80 χρόνια συναντήσεις κορυφής ΗΠΑ - Ρωσίας: Όταν οι πρόεδροι «τα έτσουζαν», έτρωγαν χάμπουργκερ και μοίραζαν τον κόσμο

Από πολύ παλιά, από τότε που ο πλανήτης φλεγόταν στην πυρκαγιά του B’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ο Αμερικανός πρόεδρος συναντούσε τον Ρώσο -ή Σοβιετικό- ομόλογό του ήταν «η είδηση της χρονιάς». Είτε στη Γιάλτα, εκείνο το σοβιετικό τουριστικό θέρετρο, είτε στην Αλάσκα, όπως ήταν και η συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, οι συναντήσεις τους έβγαζαν πάντα ειδήσεις, πολύ δε περισσότερο εάν επρόκειτο για πληθωρικές προσωπικότητες. Κάπως έτσι, στην Ιστορία γράφτηκαν συναντήσεις με προέδρους που έγιναν φίλοι, γέλασαν με την ψυχή τους, παρεξηγήθηκαν μεταξύ τους, δεν συμπαθήθηκαν καθόλου ή είχαν την... εμπειρία της ζωής τους.

Αλλά και αργότερα, από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης μέχρι σήμερα, οι συναντήσεις των προέδρων των ΗΠΑ και της Ρωσίας είναι αρκετές - ίσως και για να γεμίσουν ένα βιβλίο. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, από το 1991 έως το 2000 οι πρόεδροι Κλίντον και Μπους συναντήθηκαν με Ρώσους ηγέτες (Γέλτσιν ή Πούτιν) συνολικά 23 φορές. Ο Πούτιν, από τον πρώτο χρόνο της προεδρίας του (2000) μέχρι σήμερα, έχει το ρεκόρ συναντήσεων με τους περισσότερους Αμερικανούς προέδρους. Συνοπτικά, με τον Τζορτζ Μπους συναντήθηκε 28 φορές, με τον Ομπάμα 9 (τον Ομπάμα συνάντησε περισσότερες φορές, 12, ο Μεντβέντεφ ως πρόεδρος), ενώ έχει επίσης συναντηθεί με Τραμπ, Κλίντον και Μπάιντεν. Κάποιες από αυτές έβγαλαν ειδήσεις, αν και όχι αυτές που περίμεναν οι περισσότεροι.

Γιάλτα: Ο Ρούζβελτ έβγαλε παρατσούκλι στον Στάλιν

Καθώς ο κόσμος έβλεπε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο να οδεύει προς το τέλος του, όσο τα σοβιετικά στρατεύματα πλησίαζαν στο Βερολίνο, οι λεγόμενοι «Τρεις Μεγάλοι» (ο πρόεδρος των ΗΠΑ Φράνκλιν Ρούζβελτ, ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ και ο Σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν) συμφώνησαν να συναντηθούν στη Γιάλτα, ένα σοβιετικό θέρετρο στη Μαύρη Θάλασσα. Ο Αμερικανός πρόεδρος είχε ξανασυναντήσει τον Στάλιν, ταξιδεύοντας 11.000 χιλιόμετρα σε αναπηρικό καροτσάκι και ενώ η ασθένειά του προχωρούσε πολύ γρήγορα. Και το ξανάκανε, μια και συμπαθούσε αρκετά τον Σοβιετικό ηγέτη και τον εμπιστευόταν - μάλλον περισσότερο από τον Τσόρτσιλ.

«Θείος Τζο» (Uncle Joe) ήταν το παρατσούκλι που έβγαλε ο Ρούζβελτ στον Στάλιν, κάτι που κυκλοφόρησε πολύ έντονα στον αμερικανικό Τύπο που προσπαθούσε να ωραιοποιήσει το προφίλ του Σοβιετικού ηγέτη. Με το παρατσούκλι να σημαίνει στην αμερικανική αργκό ότι πρόκειται για έναν άντρα δυναμικό και με πυγμή, ο Στάλιν δεν ήταν ακριβώς ο άνθρωπος που θα σήκωνε πολλές πλάκες και παρατσούκλια. Το έκανε όμως με τον Ρούζβελτ, καθώς πίστευε ότι από την προσωπική φιλία μαζί του θα κέρδιζε κάτι.

