Μιλτιάδης Νεκτάριος

Και το ερώτημα είναι τι κάνει η Ευρωπαϊκή Ενωση. Ενώ η κρίση του κορωνοϊού βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, το ισχυρότερο οικονομικό κλαμπ του κόσμου βρίσκεται σε πλήρη αδράνεια. Ολοι κοιτούν προς τη Γερμανία που ηγείται της ομάδας των Βορείων. Οι περισσότερες χώρες συγκροτούν την ομάδα των Νοτίων, στην οποία ηγείται η Γαλλία και συμμετέχει και η Ελλάδα. Η θέση μας είναι ότι το πιθανότερο σενάριο είναι αυτό που προβλέπει ότι οι Γερμανοί θα αποδεχτούν, μεσοπρόθεσμα, κάποια μορφή ευρωομολόγου (ή Ταμείου Ανάκαμψης), και αργότερα την ομοσπονδιακή Ευρωπαϊκή Ενωση.

Η εκτίμηση αυτή βασίζεται στην ανάλυση των εθνικών οικονομικών συμφερόντων, τα οποία πάντα διαμόρφωναν και θα συνεχίζουν να διαμορφώνουν τις παγκόσμιες ισορροπίες δύναμης.
Καταρχάς, να περιγράψουμε συνοπτικά τη βασική οικονομική στρατηγική της Γερμανίας μετά την είσοδο στη ζώνη του ευρώ. Στην περίοδο 2000-2015 η μικρότερη αύξηση μισθών στην Ε.Ε. λαμβάνει χώρα στη Γερμανία, με αποτέλεσμα η χώρα αυτή να έχει το μικρότερο μοναδιαίο κόστος εργασίας και μια πραγματική υποτίμηση του νομίσματος περίπου 15%. Ετσι, το μισθολογικό dumping μειώνει διαχρονικά το «μερίδιο της εργασίας» με αντίστοιχη μείωση της εσωτερικής ζήτησης, και αυξάνει το «μερίδιο του κεφαλαίου». Η οικονομία της χώρας εξαρτάται καθοριστικά από τις εξαγωγές. Πράγματι, οι εξαγωγές αυξάνουν από το 30% του ΑΕΠ το 2000 σε περίπου 50% το 2015, με το 65% των γερμανικών εξαγωγών να κατευθύνονται στις χώρες της Ε.Ε. Μετά το 2000 τα ετήσια πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών απογειώνονται και φτάνουν στο 8,5% του ΑΕΠ το 2015, τα μεγαλύτερα στον κόσμο.

Με λίγα λόγια, η δημιουργία της Ευρωζώνης δίνει τη δυνατότητα στη Γερμανία να χρησιμοποιήσει το υποτιμημένο μάρκο (ευρώ) ως εργαλείο μεγάλης επέκτασης των εξαγωγών στις χώρες-μέλη της Ε.Ε., και στη συνέχεια να συσσωρεύει κολοσσιαία πλεονάσματα, τα οποία χρησιμοποιεί για να εξαγοράσει ξένες επιχειρήσεις και να δανείσει άλλες χώρες (αυξάνοντας τα ελλείμματα των ισοζυγίων πληρωμών των χωρών αυτών). Οταν παρουσιάζεται κάποια κρίση (2008), η Γερμανία προστατεύει τις επενδύσεις της, μετακινώντας το κόστος στις χώρες που έχουν το πρόβλημα μέσω «μνημονίων».

