Η Τουρκία μετά τις κάλπες: Τι περιμένει η Ελλάδα από τον «αιώνα» του Ερντογάν

Η στήριξη της υπό κατάρρευση τουρκικής οικονομίας, η εμπέδωση της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης στην περιοχή των Βαλκανίων, της ΝΑ Μεσογείου και του Καυκάσου, και η βελτίωση των σχέσεων με τη Δύση, και ιδιαίτερα με τις Ηνωμένες Πολιτείες, συμπεριλαμβάνονται μεταξύ των βασικών προτεραιοτήτων της τρίτης και τελευταίας θητείας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην προεδρία της Τουρκίας.

Την ίδια στιγμή, και σε ό,τι αφορά τα Ελληνοτουρκικά, ο Τούρκος πρόεδρος εμφανίζεται να προτάσσει το δόγμα της προβολής «ήπιας ισχύος», στέλνοντας αρχικά το μήνυμα προς την ελληνική πλευρά ότι η ηρεμία που επικρατεί κατά τους τελευταίους τέσσερις μήνες στο Αιγαίο θα συνεχιστεί και το επόμενο χρονικό διάστημα.

Ενδεικτικά να σημειώσουμε ότι σχεδόν ανήμερα της διεξαγωγής των τουρκικών εκλογών, η Αγκυρα προχώρησε στην ακύρωση της μεγάλης αεροναυτικής άσκησης «Θαλασσόλυκος 23» που επρόκειτο να ξεκινήσει την 1η Ιουνίου και να ολοκληρωθεί στις 12 με τη συμμετοχή περισσοτέρων των 100 πλοίων, δεκάδων αεροσκαφών και χιλιάδων ανδρών των Τουρκικών Ειδικών Δυνάμεων. Η εν λόγω άσκηση έλαβε εντέλει τη μορφή «εκπαιδευτικής δραστηριότητας» η οποία θα διεξαχθεί σε περιοχές της Μαύρης Θάλασσας και στα τουρκικά χωρικά ύδατα ανατολικά του Καστελόριζου.

Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, οι πληροφορίες που φτάνουν στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας περί αύξησης της κινητικότητας των Τούρκων δουλεμπόρων στα μικρασιατικά παράλια έχουν εντείνει την επιφυλακή των Ενόπλων Δυνάμεων υπό τον φόβο μιας νέας εργαλειοποίησης του Μεταναστευτικού από την πλευρά της Τουρκίας. Το συγκεκριμένο θέμα βρέθηκε ψηλά στην ατζέντα σχετικής σύσκεψης που πραγματοποιήθηκε ακριβώς την επομένη των τουρκικών εκλογών, στο υπουργείο Εξωτερικών, με τη συμμετοχή διπλωματών, εμπειρογνωμόνων, αλλά και ενός νατοϊκού αξιωματούχου.

Διεκδικεί ρόλο στο Ουκρανικό

Βασικό θέμα της σύσκεψης ήταν η εξέταση των γεωπολιτικών εξελίξεων στην περιοχή έπειτα από την επικράτηση του Ερντογάν στις εκλογές στην Τουρκία, η κατάσταση αναταραχής στο Κόσοβο, αλλά και οι νέες υπό διαμόρφωση συνθήκες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία με βάση την αντεπίθεση που προετοιμάζουν οι ουκρανικές Ενοπλες Δυνάμεις.

Ο ρωσοουκρανικός πόλεμος άλλωστε ήταν και ο βασικός λόγος παρουσίας του αξιωματούχου του ΝΑΤΟ στη συγκεκριμένη σύσκεψη, κατά τη διάρκεια της οποίας συζητήθηκε επίσης ο ρόλος της έμμεσης τουρκικής εμπλοκής σε αυτόν, δεδομένου ότι δύο από τους πρώτους ξένους ηγέτες που αναμένεται να βρεθούν σύντομα στην Αγκυρα είναι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν -χαρακτηρίζεται ως «ειδική επίσκεψη»- και ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της σύσκεψης εξετάστηκαν όλα τα πιθανά σενάρια σχηματισμού της νέας τουρκικής κυβέρνησης, δεδομένου ότι στις αρχές της εβδομάδας είχαν κυκλοφορήσει μια σειρά από ονόματα τα οποία επρόκειτο να αναλάβουν κρίσιμα πόστα στον τουρκικό κρατικό μηχανισμό.

