Royal Portraits: 100 χρόνια το στέμμα στον φακό

Η αυτών υψηλότητα, οι φωτογραφίες που απαθανατίζουν μέλη της βασιλικής οικογένειας του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι το ίδιο μυθικές με τους πρωταγωνιστές τους. Ετσι, αν βρεθείτε στην πρωτεύουσα της Σκωτίας μέχρι τις αρχές του Σεπτεμβρίου, αξίζει να αφιερώσετε χρόνο για την έκθεση «Royal Portraits: A Century of Photography» στη Βασιλική Γκαλερί της πόλης.

Εκεί θα δείτε φωτογραφίες που συναγωνίζονται έργα «υψηλής» ζωγραφικής, που αφηγούνται ολόκληρες ιστορίες μέσα από τα βασιλικά βλέμματα των Γουίνδσορ: η ανθρώπινη κι όμως αγέρωχη φιγούρα της βασίλισσας Ελισάβετ, η απαράμιλλη, καθηλωτική ομορφιά της αδελφής της, πριγκίπισσας Μαργαρίτας, το μονίμως προβληματισμένο βλέμμα του γιου της και πλέον βασιλιά Καρόλου, αλλά και άλλων σημαντικών μελών της βασιλικής οικογένειας, δεν είναι μόνο «ακόμα μία υποχρέωση που επιβάλλει το πρωτόκολλο», πόσο μάλλον κάποια δήλωση φιλαρέσκειας. Τα βασιλικά πορτρέτα εμπεριέχουν συγκεκριμένο συμβολισμό και εξυπηρετούν τον θρόνο, ώστε να ελαχιστοποιήσει, όσο το δυνατόν, την απόσταση μεταξύ των Γουίνδσορ και των υπηκόων τους.

Είναι πολύ χαρακτηριστικά τα λόγια που συνήθιζε να λέει η βασίλισσα Ελισάβετ, σχεδόν για να δικαιολογήσει την υποχρέωσή της να ποζάρει στον φακό, κάθε φορά που χρειαζόταν να τη φωτογραφίσουν για κάποιο επίσημο βασιλικό πορτρέτο: «Πρέπει να με βλέπουν για να με πιστεύουν». Είχε διδαχθεί από τους γονείς της και από τους γονείς των γονέων της ότι η δύναμη της φωτογραφίας είναι καθοριστική για να ενισχύσει τους δεσμούς μεταξύ των μελών της βασιλικής οικογένειας και των υπηκόων της. Ειδικά μέχρι το τέλος της προηγούμενης χιλιετίας, όταν τα social media ήταν σχεδόν ανύπαρκτα και η διάδοση των εικόνων γινόταν αποκλειστικά και μόνο μέσω του Τύπου, τα φωτογραφικά βασιλικά πορτρέτα ήταν ο μόνος τρόπος για να υπάρξει «συνδιαλλαγή» ανάμεσα στους βασιλείς και τον λαό.

Φανταστείτε πόσο επιτακτική ήταν η ανάγκη στις αρχές του αιώνα, όταν τα φιλμ ήταν ασπρόμαυρα και η εκτύπωση των αρνητικών περιορισμένη. Διάσημοι φωτογράφοι, όπως ο Σέσιλ Μπίτον παλαιότερα, ο Αντι Γουόρχολ και η Ανι Λίμποβιτς πιο μετά, έστησαν στον φακό τους βασιλείς, πρίγκιπες και δούκες, με σκοπό όχι τόσο να αιχμαλωτίσουν την ομορφιά τους -σε περιπτώσεις όπως εκείνης της πριγκίπισσας Μαργαρίτας- αλλά, κυρίως, για να μεταδώσουν μέσα από τη δική τους ματιά το μεγαλείο του Στέμματος.

Εξίσου εντυπωσιακή είναι και η εξέλιξη της στάσης των γαλαζοαίματων απέναντι από τον φακό στο πέρασμα του χρόνου. Τα πορτρέτα μέχρι λίγο πριν από τα μισά της δεκαετίας του 1920 αιχμαλωτίζουν τους Γουίνδσορ ως απόμακρες φιγούρες με παγωμένο χαμόγελο, συμβολίζοντας την εξουσία και την ηθική, τις βικτοριανές αξίες. Σιγά-σιγά, τα μέλη της βασιλικής οικογένειας χαλαρώνουν και μεταμορφώνονται σε «κανονικά όντα με σάρκα και οστά», αφήνοντας τα συναισθήματά τους να λάμψουν.

Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι από τη μεριά των Γουίνδσορ υπάρχει έστω και κάποια μικρή λεπτομέρεια αφημένη στην τύχη της. Oλα είναι προμελετημένα: το ύφος, το χαμόγελο, η στάση του σώματος, φυσικά τα ρούχα και τα κοσμήματα -ή τα παράσημα για τους άνδρες-, όλα πρέπει να εξυπηρετούν και να έχουν συγκεκριμένη σημειολογία. Και, βέβαια, να εξυπηρετούν τη μεγαλειότητα του θεσμού.