Σε εκείνη τη διάσκεψη, βγήκαν δύο ωραία παραπολιτικά. Το ένα ήθελε τον Τσόρτσιλ να σηκώνει το ποτήρι του προς τον Ρούζβελτ και να κάνει μια πρόποση ειρωνευόμενος τον μεταφραστή στο δωμάτιο, με τον Στάλιν να ξεσπά σε γέλια και να αποκαλύπτεται ότι γνώριζε αγγλικά. Και το δεύτερο, με τον Στάλιν να εκτιμά λίγο αργότερα ότι ο Ρούζβελτ είναι ηγέτης εμπιστοσύνης, σε αντίθεση με τον Τσόρτσιλ: «Ο Τσόρτσιλ είναι ο τύπος του ανθρώπου που θα σου κλέψει και τα ψιλά από την τσέπη αν δεν τον προσέχεις. Ο Ρούζβελτ δεν είναι έτσι. Βάζει το χέρι του μόνο για τα μεγαλύτερα νομίσματα. Αλλά ο Τσόρτσιλ; Ο Τσόρτσιλ θα το έκανε και για ένα καπίκι!».

Κλίντον - Γέλτσιν: Μεθύσι μέχρι τελικής πτώσης

Πραγματικά, αυτή η επίσημη επίσκεψη του τότε Ρώσου προέδρου Μπόρις Γέλτσιν στην Ουάσινγκτον, το 1995, για να δει τον Αμερικανό ομόλογό του, είναι η καλύτερη όχι μόνο της ανθρώπινης ιστορίας, αλλά ενδεχομένως και του γαλαξία, αφού περιέχει σκηνές που θα μπορούσαν να έχουν βγει από κωμωδία καταστάσεων. Οπως έχει περιγράψει ο Μπιλ Κλίντον στον βιογράφο του, το κλίμα ήταν τόσο καλό μεταξύ των δύο ανδρών, που ο Γέλτσιν ένιωσε σαν στο σπίτι του. Την πρώτη νύχτα της επίσκεψης, ο Γέλτσιν φιλοξενήθηκε στον Λευκό Οίκο. Αργά τη νύχτα, μέθυσε υπερβολικά και με κάποιον τρόπο ξέφυγε από τη φρουρά τόσο τη δική του όσο και του Λευκού Οίκου. Κάπως έτσι, ο Ρώσος πρόεδρος βρέθηκε μεθυσμένος, φορώντας μόνο τα εσώρουχά του, στην οδό Μπλερ Χάουζ, να προσπαθεί να σταματήσει ένα ταξί, το οποίο θα τον οδηγούσε σε μια πιτσαρία. Αυτό όμως δεν ήταν το τελευταίο.

Αφού οι άνδρες της φρουράς τον εντόπισαν έγκαιρα και τον οδήγησαν με ασφάλεια στο δωμάτιό του, κανείς δεν πίστευε ότι κάποιο παρόμοιο σκηνικό θα επαναλαμβανόταν την επομένη. Ο Γέλτσιν δεν κατάφερε να ξεφύγει ξανά την επόμενη νύχτα και -αυτή τη φορά ντυμένος- παραπατούσε ακόμα περισσότερο μεθυσμένος στο υπόγειο του Λευκού Οίκου! Ο Ρώσος πρόεδρος εντοπίστηκε από τους άντρες της ασφάλειας του κτιρίου, οι οποίοι νόμισαν ότι επιχειρείται εισβολή στον Λευκό Οίκο. Μπορεί κανείς να φανταστεί τον τρόμο όλων όταν συνειδητοποίησαν ότι είχε μόλις ακινητοποιηθεί με την απειλή όπλων στον Λευκό Οίκο ο πρόεδρος της Ρωσίας...

