Κυπριακό: Με χαμηλές προσδοκίες ξεκινά η νέα Πενταμερής στη Νέα Υόρκη - Οι ευθύνες του ΓΓ του ΟΗΕ και η «παράσταση» που ετοιμάζει ο Τατάρ

Μια ακόμη άτυπη διευρυμένη Πενταμερής Διάσκεψη για το Κυπριακό, η δεύτερη σε διάστημα πέντε μηνών, συνέρχεται σήμερα και αύριο στην Νέα Υόρκη, όπου πλέον η μοναδική επιδίωξη είναι η επίδειξη «κινητικότητας» που θα καλύψει την στασιμότητα και το αδιέξοδο στο οποίο έχει οδηγηθεί η διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού, εξαιτίας της τουρκικής στάσης υπέρ της λύσης των δύο κρατών.

Η διαδικασία αυτή, με ευθύνη και του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, που έχοντας ελάχιστες «επιτυχίες» να επιδείξει κατά τη διάρκεια της θητείας του στο τιμόνι του διεθνούς οργανισμού, πασχίζει να πείσει ότι οι Πενταμερείς αποτελούν ένδειξη προόδου στο Κυπριακό. Καθώς ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, και ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ερσίν Τατάρ συναντώνται παρουσία και των εκπροσώπων των τριών εγγυητριών δυνάμεων,των υπουργών εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας Γιώργου Γεραπετρίτη και Χακάν Φινταν και του υφυπουργού Εξωτερικών της Βρετανίας, οι συναντήσεις - με ευθύνη και του ΓΓ - τείνουν να μετατραπούν και να εκφυλιστούν σε απλή διαπραγμάτευση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, που πολύ συχνά εκφεύγουν από το πλαίσιο των δύο κοινοτήτων και προσομοιάζουν με ΜΟΕ μεταξύ κρατικών οντοτήτων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ούτε στην Πενταμερή της Γενεύης ο κ. Γκουτέρες μίλησε ξεκάθαρα για την επιδίωξη λύσης Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, και την ίδια τακτική ακολούθησε προ ημερών καταθέτοντας την έκθεσή του για το Κυπριακό στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Έτσι, σε μια προσπάθεια κατευνασμού της Άγκυρας, η οποία δηλώνει ότι η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία είναι «νεκρή» και εκτός συζήτησης, τελικά η διαδικασία των Ηνωμένων Εθνών κινδυνεύει να οδηγήσει σε πλήρη ανατροπή του πλαισίου λύσης του Κυπριακού, όπως είχε καθοριστεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αλλά και από την εντολή που έχει ο κ. Γκουτέρες.

Ο ΓΓ του ΟΗΕ στην έκθεσή του, μάλιστα, ακολουθεί πολιτική ίσων αποστάσεων και, απλώς για να μην ενοχληθεί η Τουρκία, αποδίδονται ισομερώς οι ευθύνες για τις εντάσεις στην Πράσινη Γραμμή και στις δύο πλευρές, αποφεύγοντας έτσι να καταδικάσει κινήσεις του κατοχικού στρατού που παραβιάζουν το καθεστώς της Πράσινης Γραμμής.

Ακόμη όμως και αυτή η συζήτηση για τα ΜΟΕ (Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης) που αποφασίστηκαν στη Γενεύη δείχνει το μέγεθος του προβλήματος και την απόσταση που χωρίζει τις δύο πλευρές λόγω της τουρκικής στάσης. Η πρόοδος που σημειώθηκε αφορά τη συμφωνία για τη συντήρηση… νεκροταφείων και τη συγκρότηση επιτροπής νεολαίας. Στο θέμα της αποναρκοθέτησης υπάρχουν εμπόδια σχετικά με τις περιοχές της Πράσινης Γραμμής, ενώ το πιο σημαντικό ίσως ζήτημα, αυτό του ανοίγματος νέων διόδων, δεν έχει παρουσιάσει πρόοδο, καθώς η τουρκική πλευρά απορρίπτει τις ελληνοκυπριακές προτάσεις με το επιχείρημα ότι αφορούν «στρατιωτικές περιοχές», δηλαδή περιοχές όπου εδρεύουν τουρκικές κατοχικές δυνάμεις.

Ο διορισμός της Α. Όλγκιν ως απεσταλμένης του ΓΓ του ΟΗΕ για το Κυπριακό ήταν μια θετική εξέλιξη, αλλά και αυτή δείχνει να περιορίζεται σε πρωτοβουλίες για συναντήσεις με την κοινωνία των πολιτών και σε ΜΟΕ, αποφεύγοντας να εστιάσει τις προσπάθειές της στην προετοιμασία του εδάφους για ουσιαστική επανέναρξη των συνομιλιών μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντανά.

