύλια που κατανέμονται σε αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος, αφορούν όχι πια αποκλειστικά και μόνο στην ενεργειακή αναβάθμιση, όπως στο δικό μας Σχέδιο, αλλά πρωτίστως στηνενίσχυση της ανθεκτικότητας και στατικότητας των κτιρίων απέναντι στην κλιματική αλλαγή.

Σύμφωνα με την ρηξικέλευθηκαι πολλά υποσχόμενη νέα αυτή στρατηγική η οποία ονομάζεται «Κύμα Ανακαινίσεων», ηΕυρώπη στοχεύει ναυπερδιπλασιάσει τον ρυθμό ανακαινίσεων και στατικών επεμβάσεων στον κτιριακό όγκο του δομημένου της περιβάλλοντος.

Αυτό καταλαμβάνει πρωταρχικά και αυτονόητα και τον ιστορικό κτιριακό πλούτο κάθε χώρας «heritage», όπως επισημαίνει συμπληρωματική κατεύθυνση που εκδόθηκε ειδικά για τα διατηρητέα και παραδοσιακά κτίρια«EuropeanCulturalHeritageGreenPaper- PuttingEurope’ssharedheritageattheheartoftheEuropeanGreenDeal».

Όπως φανερώνει με πανηγυρικό τρόπο ο τίτλος, στόχος είναι η κοινή Ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική κληρονομιά να βρει θέση στην «καρδιά» της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Η Πράσινη αυτή Βίβλος, όπως πλέον αποκαλείται, αναδεικνύει την σημασία της αποκατάστασης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς για την επίτευξη του κλιματικού στόχου αξιοποίησης εναλλακτικών πηγών ενέργειας, και ενίσχυσης της ανθεκτικότητας του ιστορικού πλούτου απέναντι στην κλιματική αλλαγή, με αποτέλεσμα θωρακισμένα, αναβαθμισμένα και ενεργειακά αυτόνομα κτίρια.

Η πρόβλεψη στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης της χώρας Ελλάδα 2.0ενεργειακής και μόνο αναβάθμισης και κατασκευής αποκλειστικά και μόνο νέων υποδομών και οδικών δικτύων, με αποτέλεσμα να αφήνουμε τις υφιστάμενες να «απαξιώνονται και αφανίζονται», και να υποβαθμίζουν ολόκληρες περιοχές με τραγικές συνέπειες για όλους μας, θα πρέπει κατόπιν των ανωτέρω να επαναξιολογηθεί.

Ιδιαίτερα την στιγμή που όλοι μας γνωρίζουμε ότι τα κτίρια αυτά, η ιστορία μας δηλαδή, δεν έχουν πολύ χρόνο ακόμα, καταρρέουν δίπλα μας, προξενώντας κίνδυνο για όλους μας, θυμίζουμε τα δύο άτυχα παιδιά στην Σάμο.
Τα ίδια ακριβώς κτίρια με λίγα λόγια που κηρύξαμε πολύ σωστά διατηρητέα για να τα προστατέψουμε, θα καταλήξουμε στο τέλος με μαθηματική ακρίβεια να τα χαρακτηρίσουμε ανεπιθύμητα για να τα γκρεμίσουμε.

Ηδιατήρηση του ιστορικού κτιριακού αποθέματος της χώρας αποτελεί βασική περιβαλλοντική επιλογή, σύμφωνη με τιςαρχές τηςβιώσιμης ανάπτυξηςκαι τηςκυκλικής οικονομίας.

Δίνοντας σε αυτά τα κτίρια και πάλι ζωή, μέσω χρηματοδοτούμενων αποκαταστάσεων που συγκεράζουν την διαφύλαξη των πολιτιστικών αξιών με καινούργιες τεχνικές κτιριακής αποκατάστασης και ενεργειακής αναβάθμισης, ξεκλειδώνουμε τεράστιες οικονομικές δυνατότητες.
Παράλληλα, αποτελoύν βασικό αναπτυξιακό πόρο, καθώς συνδέονται με την προσέλκυση πολιτιστικού τουρισμού, αλλά και με την τόσο αναγκαία για την χώρα μας ενθάρρυνση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στοαντίστοιχο Ιταλικό Σχέδιο Ανάκαμψης που κατατέθηκε :

Οι διαθέσιμοι πόροι που κατευθύνονται στην υπάρχουσα αρχιτεκτονικήπολιτιστικήκληρονομιά - heritage, (ιδιωτική ή Δημόσια), όπως διατηρητέα, παραδοσιακοί οικισμοί, υποδομές πολιτισμού, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι κ.ά., είναι ιδιαιτέρως υψηλότεροι συγκριτικά με της Ελλάδας, που όταν απευθύνονται σε οποιουδήποτε είδους κτιριακές υποδομές, αφορούν αποκλειστικά και μόνο την ενεργειακή τους αναβάθμιση.

Η Ιταλία συμπεριέλαβε επιπρόσθετα μέτρα και πλούσια κίνητρα για την επίτευξη αντισεισμικής επάρκειας για τα κτίρια της, δημόσια και ιδιωτικά.

Για την Ιταλία το Σχέδιο Ανάκαμψης δεν είναι ένα απλό οικονομικό και περιβαλλοντικό εγχείρημα, αλλά όπως αναφέρεται στη σελίδα 18 αυτού, ένα «πολιτιστικό» καταρχήν εγχείρημα, όπου η στρατηγικά στοχευμένηεπένδυση στην ομορφιά της χώρας, και σε ολόκληρη την υπολογίσιμη αλυσίδα του πολιτισμού και του τουρισμού, θεωρείται καίρια σημαντική.

Στο Ιταλικό Σχέδιο Ανάκαμψης συναντάμε :

26 φορέςτο Cultural heritage
76 φορέςτο Culture
61 φορές το Tourism
90 φορές το Cutural
51 φορέςτο Heritage
70 φορές το κτιριακή αποκατάστασηεννοώντας την στατική – δομικήαποκατάσταση

Ενώ στο Ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης συναντάμε :

0 φορές το Πολιτιστική Κληρονομιά
11 φορές το Πολιτισμός
15 φορές το Τουρισμός
3 φορές το Πολιτιστικ (ός,ή)
0 φορές το Κληρονομιά
0 φορές το Ιστορικ (ός, ή)
13 φορές το κτιριακή αποκατάστασηεννοώντας την ενεργειακή αποκατάσταση
33 φορές τα κτίρ(ια) μόνογια ενεργειακή αναβάθμιση

Σαν χώρα, δεν μας επιτρέπεται ωστόσο να προσπεράσουμε την ευκαιρία που μας δίνεται.
Αν θέλουμε η ανωτέρω πολιτική να τύχει συνολικής εφαρμογής, είναι σκόπιμο, θεμιτό και άκρως αναγκαίονα ενταχθεί αυτήστο επίσημοΕθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης της χώρας Ελλάδα 2.0 πριν την τελική του ψήφιση στη Βουλή, ώστε η αντιμετώπιση των ιστορικών κτιρίων,να πάρει συμβολικό χαρακτήρα, ως βασική επιλογή εθνικής προτεραιότητας και σημαντικό αναπτυξιακό μέσο ανοικοδόμησης της χώρας.

Η στιγμή είναι η πλέον κατάλληλη για να επιστρατεύσουμε όλες μας τις δυνάμεις, ώστε να καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε επιτέλους με τον σωστό τρόπο το συνολικό κτιριακό απόθεμα της χώρας, συμπεριλαμβανομένης και της πολύτιμης γι’ αυτήν ιστορικά και πολιτιστικά αρχιτεκτονικής της κληρονομιάς, η οποία θα έπρεπε να αποτελεί πηγή πλούτου και οικονομικής ανάπτυξης, σε αντίθεση με την θλιβερή εικόνα εγκατάλειψης που σήμερα εμφανίζει.

Εύη Μαμιδάκη
Νομικός Σύμβουλος Συλλόγου Διατηρητέων Κτηρίων και Μνημείων