Με κάποια από αυτά τα περιστατικά να διαρρέουν στους δημοσιογράφους που κάλυπταν την επίσημη επίσκεψη, κάποιοι από αυτούς, βλέποντας τον Γέλτσιν -πάλι- μεθυσμένο στη συνέντευξη Τύπου με τον Μπιλ Κλίντον, την επόμενη μέρα, ψιθύρισαν ότι «αυτό θα είναι μια καταστροφή». Ο Γέλτσιν το άκουσε, άφησε τη συνέντευξη Τύπου να έχει μια νορμάλ ροή και ξαφνικά απευθύνθηκε στον δημοσιογράφο: «Προηγουμένως είπες ότι αυτή η συνέντευξη θα είναι μια καταστροφή. Ε, λοιπόν, ΕΣΥ είσαι καταστροφή!». Ο Κλίντον, ο οποίος στο μεταξύ είχε βρει στο πρόσωπο του Γέλτσιν τον γλεντζέ φίλο που ονειρευόταν (δεν ήθελε και πολύ ο Αμερικανός πρόεδρος για να ξοδεύει ώρες πίνοντας και λέγοντας ανέκδοτα με κάποιον), δεν κρατήθηκε και ξέσπασε σε γέλια μέχρι δακρύων, πέφτοντας στον ώμο του Ρώσου ομολόγου του.

Ο Κένεντι αντιπάθησε τον Χρουστσόφ

Με τον Ψυχρό Πόλεμο να κορυφώνεται, καθώς ο νεοεκλεγείς Αμερικανός πρόεδρος Τζον Κένεντι αρνούνταν να αναγνωρίσει την κυριαρχία της Ανατολικής Γερμανίας επί του Βερολίνου, ο ίδιος πήρε την πρωτοβουλία να συναντηθεί με τον Σοβιετικό ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ. Η συνάντηση θα γινόταν το 1961 στην αμερικανική πρεσβεία στη Βιέννη και θα χαρακτηριζόταν «η πιο ατυχής σύνοδος κορυφής του Ψυχρού Πολέμου», με τον Κένεντι να ομολογεί ότι η συνάντηση με τον Χρουστσόφ ήταν «το χειρότερο πράγμα στη ζωή μου. Με κατατρόπωσε».

Οι Αμερικανοί διπλωμάτες είχαν προσπαθήσει να προετοιμάσουν τον JFK, περιγράφοντάς του τον Χρουστσόφ ως έναν πολύ σκληρό, στα όρια του αδίστακτου, ηγέτη με πληθωρική προσωπικότητα, ικανή να σε συντρίψει. Ο Χρουστσόφ, από την άλλη, έβλεπε τον Κένεντι ως έναν νέο, άπειρο, αδύναμο, αναποτελεσματικό και πιθανώς εύκολο στόχο. Ο Κένεντι δεν φανταζόταν τι τον περίμενε. Η διάσκεψη ήταν μια ενέδρα, με σκοπό τον παγκόσμιο εξευτελισμό του JFK.

