Μιχάλης Στούκας

Οι λόγοι και οι αιτίες που έχουν οδηγήσει σε αυτόν τον ηθικό και πνευματικό κατήφορο είναι πολλοί και διάφοροι. Θα ασχοληθούμε με έναν από τους παράγοντες που, πιστεύουμε, ότι όχι μόνο δεν προσφέρει όσα πρέπει και μπορεί, αλλά μάλλον παράγει αρνητικά πρότυπα και συμβάλλει στη γενικότερη απαξίωση προσώπων και καταστάσεων. Πρόκειται για την ελληνική τηλεόραση.

Τα τελευταία 30 χρόνια έχουν συμβεί κοσμογονικές αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο. Θα ήταν αφύσικο να έμενε ανεπηρέαστη η τηλεόραση. Ως τα τέλη του 1989 η τηλεόραση στη χώρα μας ήταν αποκλειστικά δημόσιο «προνόμιο». Το άνοιγμα των ιδιωτικών καναλιών και όσα ακολούθησαν ήταν επόμενο να αλλάξουν το τηλεοπτικό τοπίο. Όσοι θυμούνται βέβαια τις εκπομπές της δεκαετίας του 1990 στα ιδιωτικά κανάλια, θα ισχυριστούν, και σωστά, ότι υπήρχαν και τότε εκπομπές οι οποίες μόνο ποιοτικές δεν μπορούν να χαρακτηριστούν. Το «Ερωτοδικείο» που παρουσίαζε στο «New Channel» η Βίκυ Μιχαλονάκου, από το 1996 ως το 1998 και στο οποίο το ΕΣΡ επέβαλε πρόστιμο το 1998, το «Χρυσό Κουφέτο» της Αννίτας Πάνια (1995 – 1998) στο Μακεδονία TV αρχικά, στο New Channel στη συνέχεια και τελικά στο Star Channel, οι εκπομπές της Σίας Λιαροπούλου («Μια νέα αρχή», «Τελική απόφαση», «Το ζευγάρι της χρονιάς» για το οποίο επίσης τιμωρήθηκε με πρόστιμο το ALTER που φιλοξενούσε την εκπομπή) και του Ανδρέα Μικρούτσικου, χαρακτηρίστηκαν, όχι άδικα, ως προϊόντα υποκουλτούρας.

Βέβαια κάποιες από τις εκπομπές αυτές υπάρχουν σήμερα στο You Tube έχοντας δεκάδες χιλιάδες προβολές. Σίγουρα δεν είναι μόνο όσες και όσοι τις παρακολουθούσαν και στα χρόνια προβολής τους, αλλά και νεότερα άτομα που συνήθως εκφράζονται με διθυραμβικά λόγια γι’ αυτές…

Η δεκαετία του 2000 χαρακτηρίστηκε από την υπερπαραγωγή ριάλιτι με πρώτο το «Big Brother» και σειρών μυθοπλασίας. Ανάμεσα σ’ αυτές υπήρχαν αρκετές αξιόλογες που αποτελούν σημείο αναφοράς μέχρι σήμερα και άλλες μάλλον αδιάφορες. Η κρίση που ξέσπασε στα τέλη της δεκαετίας του 2000 δεν ήταν δυνατόν να αφήσει ανεπηρέαστη και την ελληνική τηλεόραση. Ελληνικές σειρές με το σταγονόμετρο, ριάλιτι τέλος κλπ. Μόνο προς τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας άρχισε να ανακάμπτει η ελληνική TV. Πλέον όμως είχε και πολύ ισχυρούς αντιπάλους. Τις συνδρομητικές πλατφόρμες, αλλά και το διαδίκτυο που πλέον έχει γίνει αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινής μας ζωής.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 2020, ιδιαίτερα μετά την υποχώρηση του κορονοϊού, η μυθοπλασία όχι μόνο επέστρεψε δριμύτερη στα ελληνικά τηλεοπτικά κανάλια, αλλά μάλλον ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Το 2022 – 2023 ήταν μια σεζόν με περισσότερες από τριάντα (!) ελληνικές σειρές, κάποιες από τις οποίες καθημερινές ή προβαλλόμενες δύο και περισσότερες φορές την εβδομάδα. Το ίδιο συμβαίνει και τη φετινή τηλεοπτική χρονιά, ίσως μάλιστα να ξεπεραστεί το περσινό… ρεκόρ.

