SOS για τις νοσοκομειακές λοιμώξεις: Τα βακτήρια «θεριεύουν» στα ράντζα

Τα βακτήρια κατέχουν κυρίαρχη θέση στα ελληνικά νοσοκομεία, γεγονός που με τη σειρά του δίνει μια αρνητική πρωτιά στη χώρα μας: κατέχει την πρώτη ή τη δεύτερη θέση, σταθερά σε βάθος χρόνου, σε συχνότητα νοσοκομειακών λοιμώξεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μάλιστα, Ιταλία και Ελλάδα αντιπροσωπεύουν το 1/5 των λοιμώξεων στη Γηραιά ήπειρο.

Τα βακτήρια και οι ιδιαίτερα αυξημένες νοσοκομειακές λοιμώξεις μονοπωλούν για μια ακόμη φορά την Ελληνική Εταιρία Λοιμώξεων (ΕΕΛ) και το 19ο Πανελλήνιο Συνέδριο Λοιμώξεων, οι εργασίες του οποίου ξεκίνησαν σήμερα και ολοκληρώνονται την Κυριακή 3 Μαρτίου.

«Το κυρίαρχο θέμα των ελληνικών νοσοκομείων είναι η ιδιαίτερα αυξημένη συχνότητα των νοσοκομειακών λοιμώξεων που οδηγούν σε βαρύτατες νοσήσεις και θανάτους» τονίζουν οι εκπρόσωποι της Ελληνικής Εταιρίας Λοιμώξεων, προσθέτοντας πως οι συνέπειες για τη δημόσια υγεία και την εθνική οικονομία είναι δραματικές. Επικαλούνται μάλιστα τα στοιχεία μεγάλης μελέτης που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Οκτώβριο στο επιστημονικό περιοδικό The Lancet και περιείχε συγκριτικά στοιχεία από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σύμφωνα με αυτή, τα βακτήρια, που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά ευθύνονται για τον θάνατο τουλάχιστον 33.000 ανθρώπων (στοιχεία για το 2015) στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ παγκοσμίως ο αριθμός τους αυξάνεται στα 700.000 άτομα ετησίως. Οι περισσότεροι από τους θανάτους λόγω των λοιμώξεων αφορούν μωρά μικρότερα των 12 μηνών και άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών.

Τα βακτήρια θεριεύουν κυρίως από τα ράντζα στην Ελλάδα


Στην Ελλάδα χάνονται κάθε χρόνο λόγω των λοιμώξεων περίπου 1.600 άνθρωποι, αριθμός τρομακτικός αν αναλογιστούμε τη θεραπευτική φαρέτρα που είναι διαθέσιμη σήμερα για την αντιμετώπιση των βακτηρίων.

Τρία είναι τα πιο επικίνδυνα μικρόβια στην Ελλάδα για τις ανθεκτικές νοσοκομειακές λοιμώξεις: η κλεμπσιέλλα, το acetobacter και η ψευδομονάδα. Και σύμφωνα με τους ειδικούς της Ελληνικής Εταιρίας Λοιμώξεων, στα ελληνικά νοσοκομεία βασικό «όχημα» διασποράς των βακτηρίων αποτελούν τα ράντζα.

«Τα ποσοστά λοιμώξεων θα ήταν χαμηλά στη χώρα μας εάν τηρούνταν κάποιες στοιχειώδεις προδιαγραφές στη λειτουργία του συστήματος υγείας. Για παράδειγμα, αν δεν υπήρχαν τα ράντζα (σσ είναι κανόνας στο ΕΣΥ, ιδίως σε μεγάλα νοσοκομεία) και οι επικίνδυνες συνθήκες νοσηλείας που συνεπάγεται η ύπαρξή τους, αν υπήρχαν Μονάδες Αυξημένης Φροντίδας και Μονάδες Εντατικής Θεραπείας επαρκώς στελεχωμένες με την αναλογία γιατρών-νοσηλευτών- ασθενών όπως ορίζουν τα διεθνή στάνταρντ και όχι υποστελεχωμένες, η εικόνα θα ήταν πολύ διαφορετική» αναφέρει ο κ. Παναγιώτης Γαργαλιάνος- Κακολύρης, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Λοιμώξεων.

Πρωτιά στη χρήση αντιβιοτικών, πρωτιά και στις λοιμώξεις


Η αύξηση των λοιμώξεων που σχετίζονται με τα ανθεκτικά βακτήρια, ως «πρωτιά» για τη χώρα μας συσχετίζεται άμεσα με μία άλλη θλιβερή ελληνική «πρωτιά», την αλόγιστη κατανάλωση αντιβιοτικών.

«Τα ανθεκτικά μικρόβια δημιουργούνται λόγω της υπερβολικής χρήσης αντιβιοτικών. Ωστόσο, σε μείζον θέμα, περισσότερο και από τη δημιουργία τους, έχει εξελιχθεί η διασπορά των μικροβίων, και σε αυτό πρέπει να εστιάσουμε όλοι, πολιτεία, υπουργείο Υγείας, επαγγελματίες υγείας, πολίτες» επισημαίνει ο κ. Αθανάσιος Σκουτέλης, παθολόγος- λοιμωξιολόγος, διευθυντής της Β΄Παθολογικής κλινικής στο ΥΓΕΙΑ.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η συρρίκνωση αυτών των τρομακτικών «μαύρων» αριθμών από τις επιπτώσεις των βακτηρίων, μπορεί να γίνει με απλά βήματα: «η τήρηση των στοιχειωδών μέτρων υγιεινής, όπως το πλύσιμο των χεριών με αντισηπτικό από όλους μέσα στα νοσηλευτικά ιδρύματα, ο έλεγχος των νοσηλευομένων με απλό γρήγορο τεστ για το φορτίο βακτηρίων που κουβαλούν, η απόσταση ασφαλείας των κλινών και συνεπώς των ασθενών μέσα στους θαλάμους, η ύπαρξη λοιμωξιολόγων στο σύστημα υγείας, η ενεργοποίηση του συστήματος επιτήρησης των ανθεκτικών βακτηρίων, καθώς και των Επιτροπών μέσα στα νοσοκομεία για την ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών μπορούν να αλλάξουν την κατάσταση». Η εφαρμογή τους βεβαίως προς το παρόν απέχει πολύ από τη ρουτίνα της ελληνικής νοσοκομειακής πραγματικότητας, ωστόσο οι ειδικοί θεωρούν πως υπάρχουν σημαντικοί θύλακες μέσα στο σύστημα υγείας όπου η αναχαίτιση των βακτηρίων γίνεται επιτυχώς.

Μία τέτοια περίπτωση αναφέρει ο κ. Αχιλλέας Γκίκας, καθηγητής Παθολογίας- Λοιμωξιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης: αφορά τα μέτρα που εφαρμόστηκαν σε κλινικές και δημόσιες δομές στην Κρήτη και τα οποία περιόρισαν τη διασπορά των βακτηρίων, και συνεπώς την εμφάνιση των λοιμώξεων.

Το μοντέλο της Γαλλίας


Την αξία τήρησης αυτών των απλών μέτρων αναδεικνύουν οι επιστήμονες φέρνοντας το παράδειγμα της Γαλλίας: η χώρα αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα με τα ανθεκτικά βακτήρια και υλοποίησε πρόγραμμα για την αναχαίτισή τους. Βασισμένη κυρίως στα προαναφερθέντα μέτρα επέτυχε μέσα σε τρία χρόνια να μειώσει κατά 50% τα ανθεκτικά βακτήρια μέσα στα νοσοκομεία. Ανάλογο σημαντικό στόχο επέτυχε και η Ολλανδία σε ό,τι αφορά τη συρρίκνωση ενός πολύ επικίνδυνου βακτηρίου, του χρυσίζοντος σταφυλόκοκκου, στο 0,5% μέσα στις δομές υγείας. Το ίδιο βακτήριο ευθύνεται για το 35% των λοιμώξεων στην Ελλάδα.

Ενδεικτικό της σημασίας που δίδεται στην ενημέρωση και την εκπαίδευση για την αντιμετώπιση των λοιμώξεων είναι πως στο πλαίσιο του 19ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Λοιμώξεων οργανώθηκε ειδικό πρόγραμμα - κλινικό φροντιστήριο για γιατρούς και νοσηλευτές με θέμα «Πρόληψη και έλεγχος των Νοσοκομειακών Λοιμώξεων στα Ελληνικά Νοσοκομεία» όπου θα συζητηθούν τα αίτια και οι τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος (συστηματική καταγραφή, εκπαίδευση προσωπικού, μέτρα πρόληψης, νομοθετικό πλαίσιο κ.λπ.). Επίσης, θα συζητηθούν οι ιδιαιτερότητες στην αντιμετώπιση προβληματικών λοιμώξεων από πολυανθεκτικά παθογόνα με περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές, και η αντιμετώπιση λοιμώξεων σε ειδικούς πληθυσμούς (π.χ. σε ασθενείς με ανοσοκαταστολή).

Έμφαση θα δοθεί και στην παρουσίαση νεότερων αντιβιοτικών που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή πρόκειται να κυκλοφορήσουν στο αμέσως προσεχές διάστημα. «Λόγω της αυξανόμενης αντοχής των μικροβίων στα διαθέσιμα αντιβιοτικά υπάρχει ανάγκη για νέα και ασφαλή φάρμακα, τα οποία μπορεί πραγματικά να σώσουν ασθενείς» επισημαίνουν οι επιστήμονες.

Αρκετά νέα αντιβιοτικά έχουν ήδη κυκλοφορήσει και άλλα που αναμένονται σύντομα. Όπως όμως υπογραμμίζουν οι λοιμωξιολόγοι, είναι απαραίτητη η εκπαίδευση των γιατρών στη σωστή χρήση των νέων φαρμάκων, γιατί διαφορετικά υπάρχει ο κίνδυνος να χάσουν και αυτά τη δραστικότητά τους λόγω περαιτέρω αύξησης της μικροβιακής αντοχής.