Τα πράγματα φάνηκε ότι δεν πήγαιναν καλά από την ώρα που ο Χρουστσόφ έσφιξε μάλλον με όλη του τη δύναμη το χέρι του Κένεντι. Ηταν το πρώτο μήνυμα επιβολής. Ο Χρουστσόφ, στη διάρκεια της συνάντησης, έβαλε στο τραπέζι -έστω και εμμέσως- μέχρι και την απειλή πυρηνικού πολέμου με τις ΗΠΑ και συγκρούστηκε ευθέως με τον JFK σχετικά με το Βερολίνο, αρνούμενος να του «δώσει» οτιδήποτε και αντιμετωπίζοντάς τον ως παρία. Ο Κένεντι προειδοποίησε για έναν «κρύο χειμώνα» που επρόκειτο να έρθει, με τον Χρουστσόφ να λέει αδιάφορα ότι «αν οι ΗΠΑ θέλουν να ξεκινήσουν πόλεμο για τη Γερμανία, ας το κάνουν». Και λίγους μήνες αργότερα, η Σοβιετική Ενωση άρχισε να χτίζει το Τείχος του Βερολίνου. Ο συγγραφέας Μάικλ Ντομπς λέει ότι ο Χρουστσόφ μίλησε για τα πυρηνικά όπλα ανεπίσημα, με έναν τρόπο που ανησύχησε τον Κένεντι. Ο JFK, όταν βγήκε από τη συνάντηση με τον Χρουστσόφ, ήταν πραγματικά συγκλονισμένος.

Ο Μπους, ο Πούτιν και η επιτυχία στο ψάρεμα

Την πρώτη φορά που ο Αμερικανός πρόεδρος Τζορτζ Μπους συνάντησε τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντιμίρ Πούτιν, το 2001, στη Σλοβενία, δήλωσε ότι άλλαξε η γνώμη του για τους Ρώσους, για τους οποίους μεγαλώνοντας πίστευε πως είναι εχθροί, όπως είπε. Ο Αμερικανός πρόεδρος είπε για τον Πούτιν, τον τότε νέο ηγέτη της Ρωσίας: «Τον κοίταξα στα μάτια. Τον βρήκα πολύ ειλικρινή και αξιόπιστο. Είχαμε έναν πολύ καλό διάλογο. Κατάφερα να καταλάβω την ψυχή του».

Τα συναισθήματά του αντιμετωπίστηκαν με σκεπτικισμό στην πατρίδα του. «Δεν εμπιστεύομαι τον κ. Πούτιν», δήλωσε ο τότε γερουσιαστής και μετέπειτα πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, με αφοπλιστική ειλικρίνεια. «Ελπίζω ότι ο πρόεδρος μιλούσε περισσότερο για το ύφος παρά για την ουσία». Ο Μπους, πάντως, το εννοούσε. Θα φιλοξενούσε τον Πούτιν, λίγους μήνες αργότερα, στο ράντσο του, στο Κρόφορντ. Δεν ήταν μόνο ο Μπους που θα το διασκέδαζε, αλλά και ο Πούτιν, που «μυήθηκε» από τον Αμερικανό πρόεδρο στο «American way of life», παραβιάζοντας το πρωτόκολλο. Παρότι ο Αμερικανός πρόεδρος απαγορεύεται ρητά να οδηγήσει όσο κατέχει τη θέση (για λόγους ασφαλείας), ο Μπους όχι μόνο το έκανε, αλλά είχε και μοναδικό επιβάτη στο θηριώδες pick up του τον Ρώσο πρόεδρο. Τον οποίο οδήγησε μέσω μιας «κρυφής» εκτός δρόμου, σκληροτράχηλης διαδρομής σε μια έκπληξη: έναν καταρράκτη στο ράντσο.

Αρκετά χρόνια αργότερα, το 2007, η φιλία μεταξύ των δύο προέδρων θα είχε διατηρηθεί, παρά τις μεταπτώσεις στις σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Κάπως έτσι, ο Βλαντιμίρ Πούτιν φωτογραφήθηκε στις 2 Ιουλίου, στο Μέιν των ΗΠΑ, στο σκάφος των Μπους, ανάμεσα στους πατέρα και υιό Μπους, να κρατά ένα ψάρι. Ηταν ο μόνος από τους παριστάμενους που είχε επιτυχία στο ψάρεμα και το διασκέδασε πειράζοντάς τους. Ο Πούτιν, ο οποίος είχε φιλοξενηθεί στο πατρικό της οικογένειας Μπους, θα δήλωνε αργότερα ότι το ψάρι που έπιασε αφέθηκε ελεύθερο.

