Σύγκρουση γιγάντων: Ο Μπέζος στο στόχαστρο του Μπάιντεν για τους φόρους της Amazon

Η καταγγελία ότι η Amazon δεν πληρώνει φόρους στις ΗΠΑ είναι ένα από τα ελάχιστα θέματα στα οποία ο νυν πρόεδρος της χώρας, Τζο Μπάιντεν, συμφωνεί απολύτως με τον απελθόντα, τον Ντόναλντ Τραμπ. Παρά τη σκληρή αντιπαλότητα μεταξύ τους, Μπάιντεν και Τραμπ θα ένωναν πρόθυμα τις δυνάμεις τους προκειμένου να επιτεθούν στον Τζεφ Μπέζος, τον πλουσιότερο άνθρωπο στον πλανήτη, ιδρυτή και διευθύνοντα σύμβουλο της κολοσσιαίας Amazon. Κατά έναν τρόπο απολύτως ταιριαστό με τη γενικότερη φιλοσοφία διοίκησης, χάρη στην οποία η Amazon αναδείχθηκε μία από τις πλέον κερδοφόρες επιχειρήσεις του πλανήτη, ο Μπέζος και το επιτελείο του έχουν καταφέρει να απαλλάξουν την εταιρεία τους από την υποχρέωση καταβολής φόρου επιχειρήσεων στις ΗΠΑ. Το αξιοπερίεργο, όμως, είναι ότι η Amazon ουδόλως παρανομεί.

Απλώς παρακάμπτει τη φορολόγηση αξιοποιώντας αποτελεσματικά ορισμένες διατάξεις του αμερικανικού φορολογικού κώδικα, ιδιαίτερα ευνοϊκές για τις μεγάλες επιχειρήσεις. Το γεγονός ότι η κερδοφορία της Amazon καταρρίπτει το ένα ρεκόρ μετά από το άλλο, ενώ αποδίδει ελάχιστο ή και μηδενικό μερίδιο των κερδών της ως φόρους στο Αμερικανικό Δημόσιο και όλο αυτό γίνεται νόμιμα, κάνει έξω φρενών τους προέδρους των ΗΠΑ, ανεξαρτήτως κομματικής ταυτότητας. Ο Μπέζος ενώνει Δημοκρατικούς και Ρεπουμπλικανούς.

Είναι, δε, χαρακτηριστικό ότι ο ανεξάρτητος γερουσιαστής Μπέρνι Σάντερς, ένας από τους πιο δημοφιλείς πολιτικούς των ΗΠΑ (και όχι μόνο από την ήδη θρυλική φωτογραφία από την ορκωμοσία Μπάιντεν, με τον σκούφο, τα γάντια κ.λπ.), τον Φεβρουάριο του 2019 επισήμαινε ότι «καθένας από τα 150 εκατομμύρια συνδρομητές της υπηρεσίας Amazon Prime πληρώνει περισσότερα στον Μπέζος για να βλέπει ταινίες (119 δολάρια τον χρόνο) απ’ ό,τι έδωσε ο Μπέζος στην Εφορία για την Amazon το 2017 και το 2018». Αν η απαλλαγή της Amazon φαντάζει παράλογη, ακόμη πιο παράδοξη είναι η άποψη του Τζεφ Μπέζος επί του θέματος.

Ισχυρίζεται ότι ο ίδιος θα υποστήριζε την πρόθεση του Τζο Μπάιντεν να αυξήσει τη φορολογία των επιχειρήσεων, εφόσον είναι προς το συμφέρον του αμερικανικού λαού. Και μάλλον αυτή η στάση εκ μέρους του Μπέζος εκνευρίζει ακόμη περισσότερο τον πρόεδρο των ΗΠΑ.

Η μάχη για τους φόρους

Ο Μπάιντεν στηλιτεύει μεν την Amazon, στην ουσία όμως καταφέρεται εναντίον μιας στρέβλωσης του αμερικανικού φορολογικού συστήματος εξαιτίας της οποίας προκαλούνται δυσαρμονίες ή ακόμη και αδικίες. Ενας μαρξιστής οικονομολόγος, πεπεισμένος ότι τέτοιου είδους παράδοξα είναι εγγενή και αναπόφευκτα στον καπιταλισμό, ενδεχομένως θα κάγχαζε με την όψιμη ενόχληση του Τζο Μπάιντεν. Πάντως ο πρόεδρος σκοπεύει να θεραπεύσει την αδικία αυξάνοντας τον ομοσπονδιακό φόρο επιχειρήσεων από το 21% στο 28%, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης αναμόρφωσης του φορολογικού κώδικα των ΗΠΑ.

Στόχος του Μπάιντεν είναι να κλείσουν τα παραθυράκια που επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να αποφεύγουν τη φορολόγηση μετατοπίζοντας την κερδοφορία τους σε θυγατρικές εταιρείες εκτός αμερικανικού εδάφους. Ο Μπάιντεν θεωρεί ότι η Amazon είναι μία από τις 91 εταιρείες του καταλόγου Fortune 500 (περιλαμβάνει τις πιο ισχυρές αμερικανικές επιχειρήσεις), οι οποίες «χρησιμοποιούν διάφορα τερτίπια και παραθυράκια ώστε να μη δίνουν ούτε ένα σεντ για τον ομοσπονδιακό φόρο επιχειρήσεων. Αντιθέτως, τα νοικοκυριά της μεσαίας τάξης είναι υποχρεωμένα να αποδίδουν φόρο εισοδήματος 20%».

Ο Μπάιντεν τονίζει ότι επ’ ουδενί επιδιώκει να τιμωρήσει τις μεγάλες εταιρείες. Απλώς θέλει να αποκαταστήσει μια -σχετικά έστω- δίκαιη ισορροπία. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, ο ίδιος αναφερόταν τακτικά στην αναθεώρηση του φορολογικού συστήματος, θέτοντας στο στόχαστρο της κριτικής του τις επιχειρήσεις με έσοδα άνω των 100 εκατ. δολαρίων. Το επιχείρημά του ήταν ότι τα τρέχοντα φορολογικά τεκμήρια αποφέρουν απειροελάχιστα έσοδα στο κράτος, ενώ ενθαρρύνουν τις επιχειρήσεις να μεταφέρουν την παραγωγή τους εκτός ΗΠΑ, μια τακτική που έχει άμεση επίπτωση στην απώλεια θέσεων εργασίας για Αμερικανούς πολίτες.

Στόχος του προγράμματος Μπάιντεν για την αναθεώρηση της φορολογίας είναι εντός της επόμενης 15ετίας να συγκεντρωθεί ένα κεφάλαιο 2 τρισ. δολαρίων, από το οποίο θα χρηματοδοτούνται έργα υποδομής (οδοποιία, συγκοινωνίες, ευρυζωνικές υπηρεσίες κ.λπ.). Το σημαντικό πάνω σε αυτό είναι ότι ο Μπέζος δηλώνει υπέρ αυτού του προγράμματος, εφόσον προωθείται η ενίσχυση των υποδομών και διατηρούνται τα κίνητρα επένδυσης στην έρευνα και εξέλιξη νέων τεχνολογιών.

Διόλου τυχαία, ο τομέας της έρευνας και εξέλιξης ήταν αυτός που παραδοσιακά προσέφερε στην Amazon τη δικαιολογία να αποφεύγει βαρύτερη φορολόγηση, επικαλούμενη την επανεπένδυση του μεγαλύτερου μέρους της κερδοφορίας της στην ίδια την εταιρεία και την αναζήτηση καινοτόμων τεχνολογικών λύσεων. Ο γενναιόδωρος Τραμπ Εάν ο Τζο Μπάιντεν επέμενε στις προεκλογικές εξαγγελίες του, τότε θα έπρεπε να επιβάλει οριζόντια φορολόγηση, με ελάχιστο κατώτατο όριο το 15%, σε κάθε εταιρεία με ετήσια έσοδα άνω των 100 εκατ. δολαρίων. Στην περίπτωση αυτή, η φορολογική βάση θα επεκτεινόταν σε άνω των 1.100 επιχειρήσεις.

Εν τέλει, όμως, ο Μπάιντεν περιορίζει τη στόχευσή του σε εταιρείες της συνομοταξίας Amazon, με έσοδα που υπερβαίνουν τα 2 δισ. ανά έτος. Αυτομάτως, το εύρος των υποκείμενων σε φορολόγηση εταιρειών περιορίζεται σε μόλις 180, εκ των οποίων εκτιμάται ότι μόνο οι 45 θα κληθούν να καταβάλουν πραγματικό φόρο. Οι υπόλοιπες θα εξακολουθήσουν να διαφεύγουν ακολουθώντας την εναλλακτική οδό της επανεπένδυσης για την ενίσχυση της έρευνας στο πεδίο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, τα προγράμματα στέγασης για οικογένειες με χαμηλό εισόδημα κ.λπ.

Παράλληλα με τη θέσπιση του ελάχιστου συντελεστή στο 15%, η κυβέρνηση Μπάιντεν σκοπεύει να ακυρώσει τη γενναία περικοπή του φόρου επιχειρήσεων από το 35% στο 21%, την οποία είχε επιβάλει ο Ντόναλντ Τραμπ. Ο νυν πρόεδρος φιλοδοξεί να ανεβάσει τον συντελεστή στο 28%, καθώς πιστεύει ότι η φορολογική πολιτική του προκατόχου του ήταν ακραία και αποδείχθηκε αναποτελεσματική για τα έσοδα του αμερικανικού κράτους. Αντιθέτως, ευνοήθηκαν ξένοι επενδυτές. Οπως και να έχει, η φορολογική μεταρρύθμιση ανέκαθεν προκαλούσε έντονες αντιδράσεις διχάζοντας τους πολίτες και την πολιτική σκηνή. Αν και στην πραγματικότητα μάλλον γεφυρώνει χάσματα, καθώς πολλοί Δημοκρατικοί είναι αρνητικοί στην αύξηση της φορολόγησης των επιχειρήσεων, συμφωνώντας μάλλον με τους Ρεπουμπλικανούς παρά με τον πρόεδρο της χώρας τους.

Επιστροφή φόρου στην Amazon

Το παράδειγμα της Amazon θα χρησιμοποιείται πάντα από τον εκάστοτε ένοικο του Λευκού Οίκου, ακριβώς λόγω της αστρονομικής τροχιάς που διαγράφουν ο τζίρος και η κερδοφορία της. Η προσωπική περιουσία του Τζεφ Μπέζος ανέρχεται σε 177 δισ. δολάρια και προς το τέλος του 2021 θα παραδώσει τη σκυτάλη της ηγεσίας στον διάδοχό του, τον Αντι Τζέισι, τον σημερινό επικεφαλής του κλάδου υπηρεσιών cloud της εταιρείας. Η μεταβίβαση της εξουσίας θα γίνει σε μια περίοδο με δύο όψεις: η μία είναι οι απεργιακές κινητοποιήσεις και ο συνδικαλισμός των υπαλλήλων της Amazon όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και σε Ιταλία, Γερμανία κ.α. Οι διεκδικήσεις των εργαζομένων αποκαλύπτουν τη σκοτεινή πλευρά της επιτυχίας, με αναφορές σε ασφυκτική πίεση για διαρκή αύξηση της παραγωγικότητας, αδιακρισία και αστυνόμευση, κακές συνθήκες δουλειάς στις εγκαταστάσεις κ.λπ. Από την άλλη, τα οικονομικά της Amazon καλπάζουν: καταγράφοντας αύξηση κατά 38% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, ο κύκλος εργασιών της έφτασε στα 386 δισ. δολάρια.

Η εταιρεία του Μπέζος απασχολεί 950.000 εργαζομένους στις ΗΠΑ και η αξία της υπολογίζεται σε 1,6 τρισ. δολάρια. Μόνο πέρυσι, κατά τη διάρκεια του παγκόσμιου lockdown, η μετοχή της ανέβηκε κατά 76%. Το 2019, για πρώτη φορά από το 2016, η Amazon κατέβαλε φόρο 162 εκατ. δολαρίων στο Αμερικανικό Δημόσιο. Το 2018 και το 2017 τής είχε καταλογιστεί μηδενικός φόρος - και όχι μόνο, καθώς η Amazon είχε λαμβάνειν: το 2018 είχε επιστροφή φόρου 129 εκατ. και το 2017 137 εκατ. δολάρια. Το γιατί και πώς συμβαίνει αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει θέμα σεμιναρίου για μαθητευόμενους μάγους της λογιστικής.

Το όποιο μαγείρεμα γίνεται μπροστά στα μάτια της Εφορίας, με την προσεκτική τήρηση του γράμματος του νόμου. Ωστόσο, το κρίσιμο σημείο είναι η διοχέτευση πόρων, κατά κανόνα από τα κέρδη στα πάγια και τις επενδύσεις μακράς απόδοσης κ.ο.κ. Οι οικονομικοί εγκέφαλοι της κυβέρνησης Μπάιντεν παρακολουθούν τις λογιστικές αλχημείες και τις εσωτερικές διαδρομές που ακολουθεί το ζεστό χρήμα από τη λιανική πώληση εκατομμυρίων προϊόντων μέσω του amazon.com και των δορυφορικών υπηρεσιών του. Η κατάληξη είναι η λεγόμενη «έκπτωση φόρου R&D», όπου R&D είναι το Research and Development, αλλιώς Ερευνα και Εξέλιξη.

Επ’ αυτού, ο Τζέι Κάρνι, ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Επικοινωνίας της Amazon και πρώην γραμματέας Τύπου του Μπαράκ Ομπάμα, αντεπιτίθεται με μεγάλη ένταση στον Τζο Μπάιντεν, αναφέροντας ότι «εάν η φοροελάφρυνση R&D είναι “παραθυράκι” όπως το χαρακτηρίζει ο πρόεδρος, τότε είναι σίγουρα ένα παραθυράκι που το ήθελε διακαώς το Κογκρέσο. Η έκπτωση φόρου R&D υπάρχει από το 1981, έχει διευρυνθεί 15 φορές, με την ομόφωνη στήριξη από τις πολιτικές παρατάξεις και μονιμοποιήθηκε το 2015 με νόμο ο οποίος φέρει την υπογραφή του προέδρου Ομπάμα».

Η εμφανής προσπάθεια του εκπροσώπου της Amazon να πολιτικοποιήσει το ζήτημα είναι μια μικρή προεπισκόπηση των επόμενων επεισοδίων γύρω από την κόντρα διαρκείας της εταιρείας του Τζεφ Μπέζος με τον Λευκό Οίκο - ή αλλιώς της δύναμης που εκπροσωπεί ο Γολιάθ του παγκόσμιου ηλεκτρονικού εμπορίου ενάντια στην εκτελεστική εξουσία των ΗΠΑ. Κι αν ληφθεί υπόψη ότι η αμερικανική Εφορία έχει αποδειχθεί ιστορικά η τελική νέμεσις κάθε πλουτοκράτη, ακόμη και πέρα από τα όρια του νόμου, η εξέλιξη της διαμάχης αναμένεται τουλάχιστον συναρπαστική.