Ηρακλής Ρούπας

Τα προηγούμενα χρόνια τα μνημόνια εξειδικεύτηκαν με την εφαρμογή πολλών διαφορετικών παρεμβάσεων στην οικονομική οργάνωση της χώρας.

Αυτές οι παρεμβάσεις όμως αφορούσαν κατά κύριο λόγο την οργάνωση της γενικής κυβέρνησης, την ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, τον χρηματοπιστωτικό τομέα και την λειτουργία των δημόσιων επιχειρήσεων αλλά και την διαδικασία ιδιωτικοποιήσεων.

Η αξιολόγηση αυτής της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας μπορεί να αποτελέσει μια διδακτορική εργασία που πρέπει κάποια στιγμή να γίνει. Όμως μπορούμε να τονίσουμε δύο πράγματα
Το έχει να κάνει με το γεγονός ότι η ποιότητα της δημόσιας διοίκησης μειώθηκε. Σύμφωνα με την Διεθνή Τράπεζα και τον δείκτη που εξετάζει την ποιότητα της διακυβέρνησης και η ποιότητα της δημόσιας διοίκησης μεταξύ 2010 και 2016 μειώθηκαξν στην Ελλάδα και στην Κύπρο, ενώ βελτιώθηκαν στην Ιρλανδία και σημαντικά στην Πορτογαλία.

Το δεύτερο έχει να κάνει με την αδυναμία των υιοθετούμενων μεταρρυθμίσεων που μπορούν να προκαλέσουν ανάπτυξη. Σε πολλές περιπτώσεις ερμηνεύτηκαν ως μέρος μιας τιμωρητικής διαδικασίας, ή ενός σχεδίου που μοναδική σκοπιμότητα ήταν η δημοσιονομική σταθεροποίηση. Το αποτέλεσμα ήταν μια διαρκής κοινωνική ένταση που υπονόμευσε την απαιτούμενη κοινωνική και πολιτική συναίνεση για την εφαρμογή του προγράμματος στο σύνολό του.

Πόσο πιο εύκολα θα ήταν όμως τα πράγματα αν το συνολικό πακέτο των μεταρρυθμίσεων παρήγαγε για συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, εκτός των άλλων, πλούτο και θέσεις απασχόλησης σε βραχυχρόνιο επίπεδο; Αν οι απαιτούμενες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις δεν συνδέονταν με μείωση των θέσεων απασχόλησης και εμφανή αποτελέσματα στο ελληνικό βιοτικό επίπεδο;

Αν οι μεταρρυθμίσεις συνοδεύονταν από την αναβάθμιση της δημόσιας διοίκησης; Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Πορτογαλία και στην Ιρλανδία η μεταρρυθμιστική πολιτική εστίασε καταρχήν σε παρεμβάσεις που μπορούν να έχουν αυξητικές επιδράσεις στο ΑΕΠ άμεσα και στην συνέχεια σε πολιτικές που είναι επώδυνες, αλλά τα αποτελέσματά τους προσδιορίζονται στο απώτατο μέλλον.

Χωρίς αναπτυξιακό πρόσημο
Καθόλη την διάρκεια των μνημονίων σε πολλές περιπτώσεις βαφτίσαμε μεταρρυθμίσεις τις δημοσιονομικές περιστολές, ή το ανεξέλεγκτο άνοιγμα των αγορών. Ονομάσαμε εκσυγχρονισμό την ουσιαστική εξάλειψη της ελληνικής παραγωγικής μηχανής και αναζητούσαμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της ελληνικής οικονομίας στα διαπιστευτήρια που δίνονταν από την ΕΕ και την γερμανική κυβέρνηση. Εννέα χρόνια, όμως, είναι πολλά για μια οικονομία. Τα εννέα χρόνια δεν αποτελούν βραχυχρόνια περίοδο, αλλά μάλλον μακροχρόνια.

Σε μακροχρόνιο ορίζοντα ακόμα και η πιο απαιτητική μεταρρύθμιση αποδίδει καρπούς. Έτσι θα περίμενε κανείς να δει μια λίστα παραγόμενων αποτελεσμάτων που προήλθαν από τις μεταρρυθμίσεις. Και αυτά τα αποτελέσματα θα πρέπει να αποτυπώνονται στις εξαγωγές, στην απασχόληση, στις ξένες άμεσες επενδύσεις, στην ανταγωνιστικότητα και γενικότερα σε μια σειρά μακροοικονομικών μεταβλητών που εμφανίζουν την λειτουργία της οικονομίας.

Με άλλα λόγια χρειάζεται να γίνει ένας μεταρρυθμιστικός απολογισμός των εκατοντάδων νόμων, υπουργικών αποφάσεων και προεδρικών διαταγμάτων που επέφεραν τόσες αλλαγές. Με αυτό τον τρόπο θα πειστεί η ελληνική κοινωνία για την συνέχιση των μεταρρυθμίσεων και για την περαιτέρω στήριξή τους. Με αυτό τον τρόπο θα διευκολυνθεί και ο σχεδιασμός της οικονομικής πολιτικής από εδώ και πέρα.

Οι μεταρρυθμίσεις είναι αναγκαίες, αλλά χρειάζεται σωστό μείγμα, προτεραιότητες και αναπτυξιακά αποτελέσματα. Ανάπτυξη με μεταρρυθμίσεις δεν μπορεί να γίνει και αυτό φαίνεται ότι αρχίζει και γίνεται κατανοητό πλέον και στην ΕΕ. Αυτό που μένει είναι να εξειδικευτούν συγκεκριμένες πολιτικές με καθαρό αναπτυξιακό πρόσημο και μετά ας ακολουθήσουν οι μεταρρυθμίσεις και ο εκσυγχρονισμός