Βασίλης Δαλιάνης

 Ένα χορταστικό υποκατάστατο που δεν μπορεί να συγκριθεί σε καμία περίπτωση με την καλύτερη πρώτη ύλη. Τα δημοψηφίσματα ήταν και είναι η πρώτη ύλη αυτών που ονομάζονται “λαϊκιστικά κόμματα”, ενώ στην πράξη αναφερόμαστε σε ξενοφοβικούς, αντιευρωπαϊκούς και εθνικιστικούς σχηματισμούς.

Αυτοί οι πολιτικοί σχηματισμοί και οι ηγέτες τους, που συνήθως αναφέρονται στην “εθνική κυριαρχία”, την “γραφειοκρατία των Βρυξελλών” και την “αυταρχική Ευρωπαϊκή Ένωση”, ενώ ζητούν και μόνο την προσωπική τους ύπαρξη, κατάφεραν να εντοπίσουν αρκετά νωρίς τη «δύναμη» των δημοψηφισμάτων. Χαρακτηρίζοντας το δημοψήφισμα  ως « υπέρτατη λαϊκή έκφραση», απαξιώνουν πλήρως την αντιπροσωπευτική δημοκρατία και ευτελίζουν τους εκπροσώπους των πολιτών, καθώς θεωρούνται στην πράξη ανίκανοι να επιτελέσουν το έργο που τους ανέθεσαν οι πολίτες στις δημοκρατικές εκλογές.

Χωρίς ποτέ να αναφέρουν πως τα δημοψηφίσματα, όπως διεξήχθησαν τις τελευταίες δεκαετίες στην Ευρώπη, ήταν τις περισσότερες φορές το ακριβώς αντίθετο της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Διότι η σύγχρονη Δημοκρατία δεν είναι ένα γεγονός. Η σύγχρονη Δημοκρατία, είναι μια διαδικασία. Μια διαδικασία που ως σκοπό της έχει τη διαφύλαξη της ίδιας της ύπαρξής της. Τα εθνικά Συντάγματα και οι Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποσκοπούν στη διατήρηση και την διαφύλαξη της Δημοκρατίας. Μέσω συσχετισμών, διαλόγου και πολιτικών αντιθέσεων. Η σύγχρονη αντιπροσωπευτική Δημοκρατία δεν είναι άσπρο – μαύρο. Είναι δεκάδες άλλες αποχρώσεις, μέχρι την, όποια, τελική απόφαση.

Τα Δημοψηφίσματα στοχεύουν ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση. Ήτοι, στην ασάφεια και στην άρνηση ανάληψης ευθύνης. Άλλοθι ανίκανων κυβερνήσεων να εφαρμόσουν αντιδημοφιλείς πολιτικές ή ευκαιρία αντιπολιτευόμενων σχηματισμών για να μεταβάλουν σε πολιτική παντιέρα τον διχασμό του εκλογικού σώματος.

Η σύγχρονη αντιπροσωπευτική Δημοκρατία, δεν μπορεί και δεν πρέπει να εκφυλιστεί σε μια δικτατορία της πλειονοψηφίας. Η προστασία των δικαιωμάτων της μειονοψηφίας είναι αυτό ακριβώς που τη χαρακτηρίζει. Η Δημοκρατία είναι ένας πολύπλοκος μηχανισμός ελέγχου της κρατικής εξουσίας και ισορροπίας. Τα δημοψηφίσματα εξελίσσονταν σε μια τραγωδία. Στην οποία κανείς δεν τολμά να αμφισβητήσει την απόφαση του «λαού», σε μια απλή απάντηση, σε ένα πολύπλοκο ερώτημα.

Οι φίλοι των δημοψηφισμάτων αναφέρονται διαρκώς στο ελβετικό μοντέλο, ξεχνώντας όλα τα υπόλοιπα μοντέλα, μεγαλύτερων χωρών και παλιότερων Δημοκρατιών από την Ελβετία. Στη Γαλλία, τα δημοψηφίσματα ήταν πάντοτε ένα πολιτικό μέσο. Ψήφος υπέρ η κατά του εκάστοτε Προέδρου. Ελάχιστη σχέση είχαν με την ουσία του ερωτήματος. Ακόμα παλιότερα, στη Γερμανία του Χίτλερ, οι Ναζί χρησιμοποίησαν τα δημοψηφίσματα για να δικαιολογήσουν τον εαυτό τους. Για αυτόν τον λόγο πλέον η διεξαγωγή δημοψηφίσματος στη Γερμανία θεωρείται, σχεδόν, ταμπού και σε ομοσπονδιακό επίπεδο μπορεί να διεξαχθεί μόνο για δύο πολύ συγκεκριμένους λόγους. Στο Βέλγιο, το τελευταίο δημοψήφισμα το 1950 για τον Βασιλιά Λεοπόλδο ΙΙΙ οδήγησε τη χώρα στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου αφήνοντας βαθιά τα σημάδια του διχασμού, με την Φλάνδρα να ψηφίζει με 72% υπέρ του Βασιλιά και τη Βαλλονία να ψηφίζει με 58% κατά.

Στις Δημοκρατίες, η απάντηση δεν μπορεί να είναι πάντα “ναι” ή “όχι” . Με αυτόν τον τρόπο απαξιώνονται οι εκπρόσωποι των πολιτών στα εθνικά κοινοβούλια, ή ακόμα και στα ομοσπονδιακά. Όταν οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι των πολιτών δεσμεύονται από την απάντηση των πολιτών σε μια απλοϊκή ερώτηση, τότε δεν έχουν λόγο ύπαρξης.

Και η απαξίωση της Δημοκρατίας, ξεκινά με τα ίδια επιχειρήματα, αυτών που υποστηρίζουν τη διατήρηση της. Οι αντιπροσωπευτικές Δημοκρατίες αυτοπροστατεύονται. Η άμεση Δημοκρατία, αν θέλουμε να διατηρήσουμε τον όρο «Δημοκρατία», θα έπρεπε να έχει παρόμοιες δικλείδες ώστε να εκφράζεται όντως η άποψη των πολιτών, είτε με αυξημένη πλειονοψηφία, είτε με απόλυτη, στο σύνολο όμως του εκλογικού σώματος.