Κώστας Τούτουζας

Πράγματι τα τελευταία χρόνια μετά από την επίμονη προσπάθεια των επιστημόνων, οι κυβερνήσεις των χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν υιοθετήσει πολιτικές για τη μείωση του καπνίσματος. Η πρώτη εντύπωση είναι ότι πράγματι έχει επιτευχθεί μια μικρή μείωση των καπνιστών, δυσανάλογη όμως με την προσπάθεια των επιστημονικών φορέων αλλά και των περιοριστικών μέτρων. Επίσης πολλοί άνθρωποι αναφέρουν σε κατ΄ιδίαν συζητήσεις ότι δεν έχουν πλέον ενημέρωση για τα νέα καπνικά προϊόντα, αλλά και τις μακροχρόνιες επιπτώσεις του καπνίσματος διαπιστώνοντας μια κόπωση στην αντι-καπνιστική καμπάνια.

Οι σημαντικότερες Διεθνείς Καρδιολογικές Εταιρείες (American Heart Association, World Heart Federation, American College of Cardiology, and the European Society of Cardiology) δημοσίευσαν από κοινού τα νεώτερα δεδομένα για το κάπνισμα και τα νέα είναι ανησυχητικά. Συγκεκριμένα το κάπνισμα παραμένει ο βασικός παράγοντας που προκαλεί καρδιαγγειακές νόσους και μάλιστα προκαλεί το 12% των θανάτων σε ηλικίες πάνω από τα 30 έτη. Κάθε χρόνο πεθαίνουν 8 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων 1,2 εκατομμυρίων μη καπνιστών που είναι παθητικοί καπνιστές. Προφανώς αυτά τα επίπεδα θανάτων καμία επιδημία δεν μπορεί να προκαλέσει σε μια μόνο χρονιά και βέβαια αν αναλογισθεί κανείς ότι τα επίπεδα αυτά διατηρούνται πάρα πολλά χρόνια, αντιλαμβάνεται το τρομακτικό μέγεθος του προβλήματος. Το 21% των ενηλίκων, δηλαδή περίπου 1 δις άνθρωποι, είναι ενεργοί καπνιστές και το 80% των καπνιστών ζουν σε χώρες με μικρό ή μεσαίο εισόδημα. Η πλειοψηφία των καπνιστών θέλει να διακόψει το κάπνισμα, αλλά προφανώς δυσκολεύεται στη διακοπή της βλαβερής αυτής συνήθειας. Η Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει εξαγγείλει ένα πρόγραμμα διακοπής καπνίσματος (‘CommittoQuit’) με στόχο να βοηθήσει 100 εκατομμύρια καπνιστές να σταματήσουν το κάπνισμα.

Ενώ λοιπόν συνεχίζονται οι προσπάθειες παγκοσμίως για την αντιμετώπιση της μάστιγας του καπνίσματος παρατηρείται μια ανησυχητική τάση αύξησης της χρήσης του ηλεκτρονικού τσιγάρου., ιδιαίτερα σε ηλικίες 13-15 έτη. Στην Πολωνία η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου στις μικρές αυτές ηλικίες φθάνει στο 23,4%, στην Ουκρανία στο 18,4%, ενώ στην Ιταλία στο 17,5%> Στις ΗΠΑ το 2020 πάνω από 3,6 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας μέχρι 15 ετών έκαναν χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου, εκ των οποίων το 19,6% ήταν ηλικίας 10-12 ετών. Μάλιστα, χρησιμοποιούνται και γεύσεις μέντας ή γλυκαντικές, οι οποίες κάνουν το κάπνισμα πιο ελκυστικό στα παιδιά. Ήδη στη χώρα μας υπάρχει τάση αύξησης στο κάπνισμα στο Γυμνάσιο και Λύκειο, και πολλοί μιλούν για επαναφορά του καπνίσματος στη ‘μόδα’. 

Το πρόβλημα είναι πολύ μεγάλο και αναμένεται να επιταθεί τα επόμενα χρόνια και για αυτό πρέπει να τονισθούν ορισμένα θέματα.

Πρώτον, η νικοτίνη που περιέχει το τσιγάρο, αλλά και τα νεώτερα καπνικά προϊόντα, παραμένει η κύρια ουσία που προκαλεί εθισμό. Προφανώς, εκτός από τον εθισμό έχει και άμεσες καταστροφικές δράσεις στον οργανσιμό προκαλώντας αύξηση της αρτηριακής πίεσης, ταχυκαρδίας και στενώσεις στις αρτηρίες. Έτσι αυξάνει τα εμφράγματα του μυοκαρδίου, τις καρδιακές ανακοπές, ενώ προκαλεί πρόβλημα στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, ιδιαίτερα στα έμβρυα αν καπνίζει η εγκυμονούσα μητέρα. Μπορεί ακόμα να προκαλέσει και θάνατο του εμβρύου διότι η νικοτίνη διαπερνά τον πλακούντα. Άρα όλα τα καπνικά προϊόντα που περιέχουν νικοτίνη είναι τρομερά επικίνδυνα για τον άνθρωπο.

