Τα καλλιτεχνικά #cancel του καλοκαιριού: Από τη συναυλία της Γλυκερίας στο Ισραήλ μέχρι την αφιέρωση της Φαραντούρη και το ρούφηγμα της Μποφίλιου

Με ιδιαίτερη ένταση έχει εξαπλωθεί, το φετινό καλοκαίρι η «κουλτούρα της ακύρωσης», γνωστή διεθνώς ως «cancel culture» στον εγχώριο καλλιτεχνικό κόσμο.

Δημοφιλείς καλλιτέχνες, ορισμένοι μάλιστα με μακροχρόνια και εξαιρετικά σημαντική διαδρομή, βρίσκονται στο στόχαστρο σφοδρών διαδικτυακών επιθέσεων εξαιτίας κάποιων επαγγελματικών, πολιτικών ή προσωπικών επιλογών τους, άλλοτε για σημαντικούς κι άλλοτε πάλι για ανούσιους λόγους, με αποτέλεσμα καριέρες να κλυδωνίζονται και σεβαστές προσωπικότητες να αμφισβητούνται και να αποκαθηλώνονται.

Τι συνιστά όμως ασυγχώρητο παράπτωμα για έναν καλλιτέχνη, ποιοι είναι εκείνοι που τον κρίνουν και κατά πόσο ένα μεμονωμένο περιστατικό είναι ικανό να διαγράψει ένα αξιόλογο παρελθόν;

Ας πάρουμε το πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα της Γλυκερίας. Η γνωστή ερμηνεύτρια, από τις καλύτερες φωνές του σύγχρονου ελληνικού τραγουδιού με μια μακροχρόνια και συνεπή καλλιτεχνική πορεία, πήρε την συνειδητή απόφαση να μην ακυρώσει την προγραμματισμένη συναυλία της στο Ισραήλ, τον περασμένο Ιούνιο. Είναι γνωστό ότι εδώ και χρόνια έχει αναπτύξει μια ιδιαίτερα στενή σχέση με το κοινό του Ισραήλ η παρουσία της όμως εκεί στο πλαίσιο ενός κρατικού φεστιβάλ, τη στιγμή που ακριβώς δίπλα, στην Παλαιστίνη, πέθαναν αθώοι πολίτες και μικρά παιδιά από τους βομβαρδισμούς και την πείνα, θεωρήθηκε, από πολλούς, μεγάλο φάουλ. Παρά τις έντονες πιέσεις που ασκήθηκαν, εντός και εκτός καλλιτεχνικών κύκλων, η Γλυκερία δεν έκανε πίσω.

Οι λόγοι της αυτής της άκαμπτης στάσης της; Δεν τούς γνωρίζουμε καθώς η ίδια έχει επιλέξει τη σιωπή και τη διαρροή πληροφοριών μέσω ανακοινώσεων του περιβάλλοντός της οι οποίες, όπως φαίνεται, ρίχνουν κι άλλο λάδι στη φωτιά. Όπως συνέβη πριν λίγα 24τράωρα με την ανακοίνωση της απόσυρσής της από τη συναυλία – αφιέρωμα στην Λίνα Νικολακοπούλου, στις 23 Αυγούστου, στο Sani Festival, στη Χαλκιδική. «Οργανωμένες πιέσεις και καλέσματα σε επεισόδια από το κίνημα BDS και τους υποστηρικτές του θα μπορούσαν να διαταράξουν την ομαλή διεξαγωγή της εκδήλωσης» ανέφερε χαρακτηριστικά η σχετική ανακοίνωση που ανάρτησε στα social media, η ομάδα της τραγουδίστριας χωρίς να διευκρινίζεται ποιοι αποτελούν αυτή την ομάδα.

Λίγες ώρες αργότερα, ωστόσο, το ελληνικό τμήμα του διεθνούς φιλοπαλαιστινιακού κινήματος BDS θα απαντήσει πως «δεν έκανε καμία παρέμβαση για τη συγκεκριμένη εκδήλωση». Σύμφωνα με πληροφορίες όμως ούτε οι διοργανωτές της συναυλίας, η οποία διεξήχθη στον απόλυτα ελεγχόμενο χώρο ενός πολυτελούς resort, δέχτηκαν κάποια απειλή για επεισόδια σχετιζόμενα με την εμφάνιση της Γλυκερίας.

Παρόλα αυτά, από τον Ιούνιο μέχρι σήμερα, υπάρχουν φωνές, οργανωμένες ή μη, που καλούν σε μποϊκοτάζ των εμφανίσεων συγκεκριμένων καλλιτεχνών, μεταξύ των οποίων και η Γλυκερία, τόσο το κοινό όσο και τους διοργανωτές εκδηλώσεων. Πιθανότατα αυτό το αρνητικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί έχει προκαλέσει ανησυχία στην ερμηνεύτρια και στο περιβάλλον της οδηγώντας τους σε σπασμωδικές αντιδράσεις.

Σε κάθε περίπτωση όμως και με δεδομένο ότι η κριτική, ιδιαιτέρως στα πρόσωπα που εκτίθενται δημόσια, αποτελεί αναφαίρετο δημοκρατικό δικαίωμα, δεν μπορεί να διαγράφεται μια καλλιτεχνική διαδρομή δεκαετιών ούτε να απαξιώνεται ολοκληρωτικά και να γίνεται στόχος επιθέσεων και αποκλεισμών, μια αξιόλογη ερμηνεύτρια η οποία υπηρετεί όλα αυτά τα χρόνια την τέχνη της με ποιότητα, συνέπεια και χαμηλούς τόνους. Η σχέση ακροατή – καλλιτέχνη αποτελούσε διαχρονικά προσωπική υπόθεση και έτσι πρέπει να παραμείνει. Ας επιλέγει ο καθένας για τον εαυτό του.

Η αφιέρωση της Μαρίας Φαραντούρη

Σαφώς μικρότερο σε ένταση και διάρκεια αλλά με έντονα επικριτικά στοιχεία και άτοπες γενικεύσεις ήταν το «πέσιμο» στη Μαρία Φαραντούρη για την επιλογή της να αφιερώσει το τραγούδι «Της αγάπης αίματα» από το μνημειώδες «Άξιον Εστί» του Μίκη Θεοδωράκη σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, στην υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη που παρακολουθούσε τη συναυλία που έδωσε στις 16 Αυγούστου, στο Μικρό Θέατρο της Αρχαία Επιδαύρου.

Το γεγονός ότι η ιδανική ερμηνεύτρια του Μίκη Θεοδωράκη αφιέρωσε σε μια εκπρόσωπο της κυβέρνησης ένα τραγούδι που αποτελεί διαχρονικό ύμνο ενάντια στην εξουσία σχολιάστηκε πολύ μετά το τέλος της συναυλίας με ορισμένους, μάλιστα, να καταφέρονται με πρωτοφανείς αφορισμούς ενάντια στη μεγάλη φωνή που ταξίδεψε την ελληνική μουσική και την ελληνική ποίηση στα πέρατα του κόσμου ιδιαιτέρως κατά την περίοδο της δικτατορίας.

Μια αυθόρμητη κίνηση όμως, ίσως άστοχη για κάποιους, είναι παντελώς άδικο να οδηγεί σε αμφισβήτηση μιας μυθιστορηματικής καλλιτεχνικής διαδρομής και κυρίως των αξιών της ερμηνεύτριας που τη διέγραψε.

Το ρούφηγμα της Μποφίλιου

Η Νατάσσα Μποφίλιου έχει βρεθεί πολλές φορές στο στόχαστρο διαδικτυακών επιθέσεων τα τελευταία χρόνια, για οτιδήποτε άλλο εκτός από τη δουλειά της, για τις δηλώσεις της, για τις πολιτικές θέσεις της ακόμα και για τα ρούχα που φοράει...Προσφάτως όμως οι «δικαστές» του πληκτρολογίου ξεπέρασαν τον εαυτό τους στήνοντας ένα ομολογουμένως φαιδρό διαδικτυακό ντιμπέιτ με αφορμή μια φωτογραφία που δημοσίευσε η ερμηνεύτρια από τις διακοπές της, φορώντας – τί άλλο; - το μαγιό της. «Ρουφάει ή όχι την κοιλιά της η Μποφίλιου για να δείχνει πιο αδύνατη;» ήταν το...φλέγον ερώτημα που απασχολούσε για δυο – τρία 24ωρα μια μερίδα των φανατικών χρηστών των social media αποδεικνύοντας, για μία ακόμη φορά, πως η πολύτιμη δύναμη της πίεσης της κοινής γνώμης σε κρίσιμα ζητήματα μπορεί, πολύ εύκολα, να μετατραπεί σε ένα γαϊτανάκι λογοκρισίας, στοχοποίησης, αποπροσανατολισμού αλλά και ανούσιας κριτικής, που μπορεί να φοράει τον μανδύα του γέλιου, επί της ουσίας, όμως, είναι για κλάματα.