Κάποιες από τις σειρές αυτές στηρίζονται σε ξένα φορμάτ (π.χ. «Ο Παράδεισος των κυριών», «Έρωτας Φυγάς», «Παγιδευμένοι» κ.ά.) , το σενάριο ορισμένων είναι διασκευή μυθιστορημάτων (π.χ. «Σασμός», «Οι Πανθέοι» κ.ά.) , ενώ μάλλον ελάχιστες αποτελούν σειρές στηριγμένες σε πρωτότυπα ελληνικά σενάρια, κάτι που δεν συνέβαινε τη δεκαετία του 2000.

Στον χορό της τηλεοπτικής μυθοπλασίας μπήκε τα τελευταία 2-3 χρόνια και η ΕΡΤ. Βέβαια από τη δημόσια τηλεόραση την οποία πληρώνουμε όλοι, έχουμε υψηλότερες ποιοτικές απαιτήσεις, για τις σειρές μυθοπλασίας και όχι μόνο.

Επανερχόμενοι στο πλήθος των τηλεοπτικών σειρών, αναρωτιόμαστε αν αντέχει τόσα πολλά σίριαλ η ελληνική τηλεόραση. Υπάρχουν τόσες πολλές διαφημίσεις για να καλύψουν το οικονομικό τους κόστος; Θα πει κάποιος ιδιωτικά κανάλια ,είναι ό,τι θέλουν προβάλλουν. Ναι, αλλά όταν τα κανάλια αυτά οδηγούνται σε υπέρογκους δανεισμούς, σε απολύσεις εργαζομένων κλπ. υπάρχει κι ένας διόλου αμελητέος κοινωνικός αντίκτυπος. Μοιραία, στα περισσότερα σίριαλ πρωταγωνιστούν και εμφανίζονται εκατοντάδες ηθοποιοί, ίσως μάλιστα ορισμένοι να εμφανίζονται σε δύο, τουλάχιστον. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο πώς προλαβαίνουν κάποιες και κάποιοι ηθοποιοί να συμμετέχουν σε ένα ή δύο σίριαλ, στο θέατρο, σε διαφημίσεις όπου «δανείζουν» τις φωνές τους, σε κινηματογραφικές ταινίες, έχοντας φυσικά και τις κάθε λογής υποχρεώσεις (προσωπικές, οικογενειακές, την εμφάνιση σε ένα πρωινάδικο κ.ά) . Μάλλον για κάποιες / κάποιους η μέρα έχει περισσότερες από 24 ώρες…

Μοιραία, επίσης, σε πολλά σίριαλ με πολυπληθές καστ συμμετέχουν δεκάδες νέες και νέοι ηθοποιοί. Προέρχονται κυρίως από τις διάφορες δραματικές σχολές, για τις οποίες πριν λίγους μήνες ξεσηκώθηκε το σύμπαν και είναι μάλλον αδύνατο να εξελιχθούν όλες και όλοι σε ονόματα πρώτης γραμμής. Παρατηρώντας το περιεχόμενο των σίριαλ, βλέπει κανείς ότι σπανίζουν οι κωμωδίες. Ότι δεν υπάρχουν σήμερα συγγραφείς που θα στήριζαν με την πένα τους ελληνικές κωμικές σειρές είναι πανθομολογούμενο. Όταν το «Κωνσταντίνου και Ελένης» και το «Ευτυχισμένοι μαζί» προβάλλονται για νιοστή φορά, ενώ έχουν και εκατομμύρια προβολές στο You Tube, μάλλον επιβεβαιώνουν όσα γράψαμε…

Τι συμβαίνει όμως με το περιεχόμενο των περισσότερων σειρών; Βία, ίντριγκες, δολοφονίες, απιστίες, παράνομες σχέσεις (όλες πηγαίνουν με όλους και τούμπαλιν, ενώ φαίνεται ότι σύντομα θα βλέπουμε όλο και περισσότερες ομοφυλοφιλικές σκηνές μεταξύ ανδρών), απάτες, υβρεολόγιο, κάκιστα πρότυπα κλπ. Και φυσικά το X (Twitter) και τα άλλα σόσιαλ μίντια αποθεώνουν διαρκώς κάποιες και κάποιους ηθοποιούς. Αυτός είναι όμως ο σκοπός των τηλεοπτικών προγραμμάτων; Να αποθεώνονται από κάποιους, όταν οι υπόλοιποι τους γυρίζουν την πλάτη; Τελικά είναι η τηλεόραση ο καθρέφτης της κοινωνίας ή η κοινωνία είναι ο καθρέφτης της τηλεόρασης; Προβάλλονται σωστά πρότυπα μέσα από τα περισσότερα σίριαλ; Και αν όχι, γιατί;

