Στο εργαστήρι της βιογράφου

Η Λύντια Τρίχα είναι νομικός και ιστορικός. Αν και ο όρος δεν «παίζει» στην εκδοτική παραγωγή και εν γένει, στην αγορά του βιβλίου, η κα Τρίχα είναι ρεκορντγούμαν σε σχέση με τον αριθμό βιβλίων για την οικογένεια Τρικούπη – την οικογένεια των δύο πρωθυπουργών του 19ου αιώνα, του Σπυρίδωνα και του Χαρίλαου Τρικούπη. Πάντως, στο «μέτρημα», ο γιός «τρώει» τον πατέρα. Για τον τελευταίο η κα Τρίχα μας έδωσε πολύ πρόσφατα μια βαριά (848 σελ.) χορταστική και απολαυστική βιογραφία του. «Σπυρίδων: ο άλλος Τρικούπης (1788-1873)» (εκδόσεις Πόλις, 2019). Είχαν προηγηθεί τα βιβλία για τον γιο Χαρίλαο, μεταξύ των οποίων και το βραβευμένο – με Κρατικό Βραβείο Χρονικού - Μαρτυρίας 2017- «Χαρίλαος Τρικούπης/Ο πολιτικός του "Τις πταίει" και του "Δυστυχώς επτωχεύσαμεν"» (εκδόσεις Πόλις, 2016).

Δύο λόγια από το βιογραφικό της συγγραφέως έχουν νόημα και αξία: «Από το 1987 ασχολείται με την έρευνα της νεότερης ελληνικής ιστορίας, έχει επεξεργασθεί το αρχείο του Χαρίλαου Τρικούπη και έχει δημοσιεύσει δέκα βιβλία ιστορικού περιεχομένου. Επί μία εξαετία ασχολήθηκε ενεργά με τη διοίκηση και τη διεύθυνση του Ε.Λ.Ι.Α., ως γενική γραμματέας και αντιπρόεδρός του. Σήμερα είναι αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Παιδείας και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού».

Ας μείνουμε για λίγο στο νέο της βιβλίο: «ιλελεύθερος πολιτικός ευρωπαϊκού προσανατολισμού, διπλωμάτης και λόγιος, ο Σπυρίδων Τρικούπης (1788-1873) ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός της Ελλάδας και ο πρώτος πρεσβευτής της στο Λονδίνο. Ένας από τους ηγέτες του αγγλικού κόμματος, βαθύτατα συνταγματικός και θαυμαστής του βρετανικού πολιτεύματος, μύησε τον γιο του, τον Χαρίλαο Τρικούπη, στον κοινοβουλευτισμό και του ενέπνευσε τον σεβασμό προς το Σύνταγμα.

Ο Σπυρίδων έζησε τον φόβο του ραγιά στο Μεσολόγγι και στην Πάτρα, την ξεγνοιασιά του φοιτητή στη Νάπολη και στο Παρίσι, την αγωνία της Επανάστασης, τη χλιδή των αριστοκρατικών σαλονιών του Λονδίνου, την εύνοια και τη δυσμένεια του Όθωνα, την άσκηση της εξουσίας αλλά και την υποχρεωτική πολιτική απραξία.

Με μόρφωση σπάνια για την εποχή του και με σημαντική και εν πολλοίς άγνωστη δράση κατά την Ελληνική Επανάσταση, θεωρείται ο κατεξοχήν Έλληνας ιστοριογράφος της».

Στο τεύχος 136 του περιοδικού «Σύγχρονα Θέματα» η συγγραφέας Λύντια Τρίχα γράφοντας για το πιο πρόσφατο βιβλίο της για τον Χαρίλαο Τρίκουπη (Λύντια Τρίχα, Χαρίλαος Τρικούπης, Ο πολιτικός του «Τις πταίει» και του «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν», εκδ. Πόλις, Αθήνα 2016, 598 σ.) μας αποκαλύπτει τα ακριβά μυστικά της: «Δεν θα σας μιλήσω για το έργο του Τρικούπη, επειδή ό,τι είχα να πω σχετικά, το είπα στο βιβλίο.

