Γιώργος Χ. Παπαγεωργίου

Ακόμη και εκείνοι που πίεσαν για να ολοκληρωθεί άρον άρον, όπως η Γερμανία, το έκαναν με το σκεπτικό ότι ήταν ένα αναγκαίο κακό, ένας τρόπος να αποφευχθούν τα χειρότερα με δασμούς 30% και έναν πλήρη εμπορικό πόλεμο.

Η Γαλλία, διά στόματος του πρωθυπουργού Φρανσουά Μπαϊρού, μίλησε για «μαύρη μέρα» και «υποταγή», ενώ δεν υπάρχει ούτε μία θετική αξιολόγηση για τις εμπορικές συνέπειες των δασμών στην Ευρώπη. 

Οι ΗΠΑ είναι ξεκάθαρα κερδισμένες, καθώς η συμφωνία επιβάλλει δασμό 15% στις περισσότερες εισαγωγές από την Ε.Ε., υπερδεκαπλάσιους από το ιστορικό επίπεδο του 1,2% περίπου, ενώ καταργεί σχεδόν όλους τους δασμούς επί των αμερικανικών βιομηχανικών εξαγωγών προς την Ε.Ε. Οι Ευρωπαίοι συμφώνησαν επίσης να πραγματοποιήσουν μαζικές αγορές ενέργειας από τις ΗΠΑ (750 δισ. δολάρια) και να αυξήσουν τις επενδύσεις σε αμερικανικό έδαφος (600 δισ. δολάρια) - ενέργειες που θα γίνουν από τον ιδιωτικό τομέα, θα ενισχύσουν τον πληθωρισμό και θα μειώσουν τις επενδύσεις σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Η Ε.Ε. είναι χαμένη, καθώς συμφώνησε σε πολύ υψηλότερους δασμούς στις εξαγωγές της, που σημαίνει μείωση των μεριδίων αγοράς και αρνητικές συνέπειες στην απασχόληση και την οικονομική δραστηριότητα. 

Υπάρχει επίσης μια ασυμμετρία, καθώς η συμφωνία ευνοεί θεμελιωδώς τα αμερικανικά γεωργικά συμφέροντα, ενώ τιμωρεί τις ευρωπαϊκές βιομηχανικές εξαγωγές. Ενώ τα ευρωπαϊκά βιομηχανικά προϊόντα -ιδίως από τη Βόρεια Ευρώπη- αντιμετωπίζουν πλέον δασμούς 15%, τα αμερικανικά γεωργικά προϊόντα αποκτούν σημαντικά βελτιωμένη πρόσβαση στις αγορές της Ε.Ε., καθώς έχουν μηδενικούς δασμούς, με εξαίρεση ορισμένα «ευαίσθητα» προϊόντα. 

Την ώρα δηλαδή που η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία πλήττεται λόγω δασμών, αλλά ανακουφίστηκε επειδή απέφυγε τον εμπορικό πόλεμο και οι δασμοί θα πέσουν στο 15% από το 27,5% που τους είχε ανεβάσει ο Τραμπ το τελευταίο διάστημα, οι Γάλλοι και οι Γερμανοί προσπαθούν να εξαιρέσουν τα κρασιά, τις σαμπάνιες και άλλα προϊόντα ως «ευαίσθητα», αφού ο αγροδιατροφικός τομέας είναι σημαντικός για τις οικονομίες του Νότου.

Είναι κι αυτή άλλη μια εσωτερική ανισορροπία μεταξύ Ευρωπαϊκού Βορρά και Νότου.

Ορισμένοι παρατηρητές επισήμαναν, ορθά, ότι ακόμα κι αν το οικονομικό κόστος της συμφωνίας είναι διαχειρίσιμο για τις μεγάλες εξαγωγικές χώρες της Ε.Ε., είναι σημαντική η γεωπολιτική διάσταση της συμφωνίας, διότι σηματοδοτεί σχέση άνισης επιρροής μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ. 