Ας έλθουμε τώρα σε μια άλλη κατηγορία τηλεοπτικών προγραμμάτων. Τα λεγόμενα πρωινάδικα και μεσημεριανάδικα. Αν δει κάποιος τις παρουσιάστριες και τους παρουσιαστές των εκπομπών αυτών, θα διαπιστώσει ότι είναι σχεδόν τα ίδια πρόσωπα που παρουσίαζαν ανάλογα προγράμματα πριν από είκοσι χρόνια! Ανανέωση παρουσιαστριών – παρουσιαστών, ανύπαρκτη. Εκεί που έχουμε σαφή ανανέωση είναι στα πρόσωπα που πλαισιώνουν τους παρουσιαστές, τους πανελίστες και τις πανελίστριες. Αν νομίζετε ότι είναι ελληνική πρωτοτυπία οι πανελίστες κάνετε λάθος. Η λέξη panelist υπάρχει στα αγγλικά/ αμερικάνικα από το 1951… Τι ακριβώς προσφέρουν αυτές οι εκπομπές; Προβολή ανύπαρκτων ή περιθωριακών ατόμων, δημιουργία ζητήματος εκ του μη όντως (π.χ. πρόσφατα αναδείχτηκε σε μείζον θέμα η διαφωνία του Γιάννη Βαρδή με την κυρία Φιλοθέη Μωβ…) , ερωτήσεις επί παντός επιστητού σε διάφορα άτομα με την κρυφή ελπίδα ότι θα βγει λαβράκι κλπ. Όσο για τα ριάλιτι και τα τάλεντ σόου… no comments. Μια απορία μόνο: η κυρία που δήλωσε ως επάγγελμα «full time μαμά» στο «My style rocks», θεωρεί ότι κάνει κάτι μοναδικό ή σπάνιο;

Κλείνουμε με τα τηλεπαιχνίδια γνώσεων (;). Όσοι από εμάς είχαμε την τύχη να δούμε πραγματικά σπουδαία παιχνίδια γνώσεων στο παρελθόν στην τηλεόραση, με εξαιρετικούς παρουσιαστές και παίχτες… κινητές εγκυκλοπαίδειες, βλέπουμε κάποια ψυχαγωγικά τηλεπαιχνίδια χωρίς κανένα ενδιαφέρον. Ερωτήσεις από το ίντερνετ ή από ορισμούς σταυρολέξων που επαναλαμβάνονται κάποιες φορές και μέτριοι παίχτες. Φανταζόμαστε το επίπεδο όσων δεν συμμετέχουν τελικά στα παιχνίδια γιατί… κόπηκαν στην επιλογή πριν την προβολή τους. Όσο για τους πολυδιαφημισμένους φωτεινούς παντογνώστες, όπως προβάλλονται τουλάχιστον, νομίζουμε ότι έχουν απλά καλές γνώσεις. Τίποτα παραπάνω…Τα δε τηλεπαιχνίδια γνώσεων που προβάλλονται στην ΕΡΤ; Τα χαμηλότατα νούμερα τηλεθέασής τους, μάλλον είναι αδιάψευστοι μάρτυρες του επιπέδου τους…

Η τηλεόραση, στην οποία έχει γυρίσει την πλάτη η νεολαία, όπως προκύπτει από σχετικές έρευνες, δυστυχώς, συμπαρασύρεται από τη γενικότερη παρακμή της ελληνικής κοινωνίας ή συμπαρασύρει και αυτή την κοινωνία. Οφείλουν ιδιαίτερα τα κρατικά κανάλια να αναβαθμίσουν προς το ποιοτικότερο το πρόγραμμά τους. Μια σειρά εμπνευσμένη από την ελληνική ιστορία δεν έχει θέση στην ΕΡΤ; Ή μια αναβίωση του θρυλικού «Θεάτρου της Δευτέρας»; Ας μην γίνεται η δημόσια τηλεόραση συνοδοιπόρος ή ουραγός των άλλων καναλιών. Ίσως αυτό αποτελέσει και ένα παράδειγμα προς μίμηση για τους υπόλοιπους. Εκτός εάν η ρότα έχει χαραχτεί από τον (άγνωστο) πλοίαρχο, με έναν ξεκάθαρο προορισμό: την απόλυτη αποχαύνωση του κοινού…