Πρόσφατα κυκλοφόρησε στα ελληνικά το πολυδιαβασμένο και πολυσυζητημένο βιβλίο του καθηγητή James Davidson που θεωρείται ότι φέρνει μαζί του μια «ριζοσπαστική επανεκτίμηση της ομοερωτικής φιλίας στην αρχαία Ελλάδα».
Γ.Κ.Καρατζάς
Ο James Davidson είναι 55 ετών και είναι καθηγητής με ξεχωριστό ενδιαφέρον για την Αρχαία Ιστορία στο University of του Warwick, ένα πανεπιστήμιο με πολύ καλές αξιολογήσεις που βρίσκεται στη καρδιά της Αγγλίας, 5 μόλις χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης του Coventry.
O Davidson δεν είναι καθόλου άγνωστος στο ελληνικό κοινό. Η πρώτη του επαφή έγινε με την έκδοση του (εξαντλημένου πλέον) «Αρχαίοι Αθηναίοι- Ηδονές, καταχρήσεις και πάθη» σε μετάφραση της Χίλντας Παπαδημητρίου από τις Εκδόσεις Περίπλους το 2003. Ένα εξαιρετικά απολαυστικό στην ανάγνωση βιβλίο για ένα άγνωστο κόσμο και τις συνήθειες- συμπεριφορές του. Στο ενημερωτικό σημείωμα που βρήκα στο biblionet διαβάζω: «Δύο ήταν τα μεγαλύτερα πάθη στην Αθήνα των κλασικών χρόνων, οι εταίρες και... τα ψάρια. Όμως το κυνηγητό της ηδονής στη "δημοκρατία πρότυπο" -ή μήπως πρότυπο των απανταχού κυνηγών των απολαύσεων;- δε σταματούσε εκεί.
Ο Μελάνθιος, για παράδειγμα, ευχόταν να είχε λαιμό σαν του πελαργού, για να παρατείνει την απόλαυση του φαγητού που κατάπινε. Ο Φιλόξενος έφαγε ένα χταπόδι μήκους ενός μέτρου και κόντεψε να πεθάνει από δυσπεψία, ένας ανώνυμος αλκοολικός, που απαθανάτισε ο Αριστοτέλης, έβαλε ένα αβγό κάτω από το στρώμα του, κάθισε πάνω του και έπινε ασταμάτητα μέχρι να το κλωσήσει.
Σε αυτή την άκρως απολαυστική επιστημονική μελέτη που δείχνει πόσο πολύ έπαιρναν στα σοβαρά την απόλαυση οι αρχαίοι Αθηναίοι, ενημερωνόμαστε, εκτός από την ιδεολογία της διατροφής, για τις εταίρες, τους πελάτες τους, την ταρίφα τους, το ρεπερτόριό τους στις σεξουαλικές στάσεις, όπως και για τα συμπόσια και το τελετουργικό της οινοποσίας. Δεν παραλείπονται και η πολιτική, τα σοβαρά ζητήματα της δημοκρατίας και της απολυταρχίας, κατά τη διάρκεια της αθηναϊκής ηγεμονίας, αλλά και της κατακτητικής επέλασης του Φιλίππου της Μακεδονίας». Το βιβλίο κυκλοφόρησε στα αγγλικά το 1998 με τίτλο «Courtesans and Fishcakes: The Consuming Passions of Classical Athens».
Πρόσφατα από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια εκδόθηκε στα ελληνικά ένα πολυσυζητημένο βιβλίο του Davidson – κυκλοφόρησε το 2008- «The Greeks And Greek Love: A Radical Reappraisal of Homosexuality In Ancient Greece» (ο πρωτότυπος τίτλος του). Σε μετάφραση του έμπειρου Λύο Καλοβυρνά βρίσκεται πλέον διαθέσιμο στα βιβλιοπωλεία το «Οι Έλληνες και ο ελληνικός έρως». Το τελευταίο όπως επισημαίνει όσο πιο διακριτικά μπορεί ο υπότιτλος που συνοδεύει την αγγλική έκδοση αφορά μια «ριζοσπαστική επανεκτίμηση της ομοερωτικής φιλίας στην αρχαία Ελλάδα».
Σε ένα ενημερωτικό σημείωμα των εκδοτών διαβάζουμε: «Το μυστικό της αρχαιοελληνικής ομοφυλοφιλίας παραμένει τέτοιο μόνο για εκείνους που αποφεύγουν να ρωτήσουν. Οι ίδιοι οι Έλληνες δεν το έκρυβαν.
Διεκτραγωδούσαν ή αστειεύονταν με τα ομοερωτικά τους πάθη, διαλαλούσαν τον πόθο τους για "σφριγηλούς μηρούς", υμνούσαν στα αγγεία τους το κάλλος των εφήβων, τιμούσαν με αγάλματα το ζεύγος των Τυραννοκτόνων, μεταμόρφωναν τον Δία σε αετό που ανύψωνε τον Γανυμήδη στα ουράνια. Κατάπληκτοι μπροστά σ’ αυτό το φαινόμενο, οι Ρωμαίοι επίγονοί τους το ονόμασαν "ελληνικό έθιμο", οι δε νεότεροι λόγιοι και αισθητές, "ελληνικό έρωτα".
Κλείσιμο
Φυσιολογικό πάθος που ολοκληρωνόταν με τη σωματική συνεύρεση ή εξιδανικευμένη πνευματική έλξη -ποιος ήταν ο αληθινός χαρακτήρας του Έρωτα ή της Φιλίας των Ελλήνων; Οι ίδιοι δείχνουν άλλοτε να τον επικροτούν ανεπιφύλακτα κι άλλοτε να τον επικρίνουν -όπως ο Πλάτων, που εμφανίζεται να καταδικάζει στους Νόμους ό,τι εγκωμιάζει ως την πιο αγνή και ανδρεία μορφή αγάπης στο Συμπόσιο.
Οι ελληνικές κοινωνίες μάλλον δεν ήταν ένα γκέι Ελντοράδο, ούτε παράδεισος σοδομανιακών παιδεραστών. Στο ομοερωτικό φάσμα συνυπήρχαν ή αντιμάχονταν οι πιο ακραίες εκδοχές προσφοράς χάριτος: ο πληρωμένος έρωτας του πόρνου και το φλογερό πάθος για μια συμβολική ασώματη συνένωση εραστών και ερωμένων.
Αναψηλαφώντας ένα πλήθος πηγών -από την ποίηση, το θέατρο, την ιστορία και τη φιλοσοφία μέχρι τη μυθολογία και την εικονογραφία- ο Τζέιμς Ντέιβιντσον ζωντανεύει με οίστρο, σ’ όλη την πολυπλοκότητα και ποικιλομορφία του, ένα φαινόμενο που δεν έχει πάψει να είναι επίμαχο από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας».
Στα ελληνικά παραμένει αμετάφραστο το δεύτερο κατά σειρά βιβλίο του καθηγητή Davidson που κυκλοφόρησε στις αρχές του 2000 – το «One Mykonos». Ένα βιβλίο γραμμένο με διάθεση ελευθερίας καθώς πέραν των ιστορικών και άλλων πηγών στις οποίες καταφεύγει ο Davidson επιστρατεύονται και οι εμπειρίες της «αφρώδους υποτροφίας» (sparkling scholarship) όπως διάβασα κάπου…