Δεύτερο σημείο που πρέπει να αναφερθεί είναι όσοι καπνίζουν τα κλασσικά τσιγάρα, που περιέχουν πάρα πολλές βλαπτικές ουσίες, αναμένεται να ζήσουν 10 περίπου λιγότερα χρόνια από τους μη καπνιστές. Το κάπνισμα του κλασσικού τσιγάρου παραμένει ο πρώτος τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου θνησιμότητας και πρέπει να είναι ο πρώτος στόχος για τη βελτίωση της υγείας.

Το τρίτο σημείο σχετίζεται με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα. Υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία που δείχνουν ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα που περιέχουν νικοτίνη, ατμικούς διαλύτες και άλλα συστατικά έχουν δηλητηριώδη αποτελέσματα τόσο στο καρδιαγγειακό σύστημα, αλλά και στο αναπνευστικό. Η χρήση τους είναι μια απειλή για τη δημόσια υγεία, διότι εκτός από τις άμεσες βλαβερές επιπτώσεις τους, εθίζουν τα νέα παιδιά στη συνήθεια του καπνίσματος. Έτσι εκατομμύρια παιδιά στον κόσμο που πιθανώς ποτέ να μην κάπνιζαν το κλασσικό τσιγάρο, χρησιμοποιούν τώρα ηλεκτρονικό τσιγάρο.  Στο επιχείρημα ότι η χρήση των ηλεκτρονικών τσιγάρων μπορεί να βοηθήσει στη διακοπή του καπνίσματος, δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να το υποστηρίζουν. Πολλοί δε χρήστες ηλεκτρονικών τσιγάρων κάνουν και κλασσικό τσιγάρο και έτσι γίνεται αντιληπτό ότι δεν έχει κανένα αποτέλεσμα. Γενικά, χρειαζόμαστε περισσότερα στοιχεία από έρευνες για την αξία των ηλεκτρονικών τσιγάρων στην οριστική διακοπή του τσιγάρου και μέχρι τότε δεν θα πρέπει να υιοθετηθεί η χρήση τους για αυτό το σκοπό.

Το τέταρτο σημείο έχει να κάνει με τη χρήση γευστικών παραγώγων στα τσιγάρα. Ευτυχώς τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και οι ΗΠΑ και ο Καναδάς, περιορίζουν τη χρήση τους. Το παράδειγμα από άλλες χώρες που το επιτρέπουν χωρίς έλεγχο, όπως στη Σιγκαπούρη, έδειξε ότι εθίζονται εύκολα οι μικρότερες ηλικίες, φθάνοντας μάλιστα το 2018 το 48% των καπνιστών να χρησιμοποιούν προϊόντα μέντας. Πρέπει να υπάρχει μια γενικότερη πολιτική αποτροπής χρήσης υλικών που κάνει το κάπνισμα ελκυστικό σε παιδιά.

Πέμπτον, είναι απαραίτητο να συνεχισθούν με μεγαλύτερη ένταση οι συντονισμένες προσπάθειες διακοπής του καπνίσματος από όλους τους Επιστημονικούς φορείς, αλλά και από την Πολιτεία. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει αναπτύξει το πρόγραμμα MPOWER, που έχει 6 οδούς για την εξάλειψη του καπνίσματος: Καταγραφή των στοιχείων,Προστασία των ανθρώπων από τα καπνικά προϊόντα, Παροχή βοήθειας σε όσους επιθυμούν να το διακόψουν, Προειδοποίηση και ενημέρωση για τους κινδύνους του καπνίσματος, Ενδυνάμωση των απαγορευτικών μέτρων στην διαφήμιση, προαγωγή και παροχή χορηγιών της καπνικής βιομηχανίας και Αύξηση των φόρων για την αποτροπή του καπνίσματος.

Οι Επιστημονικές Εταιρείες πρέπει να επαγρυπνούν με σκοπό την πλήρη διακοπή του καπνίσματος, να ενημερώνουν την κοινωνία, αλλά και τις κυβερνήσεις παγκοσμίως για να προστατευθεί το υπέρτατο αγαθό της υγείας. Η θανατηφόρα επιδημία του καπνίσματος δυστυχώς συνεχίζεται και δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε.