Παντελής Καψής

Αυτήν που θα έδινε ο Ισραηλινός συγγραφέας στο πλαίσιο της έκθεσης βιβλίου στη Θεσσαλονίκη, ματαιώθηκε ωστόσο δια της βίας από διάφορους αυτοαποκαλούμενους ακτιβιστές. Και το ήθελα για δύο βασικούς λόγους.

Ο πρώτος επειδή θα με ενδιέφερε να μάθω πώς επηρέασε έναν προοδευτικό ισραηλινό η βάρβαρη επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο του 23, οι δολοφονίες γυναικόπαιδων και η σύλληψη ομήρων. Βλέπετε για μας, από την απόσταση του σαλονιού μας, είναι εύκολο να οργιζόμαστε και να προτείνουμε λύσεις. Πώς είναι όμως να ζεις με γείτονα μια οργάνωση η οποία έχει ως υπαρξιακό της σκοπό την εξόντωση σου; Όταν δηλαδή ξέρεις ότι δεν έχεις το παραμικρό περιθώριο εφησυχασμού, κάθε παράλειψη μπορεί να οδηγήσει στη σφαγή τη δική σου και της οικογένειας σου. Όπως ακριβώς έγινε δηλαδή. Την ώρα μάλιστα που έχει εγγραφεί στη συνείδηση σου το τραύμα του μεγαλύτερου εγκλήματος του 20ου αιώνα, του Ολοκαυτώματος. Πώς μπορείς σε αυτή την περίπτωση να μιλήσεις για πολιτική λύση; Πόση εμπιστοσύνη μπορείς να έχεις σε μια συμφωνία; Και αν όχι ποια μπορεί να είναι η εναλλακτική λύση; Μπορούμε να μπούμε στη θέση τους, να φανταστούμε τη ζωή μας σε τέτοιες συνθήκες; Κι αν ναι, αν ήμασταν εμείς τα θύματα μιας τέτοιας σφαγής πώς θα αντιδρούσαμε;

Ο δεύτερος λόγος που θα ήθελα να παρακολουθήσω την εκδήλωση είναι επειδή θα με ενδιέφερε επίσης να μάθω πώς ένας προοδευτικός ισραηλινός αντιμετωπίζει τις ενέργειες της κυβέρνησης του στην Γάζα. Γιατί βέβαια είναι ένα πράγμα το δικαίωμα του Ισραήλ να αμυνθεί και κανείς δεν μπορεί να του το αρνηθεί. Είναι όμως κάτι το τελείως διαφορετικό να αφήνει χιλιάδες παιδάκια στα όρια της λιμοκτονίας απαγορεύοντας τη διανομή της ανθρωπιστικής βοήθειας. Για να μην μιλήσουμε για τη συστηματική καταστροφή των υποδομών η οποία δημιουργεί εύλογες υπόνοιες ότι επιχειρείται ο μαζικός εκτοπισμός των Παλαιστινίων. Είναι και ο Τραμπ βλέπετε που φαντασιώνεται ριβιέρες και δεν έχει κανένα πρόβλημα να μιλά επί της ουσίας για μια «εθελοντική» εθνοκάθαρση.

Δεν είναι πρωτότυπα ερωτήματα, φαντάζομαι απηχούν τον ανθρωπισμό κάθε πολίτη, αποτελούν διλήμματα τα οποία έτσι κι αλλιώς, οι περισσότεροι εξ ημών, αντιμετωπίζουμε μόνο θεωρητικά. Όσο για τις κυβερνήσεις, όλες οι κυβερνήσεις, τοποθετούνται σχεδόν αποκλειστικά με γνώμονα τα συμφέροντα. Το δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι δικές μας ανησυχίες, βρίσκονται σε συνεχή υποχώρηση.

Έχω την εντύπωση ότι δύο παράγοντες έχουν συμβάλει αποφασιστικά σε αυτό. Ο πρώτος είναι η μετανάστευση για την ακρίβεια η αντιμετώπιση των μεταναστών ως απειλή η οποία όλο και πιο πολύ μας αναισθητοποιεί στον ανθρώπινο πόνο. Προφανώς πρόκειται για ένα υπαρκτό πρόβλημα. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι οι μετανάστες δεν είναι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, άξιοι αν όχι της συμπαράστασης πάντως της κατανόησης μας. Αξίζουν τον σεβασμό που δικαιούται κάθε άνθρωπος. Τους αντιμετωπίζουμε όμως ως κακοποιούς, αποτελούν συχνά τους αποδέκτες μιας ρητορικής μίσους που μας γυρνά στις εποχές του μεσοπολέμου. Μέσα σε μια τέτοια λογική τα όσα συμβαίνουν στην Γάζα αποτελούν μια ακόμα εστία δυστυχίας από τις τόσες που μας περικλείουν.

Ο δεύτερος παράγοντας είναι η όλο και μεγαλύτερη πόλωση στις Δυτικές κοινωνίες. Έχουμε χάσει την ικανότητα να βλέπουμε ένα πρόβλημα στις πραγματικές του διαστάσεις, το εντάσσουμε στις δικές μας πολιτικές και ιδεολογικές αντιπαραθέσεις. Αλλιώς μας αγγίζουν τα θύματα της πολιτικής Πούτιν κι αλλιώς τα θύματα της πολιτικής του Νετανιάχου. Οι μισοί εξ ημών θα βάλουμε στο προφίλ μας τη σημαία της Ουκρανίας ή του Ισραήλ και οι άλλοι μισοί της Παλαιστίνης. Σίγουρα για κάποιους το κίνητρο είναι η εκδήλωση μιας ελάχιστης συμπαράστασης. Για άλλους ωστόσο είναι η προβολή μιας συγκεκριμένης ιδεολογικής και πολιτικής ταυτότητας.

Η εισβολή των ακτιβιστών και η ματαίωση της εκδήλωσης ανήκει σε αυτή τη δεύτερη κατηγορία και μάλιστα με επιθετικό και αντιδημοκρατικό τρόπο. Θα ήταν απόλυτα σεβαστό να παραστούν στην εκδήλωση και να θέσουν τον δικό τους αντίλογο. Μπορεί και να οδηγούσαν κάποιους να προβληματιστούν για την πολιτική του Νετανιάχου. Αυτό ωστόσο ήταν το τελευταίο που τους απασχολεί. Απλώς έψαχναν για μία αφορμή να κάνουν αισθητή την παρουσία τους. Το ότι τους συμπαραστάθηκαν πολλοί εκδότες, αφιερωμένοι υποτίθεται στη ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, είναι το κερασάκι της διαχρονικής μας υποκρισίας.