Η στρατηγική αυτή μπορεί να εξελίσσεται απρόσκοπτα μέχρι του σημείου που δεν καταστρέφει τον ζωτικό οικονομικό χώρο που έχει δημιουργηθεί, δηλαδή την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά. Η αμφισβήτηση της κοινής αγοράς αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα της Ε.Ε., θα αποτελέσει καίριο πλήγμα για το μέλλον της και, επομένως, θα προκαλέσει την αντίδραση της Γερμανίας. Τώρα, όμως, έφτασε η ώρα της κρίσης για την Ε.Ε. Επειδή οι οικονομικές συνέπειες του κορωνοϊού θα είναι δραματικές για τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, νομοτελειακά θα προκληθούν και ακραίες αντιδράσεις. Οι πιο ακραίες θα προέλθουν από την Ιταλία και την Ισπανία και θα έχουν περισσότερο τη μορφή της αμφισβήτησης της λειτουργίας της κοινής αγοράς και λιγότερο την έξοδο από την Ευρωζώνη. Εκτιμάται ότι τότε η Γερμανία θα ενδώσει σε κάποια μορφή ευρωομολόγου για τρεις λόγους.

Πρώτον, η ευρωπαϊκή κοινή αγορά είναι η πιο ώριμη και η μεγαλύτερη του πλανήτη και, επομένως, προσφέρει στη Γερμανία τον ζωτικό χώρο που χρειάζεται για τις εξαγωγές της. Καμία άλλη αγορά (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία) δεν έχει το μέγεθος και τις υψηλές προδιαγραφές της ευρωπαϊκής κοινής αγοράς. Δεύτερον, το κόστος της έκδοσης του ευρωομολόγου για τη Γερμανία θα είναι απείρως μικρότερο από αυτό της διάλυσης της κοινής αγοράς. Τρίτον, η Γερμανία ηγούμενη της Ε.Ε. θα έχει, αφενός, επιτύχει την πραγμάτωση του πρωταρχικού εθνικού στόχου της χώρας, και αφετέρου θα μπορεί πλέον να διαπραγματευτεί με τις ΗΠΑ και την Κίνα για την κατανομή της παγκόσμιας ισχύος στον 21ο αιώνα.

Το συμπέρασμα είναι ότι η Γερμανία θα συνεχίσει να συσσωρεύει πλεονάσματα μέχρις ότου βρεθεί κάποια ισχυρή χώρα-μέλος να αμφισβητήσει την κοινή ευρωπαϊκή αγορά. Τότε θα ενδώσει στις απαιτήσεις του ιστορικού της ρόλου. Αυτό θα συμβεί πρωτίστως ως ώριμη εξέλιξη στην προώθηση των γερμανικών οικονομικών συμφερόντων και λιγότερο ως θέμα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Η αλληλεγγύη προϋποθέτει κάποια κοινότητα συμφερόντων, διαφορετικά πρόκειται περί φιλανθρωπίας.

Ο Γερμανός φιλόσοφος Χάμπερμας δήλωσε προ ημερών στη «Monde»: «...Ο Μακρόν υποτίμησε ευθύς εξαρχής τον αρκετά στενόμυαλο εθνικοκρατισμό της καγκελαρίου Μέρκελ...». Από την παραπάνω ανάλυση προκύπτει ότι η κυρία Μέρκελ εφαρμόζει άψογα τον εθνικό σχεδιασμό για την προαγωγή των γερμανικών οικονομικών συμφερόντων. Οταν και οι υπόλοιποι ηγέτες θα είναι σε θέση να κάνουν το ίδιο για τις χώρες τους, τότε θα δημιουργηθούν οι νέες ισορροπίες και οι προϋποθέσεις για την έναρξη ενός νέου ιστορικού κύκλου για την Ε.Ε.

Οσον αφορά την Ελλάδα, αυτή πρέπει να βρίσκεται σταθερά στον πυρήνα των διαβουλεύσεων και να παραμείνει πιστή στην παράταξη που, πολύ σωστά, έχει επιλέξει. Η τρέχουσα κρίση θα προκαλέσει καταλυτικές επιπτώσεις τόσο στις οικονομίες όσο και στα πολιτικά συστήματα. Η χώρα μας πρέπει να βρεθεί για μια ακόμη φορά στη σωστή πλευρά της Ιστορίας.