Μια σχέση ήττας και υποταγής, με άλλα λόγια, την οποία η Ε.Ε. έσπευσε να κατοχυρώσει ασμένως, παραιτούμενη από τα όποια αντίμετρα. Παρόλο που η Ε.Ε. έχει ένα πλεονέκτημα, το οποίο έχει θέσει εκτός συζήτησης.

Μπορεί οι ευρωπαϊκές εξαγωγές αγαθών να είναι μεγαλύτερες σε σχέση με τις εισαγωγές από τις ΗΠΑ, αλλά στις υπηρεσίες η εικόνα είναι αντίστροφη. Η Ευρώπη εισάγει πολύ περισσότερες υπηρεσίες από ό,τι εξάγει στις ΗΠΑ, κυρίως στον χρηματοπιστωτικό και ψηφιακό τομέα. Ο τελευταίος δεν έχει μόνο εμπορική διάσταση, αλλά και μεγάλη οικονομική, πολιτική και πολιτισμική επιρροή, μέσα από τις ψηφιακές πλατφόρμες και τα social media, στα οποία οι αμερικανικές εταιρείες έχουν ουσιαστικό μονοπώλιο. Ενα ευρωπαϊκό «χτύπημα» εκεί μπορεί να αύξανε το κόστος για τους Ευρωπαίους που καταναλώνουν μαζικά αμερικανικές τηλεοπτικές σειρές, αλλά θα ήταν ένα πλήγμα για έναν στρατηγικό αμερικανικό τομέα, κάτι που ο Τραμπ ίσως δεν θα μπορούσε να αγνοήσει.

Φάνηκε επίσης -για μία ακόμη φορά- η ευρωπαϊκή πολυδιάσπαση, η αδυναμία διαμόρφωσης μιας συνισταμένης κοινών συμφερόντων, με αποτέλεσμα κάθε χώρα-μέλος να προωθεί τα στενά εθνικά της συμφέροντα και να επικρατεί το δίκαιο του ισχυροτέρου και εντός της Ε.Ε.

Η εσωτερική πολυδιάσπαση της Ε.Ε. προφανώς θα ενισχύεται το επόμενο διάστημα, αφού η νέα συγκρουσιακή διεθνής τάξη καθιστά μάλλον απίθανο να προχωρήσουν τώρα τα σχέδια πολιτικής ενοποίησης και στρατηγικής χειραφέτησης της Ευρώπης, τα οποία συζητούνται γενικώς και αορίστως επί δεκαετίες. 

Για τη χώρα μας, η Ε.Ε. θεωρείται ιστορικά μια φιλική δύναμη, η οποία αποτελεί καταλύτη εκσυγχρονισμού και διοικείται από έναν μηχανισμό στον οποίο η μικρή Ελλάδα συμμετέχει ισότιμα. Ομως η σκληρή περίοδος των μνημονίων θα έπρεπε να μας έχει διδάξει ότι στις κρίσιμες περιόδους δεν υπάρχουν ούτε αλληλεγγύη, ούτε ισοτιμία, ούτε συλλογική άποψη και θέση. Ο καθένας κοιτάζει τα δικά του συμφέροντα - και το ίδιο συμβαίνει και τώρα. 


Το λογικό συμπέρασμα είναι ότι οφείλουμε μεν να ελπίζουμε σε ευρωπαϊκές πολιτικές που θα ενισχύσουν την Ε.Ε. και τη δυνατότητα διεθνούς παρέμβασης για να υπερασπίσει τις αξίες της Δημοκρατίας, της κοινωνικής συνοχής και του διεθνούς δικαίου. 

Αλλά ταυτόχρονα πρέπει να προετοιμαζόμαστε για το ενδεχόμενο κατακερματισμού και «εθνικοποίησης» της Ευρώπης, οπότε είναι αναγκαία η μέγιστη δυνατή θωράκιση και ισχυροποίηση της Ελλάδας, οικονομική και γεωπολιτική, σε ένα τέτοιο πλαίσιο.