Θα παρουσιάσω το παρασκήνιο, το πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή μου με τον Τρικούπη, πώς αποφάσισα τη συγγραφή της βιογραφίας του και τα πρώτα διλήμματα που αντιμετώπισα. Λόγω του περιορισμένου χρόνου δεν θα επεκταθώ σε άλλους προβληματισμούς μου σχετικά με την αξιοπιστία και την αξιολόγηση των πηγών μου, με την ακροβασία μου μεταξύ νομικού και ιστορικού, καθώς ο Τρικούπης προσφέρεται για πολλαπλή θεώρηση, ή με την επιλογή των θεμάτων που πραγματεύομαι ή δεν πραγματεύομαι και με την έκτασή τους, επειδή είναι προφανές ότι δεν έχουν περιληφθεί όλα τα θέματα που άπτονται του Τρικούπη.

Αν άφηνα τον εαυτό μου ελεύθερο, το βιβλίο θα είχε υπερβεί τις 1.000 σελίδες. Επικεντρώθηκα λοιπόν στον ίδιο τον Τρικούπη και κάπου έβαλα τελεία.

Η γνωριμία μου με τον Χαρίλαο Τρικούπη έγινε πριν από 30 χρόνια μέσω του Μάνου Χαριτάτου και του Δημήτρη Πόρτολου, ιδρυτών του ΕΛΙΑ. Ωστόσο, ο τρόπος που έγινε δεν θα έλεγα ότι συνάδει με τη σπουδαιότητα του Τρικούπη.

Το ΕΛΙΑ βρισκόταν τότε στα πρώτα του βήματα, αλλά είχε ήδη πολλά αρχεία που χρειάζονταν καταγραφή. Ελλείψει χρημάτων στηριζόταν γι’ αυτή τη δουλειά σε εθελοντές, μεταξύ των οποίων ήμουν κι εγώ. Αφού κατέγραψα δυο-τρία μικρά αρχεία θέλησα να αναλάβω και κάποιο πιο σημαντικό. Κοίταξα, λοιπόν, τον κατάλογο και επέλεξα τον Βενιζέλο. Τον Βενιζέλο, σωστά το λέω. Όταν γύρισα σπίτι και το είπα στον Νίκο, τον σύζυγό μου, εκείνος μου λέει: «Δεν προτιμάς καλλίτερα τον Τρικούπη, με τον Βενιζέλο ασχολείται τόσος κόσμος». Και είχε δίκιο.

Οι συλλογές του ΕΛΙΑ, τότε, ήταν διασκορπισμένες σε διάφορα σημεία και το αρχείο Τρικούπη βρισκόταν στο γραφείο του Δημήτρη Πόρτολου, όπου έπρεπε να πάω να το δω. Με παίρνει λοιπόν μια μέρα τηλέφωνο ο Μάνος Χαριτάτος και μου λέει: “καβαλάς μηχανή;”. Όποιος τον ήξερε, καταλαβαίνει τι εννοούσε. Εγώ τότε δεν τον ήξερα και δεν είχα και καμιά σχέση με μηχανές. Έτσι θα λέει αυτός το αυτοκίνητο, σκέφθηκα. “Ναι”, του απαντάω, “έχω αυτοκίνητο”. Ξανά εκείνος: “καβαλάς μηχανή;” Δεν με άκουσε, σκέπτομαι, και ξαναλέω πιο δυνατά: “Ναι, έχω αυτοκίνητο”. Απηύδησε εκείνος: “Στη μοτοσυκλέτα, παιδί μου, ανεβαίνεις στη μοτοσυκλέτα;” “Όχι, δεν ανεβαίνω”. Αργότερα ανέβηκα πολλές φορές, αλλά τότε φοβόμουν.»