Η Τουρκία στέλνει μηνύματα ότι ενδιαφέρεται να σταματήσει το Κυπριακό να αποτελεί εμπόδιο στον ευρωπαϊκό δρόμο της, αλλά δεν δείχνει διατεθειμένη να θυσιάσει τα στρατηγικά της συμφέροντα στην Κύπρο, τα οποία συνδέονται με το ιδεολόγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας», για κάποια ευρωπαϊκά ανταλλάγματα. Εξάλλου, πιθανώς πιστεύει ότι η στρατηγική αναβάθμισή της και η εξάρτηση που επιχειρεί να δημιουργήσει για την ευρωπαϊκή άμυνα από τους τουρκικούς εξοπλισμούς θα της δώσουν τα εργαλεία ώστε, με τη βοήθεια ευρωπαϊκών χωρών, να παρακάμψει τις αντιδράσεις και τα βέτο της Κύπρου και της Ελλάδας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ ο Ν. Χριστοδουλίδης με τη υποστήριξη και της Αθήνας κατόρθωσε να ενεργοποιήσει την Ε.Ε., τόσο με την επιστολή της Φον ντερ Λάιεν και του Α. Κόστα προς τον ΓΓ του ΟΗΕ στη Γενεύη τον Μάρτιο, όσο και με τον διορισμό του Γ. Χαν ως ειδικού απεσταλμένου της Ε.Ε. για το Κυπριακό, είναι ξεκάθαρο ότι η Τουρκία θα τορπιλίσει κάθε ενεργό εμπλοκή της Ε.Ε. στις διαδικασίες για το Κυπριακό. Ο κ. Χαν δεν προσκλήθηκε στη διευρυμένη συνάντηση της Νέας Υόρκης, ενώ και κατά την επίσκεψή του στην Κύπρο βρήκε κλειστή την πόρτα του κατοχικού ηγέτη Ε. Τατάρ.

Ο Ε. Τατάρ, όλα δείχνουν, ετοιμάζει μια ακόμη «παράσταση» στη Νέα Υόρκη, όπου απορρίπτοντας, με την παρότρυνση της Άγκυρας, τη συζήτηση επί της ουσίας του Κυπριακού, επιχειρεί να επιρρίψει ευθύνες στην Κυπριακή Δημοκρατία για την έλλειψη προόδου στην εφαρμογή των ΜΟΕ. Παράλληλα, θέλει να προσθέσει ένα ακόμη θέμα στο τραπέζι: αυτό της «ασυλίας» των σφετεριστών των ελληνοκυπριακών περιουσιών στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου.

Οι ποινικές διώξεις που έχει ξεκινήσει η Λευκωσία εναντίον προσώπων που είτε ως αγοραστές, είτε εμμέσως ως μεσάζοντες, έχουν συμπράξει σε υφαρπαγή και σφετερισμό ελληνοκυπριακών περιουσιών, όχι μόνο έχουν εξοργίσει το κατοχικό καθεστώς, αλλά του δημιουργούν και σοβαρά προβλήματα σε μια στιγμή που θέλει να προβληθεί ως επενδυτικός προορισμός, ειδικά στον τομέα της αξιοποίησης ακινήτων και στον τουρισμό.

Ο Ε. Τατάρ υποστηρίζει ότι οι διώξεις αυτές πλήττουν το «κλίμα εμπιστοσύνης» που πρέπει να δημιουργηθεί στην Κύπρο και το οποίο επιδιώκει να χτίσει ο ΓΓ του ΟΗΕ. Η Τουρκία, πάντως, αισθάνεται ανησυχία και από το γεγονός ότι και η νέα αμερικανική διοίκηση, αν και δεν έχει ασχοληθεί ενεργά με το Κυπριακό, έχει δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη συνέχιση της πολιτικής της προηγούμενης αμερικανικής κυβέρνησης όσον αφορά την εμβάθυνση και διεύρυνση της στρατιωτικής συνεργασίας με τη Λευκωσία, αλλά και για τις πρωτοβουλίες του τελευταίου διαστήματος σχετικά με την ανάπτυξη και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Κυπριακή ΑΟΖ.

Η διευρυμένη Διάσκεψη της Νέας Υόρκης συμπίπτει με μια εξαιρετικά λεπτή φάση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, όπου η συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν αναβάλλεται διαρκώς, καθώς δεν έχει επιτευχθεί η απαραίτητη πρόοδος που θα δικαιολογούσε μια τέτοια συνάντηση. Και το Κυπριακό τελικά μάλλον απομακρύνει την Αθήνα και την Άγκυρα, παρά τις προσδοκίες που υπήρχαν ότι ίσως η ελληνοτουρκική προσέγγιση θα διευκόλυνε την επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό.