Δημήτρης Πικιώνης: Ο ποιητής της αρχιτεκτονικής που διαμόρφωσε τον περιβάλλοντα χώρο της Ακρόπολης

Από το 1954 έως και το 1958 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επισκεπτόταν σχεδόν καθημερινά τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη ζητώντας του να ολοκληρώσει σε σύντομο χρόνο το σημαντικό έργο της διαμόρφωσης του περιβάλλοντα χώρου της Ακρόπολης και της χάραξης των διαδρομών των επισκεπτών στο μνημείο. «Κύριε πρόεδρε, εγώ δεν σας δίνω οδηγίες, πώς να εκτελέσετε τα καθήκοντά σας, αφήστε με κι εσείς να εκτελώ τα δικά μου όπως εγώ ξέρω» τού απαντούσε εκείνος αποδεικνύοντας με πόση σοβαρότητα και ευθύνη αντιμετώπιζε το εγχείρημα που έμελλε να αποτελέσει, όπως αποδείχτηκε, το σημαντικότερο έργο της σταδιοδρομίας του.

Το όραμα, τον σχεδιασμό και την υλοποίηση του εμβληματικού αυτού έργου, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως αρχιτεκτονικό έργο τέχνης, φωτίζει η νέα έκθεση με τίτλο «Δημήτρης Πικιώνης. Αισθητική τοπογραφία» που θα φιλοξενείται από τις 22 Οκτωβρίου, στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς.

Ο Δημήτρης Πικιώνης υπήρξε μια ιδιαίτερα σημαντική προσωπικότητα για τον ελληνικό πολιτισμό του 20ού αιώνα. Δεν ήταν μόνον ένας σπουδαίος αρχιτέκτονας αλλά και στοχαστής και φιλόσοφος και συγγραφέας και ποιητής και ζωγράφος που άνοιξε νέους αισθητικούς ορίζοντες στη χώρα μας. Και μπορεί η μεγάλη του αγάπη να ήταν η ζωγραφική, μια τέχνη την οποία σπούδασε δίπλα σε σημαντικούς δασκάλους, τελικά όμως η ζωή τον οδήγησε στην αρχιτεκτονική στην οποία όμως ο ίδιος εμφύσησε έναν αέρα διαφορετικό, ποιητικό, ιδιαίτερης αισθητικής και πρωτοφανούς φιλοσοφικής εμβάθυνσης, ενσωματώνοντας στα έργα του τη λαϊκή παράδοση με την μοντέρνα αφαίρεση.

«Μες στην έρημο εκείνων των χρόνων ο Πικιώνης ήταν πραγματικά ένας αναχωρητής, ένας νέος Ιωάννης της Κλίμακος, ένας ταπεινός ασκητής ή ένας αρχαίος Έλλην σοφός, του οποίου οι πνευματικές και ηθικές συλλήψεις αποκτούσαν την ακρίβεια γεωμετρικού κανόνα» σημείωνε με νόημα κορυφαίος ζωγράφος Ν. Χατζηκυριάκος Γκίκας ενώ ο επίσης σπουδαίος Γιάννης Τσαρούχης υπογράμμιζε εύστοχα: «Το εξαιρετικό με τον Πικιώνη είναι ότι σε μια εποχή που η κτιριολογία ήρθε να αντικαταστήσει την αρχιτεκτονική, ο Πικιώνης αντέδρασε θέλοντας να παρουσιάσει την αρχιτεκτονική ως τέχνη, χωρίς να ντρέπεται γι' αυτό, όπως οι σύγχρονοί του που νόμιζαν πως είναι πιο καθωσπρέπει να είναι κτιριολόγοι».

Το αρχιτεκτονικό έργο τέχνης της Ακρόπολης

Έτσι, ως μορφή ύψιστης τέχνης, που «συνομιλεί» με το πανανθρώπινο μνημείο των μνημείων, την Ακρόπολη, προσέγγισε το απαιτητικό όσο και ιστορικό έργο της αρχιτεκτονικής διαμόρφωσης των χώρων πέριξ του Ιερού Βράχου, το οποίο αναπτύσσεται μέσα από δύο σπειροειδείς διαδρομές. Η μία από αυτές προσπελάζει τον αρχαιολογικό χώρο του ιερού της Αθηνάς και η άλλη, στον λόφο του Φιλοπάππου, απομακρύνεται από τον ιερό βράχο για να καταλήξει συστρεφόμενη σε ένα πλάτωμα, το Άνδηρο, απ’ όπου ο επισκέπτης βλέπει την Ακρόπολη. Στη δεύτερη αυτή διαδρομή παρεμβάλλεται η αυλή στην οποία βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου του Λουμπαρδιάρη.

Όλα φτιαγμένα από  απομεινάρια παλαιών κατεδαφισμένων αρχοντικών, κομμάτια πέτρας, υπολείμματα μαρμάρου και κεραμικά θραύσματα τοποθετημένα το ένα δίπλα στο άλλο για να συμβολίζουν, με τον πλέον εμφατικό τρόπο, τη σύνδεση με το μνημείο και την ιστορία του.

Η έκθεση

Η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη θα είναι χωρισμένη σε τρία διαφορετικά μέρη. Το πρώτο μέρος θα έχει βιογραφικό χαρακτήρα και θα παρουσιάζει τις έντονες επιρροές που δέχτηκε ο Πικώνης μέσω ζωγραφικών έργων.

Το δεύτερο μέρος θα περιλαμβάνει φωτογραφίες και αντίγραφα σχεδίων χαρακτηριστικών έργων του μεταξύ των οποίων το Δημοτικό Σχολείο στα Πευκάκια του Λυκαβηττού και ο Παιδικός Κήπος στη Φιλοθέη, ιδιωτικές οικείες, τάφοι κ.α., με στόχο την ανάδειξη της σχεδιαστικής διαδικασίας που ακολουθούσε στις δημιουργίες των του και της σταδιακής και της σταδιακής ένταξης σε αυτές στοιχείων της ελληνικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.

Η έκθεση θα ολοκληρώνεται με μια ενότητα αφιερωμένη στην αρχιτεκτονική του παρέμβασης στον περιβάλλοντα χώρο της Ακρόπολης μέσα από μια μακέτα - τρισδιάστατη απεικόνιση της ευρύτερης περιοχής.