Η αναγκαιότητα στήριξης της τουρκικής οικονομίας με Δυτικά κεφάλαια αλλά και επενδύσεις, σε συνδυασμό με την προσπάθεια να αρθούν οι αμερικανικές αντιρρήσεις ενίσχυσης του τουρκικού οπλοστασίου, θεωρείται ότι είναι οι δύο από τους πιο βασικούς παράγοντες που ανάγκασαν τον Ερντογάν στις πρώτες δηλώσεις του μετά την επικράτησή του στις εκλογές της 28ης Μαΐου να εμφανιστεί λιγότερο επικριτικός προς τη Δύση - και ιδιαίτερα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Μόνο τυχαίο δεν είναι ότι ένα από τα πρώτα τηλεφωνήματα που δέχτηκε ο Τούρκος πρόεδρος ήταν από τον Τζο Μπάιντεν. Κατά τη διάρκεια της ολιγόλεπτης συνομιλίας τους ο Ερντογάν έθεσε το ζήτημα της απόκτησης 40 νέων αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών F-16 και τον εκσυγχρονισμό ακόμη 80 σε επίπεδο Viper, ενώ από την πλευρά του ο Αμερικανός πρόεδρος ζήτησε από την Αγκυρα να άρει τα εμπόδια που θέτει στην προσχώρηση της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Η συγκεκριμένη πώληση, η οποία ανέρχεται στο ύψος των 20 δισ. δολαρίων αφού το σχετικό πακέτο συμπεριλαμβάνει την προμήθεια 900 πυραύλων αέρος-αέρος και 800 «έξυπνων» βομβών, έχει μπλοκαριστεί από το αμερικανικό Κογκρέσο λόγω της αγοράς από την Αγκυρα του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400, αλλά και εξαιτίας του αποσταθεροποιητικού ρόλου της Τουρκίας στη ΝΑ Μεσόγειο.

Για το θέμα της εν λόγω πώλησης πάντως αναμένεται να υπάρξουν νεότερα μέσα στο επόμενο δίμηνο, δεδομένου ότι βρίσκεται σε εξέλιξη ένα ανατολίτικο παζάρι ανάμεσα σε Ουάσινγκτον και Αγκυρα με αντάλλαγμα την άρση του τουρκικού βέτο στην ένταξη της Σουηδίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία για την αποδέσμευση των παραπάνω αμερικανικών όπλων. Να σημειώσουμε ότι η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ βρίσκεται μεταξύ των κορυφαίων προτεραιοτήτων του Λευκού Οίκου, με τη διοίκηση Μπάιντεν να θέλει να τελειώσει το θέμα μέχρι τη σύνοδο κορυφής της Συμμαχίας στη Λιθουανία, στα μέσα του ερχόμενου Ιουλίου.

Παράλληλα, ως μήνυμα του ανοίγματος που σκοπεύει να κάνει ο Ταγίπ Ερντογάν προς τη Δύση εκτιμάται ότι είναι και η σύνθεση του νέου Υπουργικού του Συμβουλίου. Ο Ταγίπ Ερντογάν εμφανίζεται να ποντάρει πολλά στην εμπλοκή του Μεχμέτ Σιμσέκ στην προσπάθεια ανάκαμψης της τουρκικής οικονομίας, εκτιμώντας ότι μπορεί να συμβάλει στην εκτόνωση της ασφυκτικής πίεσης που υφίσταται η τουρκική λίρα. Να επισημάνουμε ότι ο Σιμσέκ είναι πρώην υπουργός Οικονομικών, πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός, έχει σπουδάσει οικονομικά στη Βρετανία και θεωρείται έμπιστος των αγορών. Διαφώνησε με την πολιτική χαμηλών επιτοκίων του Ερντογάν και αποχώρησε από το πόστο του το 2015, καθώς είχε ταχθεί υπέρ πιο ορθόδοξων οικονομικών πολιτικών σε σχέση με αυτές που ήθελε να ακολουθήσει ο πολιτικός του προϊστάμενος.

Σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, ο Ερντογάν αναμένεται ότι σε γενικές γραμμές θα επιδιώξει να επεκτείνει τις διπλωματικές ακροβασίες της προηγούμενης προεδρικής του θητείας, συνεχίζοντας παράλληλα να ψάχνει για στηρίγματα ανάμεσα στα φιλύποπτα απέναντί του κράτη της περιοχής, όπως είναι το Ισραήλ, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ταυτόχρονα, σε συμβολικό επίπεδο ετοιμάζεται να ακολουθήσει την πεπατημένη, πραγματοποιώντας, όπως άλλωστε έκανε κάθε φορά που κέρδιζε τις εκλογές στην Τουρκία, την πρώτη του επίσκεψη στα κατεχόμενα της Κύπρου και τη δεύτερη στη χώρα-βασικό σύμμαχό του στην περιοχή του Καυκάσου, το Αζερμπαϊτζάν.

Την ίδια στιγμή, μία από τις βασικές προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει είναι η αλλαγή στάσης των Ηνωμένων Πολιτειών απέναντι στα τουρκικά συμφέροντα συνολικά στην περιοχή, αλλά κυρίως σε ό,τι αφορά το ζήτημα του Κουρδικού. Παρά τα συγχαρητήρια του Μπάιντεν προς τον Ερντογάν για την εκλογή του, ο Λευκός Οίκος εμφανίζεται να τηρεί στάση αναμονής προκειμένου να εξακριβώσει τις προθέσεις του Τούρκου προέδρου τόσο σε ό,τι αφορά τις σχέσεις του με τη Ρωσία και τη συμμετοχή του στις κυρώσεις της Δύσης σε βάρος της Μόσχας όσο και σε επίπεδο τήρησης των στοιχειωδών δημοκρατικών θεσμών στο εσωτερικό της χώρας του.

«Αυτονόμηση» από τη Δύση

Σύμφωνα με τον διδάσκοντα Διεθνείς Σχέσεις στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Παν/μίου Αιγαίου και εντεταλμένο λέκτορα στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων Χρήστο Ζιώγα, οι πρόσφατες τουρκικές εκλογές κατέδειξαν τη δομική αδυναμία του αμερικανικού κατεστημένου να κατανοήσει την πολιτική πραγματικότητα στην Τουρκία. «Εδώ και 20 χρόνια η Τουρκία, αργά αλλά σταθερά, επιδιώκει -έργω, όχι λόγω- να αποκοπεί πολιτισμικά, να μετασχηματιστεί σε ένα μη δημοκρατικό καθεστώς και να αυτονομηθεί στρατηγικά από τη Δύση.

Η συγκεκριμένη τουρκική απόφαση λαμβάνει τη μορφή μιας συνεχόμενης δυστροπίας εντός των Δυτικών θεσμών που είναι μέλος, με δράσεις που σε πολλές περιπτώσεις αντίκεινται στα Δυτικά συμφέροντα. Επιγραμματικά και με χρονική ακολουθία, κατά την τελευταία εικοσαετία η Τουρκία αρνήθηκε να συνδράμει στην αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ το 2003, εγκατέλειψε την ενταξιακή της πορεία στην Ε.Ε. μετά το 2008, διέρρηξε τις σχέσεις της με το Ισραήλ μετά το 2009, βοήθησε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους στην Αίγυπτο το 2011, συνεργάστηκε με το Ισλαμικό Κράτος στη Συρία και το Ιράκ.

Η αμερικανική διπλωματία καθυστέρησε τουλάχιστον μία δεκαετία να αντιδράσει στις τουρκικές ενέργειες που υπονόμευαν τα αμερικανικά συμφέροντα», επισημαίνει ο Χ. Ζιώγας, προσθέτοντας ότι «ο πόλεμος στην Ουκρανία επιβεβαιώνει τον νέο προσανατολισμό της Τουρκίας».

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: AFP/ VISUALHELLAS.GR