Η «παγωμάρα» με τον Ομπάμα

Εάν υπάρχουν συναντήσεις για... συζήτηση, μία από αυτές είναι οπωσδήποτε μεταξύ του Μπαράκ Ομπάμα και του Πούτιν. Οι δύο άνδρες μπορεί να μην ήρθαν ποτέ σε ευθεία σύγκρουση, όμως μεταξύ τους ήταν πάντα «παγωμένοι», επειδή μεταξύ τους παιζόταν ένα ιδιότυπο μπρα ντε φερ, με ορισμένους να θεωρούν ότι ο Ρώσος πρόεδρος «τρόλαρε» τον Αμερικανό και άλλους ότι ο Αμερικανός σνόμπαρε τον Ρώσο ομόλογό του.

Στην ιστορία ωστόσο θα γραφτεί η συνάντησή τους το 2013, στο κτίριο του ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη. Οι δύο ηγέτες έμειναν μόνοι τους στη λεγόμενη «ρωσική αίθουσα» για 90 λεπτά. Οταν βγήκαν, πήγαν εντελώς αμίλητοι στην αίθουσα φωτογράφησης. Εσφιξαν τα χέρια και βγήκαν αμίλητοι, σε μια διαδικασία που κράτησε μόλις 12 δευτερόλεπτα! Αργότερα, ο Πούτιν θα χαρακτήριζε τη συνομιλία με τον Ομπάμα «προς έκπληξή μου, πολύ ειλικρινή», που στη διπλωματική γλώσσα μεταφράζεται ως «άγριος καβγάς», ενώ ο Ομπάμα στο δείπνο που ακολούθησε θα άφηνε τον Πούτιν με το ποτήρι υψωμένο, τσουγκρίζοντας προκλητικά με όλους τους άλλους παριστάμενους, αφήνοντας τελευταίο τον Ρώσο πρόεδρο.

Οι δύο πρόεδροι πήγαν στο μπεργκεράδικο

Το 2010, όταν ο τότε πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ επισκέφθηκε τις ΗΠΑ και τον ομόλογό του Μπαράκ Ομπάμα, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί πόσο... Δυτικός ήταν ο τρόπος ζωής του. Ετσι, οι περαστικοί έμειναν με ανοιχτό το στόμα, βλέποντας στριμωγμένους σε ένα τραπεζάκι του Ray’s Hell Burger στο Αρλινγκτον της Βιρτζίνια, τον Αμερικανό και τον Ρώσο πρόεδρο να απολαμβάνουν μπέργκερ, πατάτες και Coca-Cola.

Η συζήτησή τους ήταν μάλλον ασυνήθιστη γι’ αυτό το επίπεδο: «Εγώ το προτιμώ με καυτερή πιπεριά, μανιτάρια και κρεμμύδια», έλεγε ο Μεντβέντεφ, με τον Ομπάμα να σχολιάζει -τρώγοντας το παραδοσιακό μπέργκερ του- ότι «το μόνο κακό με αυτά τα μπέργκερ είναι ότι πρέπει να προσέχεις τη γραβάτα σου. Αν σου αρέσει αυτή η γραβάτα, πρόσεχε» και τον Μεντβέντεφ να απαντάει «έχω πολλές γραβάτες. Χτες δούλεψα με τζιν και ήταν πολύ ωραία» και τον Ομπάμα να σχολιάζει τελικά: «Ολοι είπαν ότι τα τζιν σού πάνε πολύ».

Οσο για το ποια από τις δύο υπερδυνάμεις πλήρωσε τον λογαριασμό; Ο Ομπάμα πρόλαβε να πληρώσει, με τον φιλοξενούμενο να παραδέχεται ότι «δεν ήταν τόσο υγιεινό αυτό που κάναμε, αλλά ήταν γευστικό και πήραμε μια γεύση του αμερικανικού πνεύματος».

Φωτογραφίες: Getty images / Ideal image , AFP / Visual Hellas