Παντελής Καψής

Πάντοτε φανταζόμουν έναν αρχισυντάκτη επαρχιακής εφημερίδας, εξαντλημένο από τη ζέστη, ο οποίος βιαζόταν να κλείσει όπως όπως το φύλλο και να γυρίσει σπίτι του να πιει μια παγωμένη μπίρα. Άλλωστε, θα εξηγούσε σε όποιον τον άκουγε, τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις. Φυσικά είχε άδικο. Λίγη ιστορία να είχε διαβάσει θα γνώριζε πόσα σπουδαία πράγματα έχουν συμβεί τον Αύγουστο. Κηρύχθηκε επίσημα ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, έπεσαν οι ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, συνθηκολόγησε η Ιαπωνία και έληξε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ενώ και στα καθ ημάς, Αύγουστο έληξε ο εμφύλιος με την ήττα των κομμουνιστών στο Γράμμο. Αύγουστο τέλος, είναι και η ημέρα της τηγανητής πατάτας, την οποία τόσο τιμούμε αυτές τις ημέρες στις διακοπές μας.

Η ιδιαιτερότητα του μήνα ωστόσο δεν εξαντλείται στα ιστορικής σημασίας γεγονότα. Σύμφωνα με μελέτη αμερικανικού πανεπιστημίου, ο Αύγουστος, μαζί με τον Μάρτιο, είναι ο μήνας που παρατηρούνται οι περισσότερες αιτήσεις διαζυγίου. Η αιτιώδης σχέση είναι προφανής. Για πολλά ζευγάρια η περίοδος των διακοπών είναι η μόνη που περνάνε τόσες ώρες μαζί και συχνά ανακαλύπτουν ότι δεν αντέχουν πια ο ένας τον άλλο. Ή πάλι πριν από τις διακοπές είχαν πει να δώσουν άλλη μια ευκαιρία στο γάμο τους, τελικά όμως ανακαλύπτουν ότι το πράγμα δεν πάει άλλο. Μια πιο χρησιμοθηρική ερμηνεία, θα ήταν ότι ζευγάρια που έχουν αποφασίσει να χωρίσουν, το καθυστερούν λίγο για να μη χαλάσουν τις διακοπές τους.

Ακόμα και όσοι δεν χωρίζουν ωστόσο, τον Αύγουστο, στις διακοπές, πολλοί, μεσήλικες κυρίως, απλώς βαριούνται. Σε αυτούς περιλαμβάνονται ασφαλώς οι workaholics, όσοι δηλαδή δεν μπορούν να φανταστούν τη ζωή τους χωρίς να δουλεύουν. Είναι όμως και πολλοί άλλοι που όταν χάνουν τη ρουτίνα της καθημερινότητας, δεν ξέρουν τι να κάνουν με τον ελεύθερο τους χρόνο. Τις παλιές καλές εποχές αγόραζαν εφημερίδα. Πάντα μου έκανε εντύπωση πώς ενώ οι εφημερίδες σε πολλά θέρετρα έφταναν την επόμενη ημέρα, οι κυκλοφορίες όχι μόνο δεν έπεφταν αλλά αντιθέτως ήταν ανεβασμένες. Σήμερα όλο και λιγότεροι διαβάζουν εφημερίδες.

Αλλά βέβαια αυτά είναι προβλήματα πολυτελείας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γιούροστατ, το 30% των Ευρωπαίων δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να πάει διακοπές. Σε σχετική έρευνα, μια γυναίκα έλεγε ότι δεν έχει πάει καθόλου διακοπές τα τελευταία 13 χρόνια και περιμένει το μήνα της άδειας για να πιάσει μια δεύτερη δουλειά. Στην Ελλάδα δεν γνωρίζω τα τελευταία στοιχεία. Πιο κοντά στην περίοδο της κρίσης ωστόσο, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 51%! Μπορεί να έχει κάπως μειωθεί, είναι βέβαιο όμως ότι παραμένει εντυπωσιακά υψηλό.

Για τους υπόλοιπους, όσους μπόρεσαν και πήγαν φέτος διακοπές, το εγχείρημα τους επιφύλασσε ένα γερό σοκ. Για τις τιμές τα έχουμε πει επανειλημμένα. Κάποιοι βρήκαν την ευκαιρία. Εκείνο όμως που για ορισμένους εξ ημών γίνεται όλο και πιο ενοχλητικό είναι το πώς αλλάζει το περιβάλλον των διακοπών- κάποιοι το ονομάζουν αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος. Δεν είναι μόνο ότι πληθαίνουν τα εστιατόρια που σερβίρουν αποδομημένο μουσακά. Είναι ότι ακόμα και οι ταβέρνες προσθέτουν σεβίτσε στο μενού και βέβαια ανεβάζουν τις τιμές. Τα μέρη όπου θα μπορείς να φας σχετικά φτηνό, καλό, παραδοσιακό φαγητό, θα γίνουν σε λίγο απειλούμενοι πολιτισμικοί θησαυροί.

Εντάξει η αλλαγή είναι αναπόφευκτη. Αλλάζουν τα γούστα, αλλάζουν οι απαιτήσεις, μοιραία αλλάζει και το «προϊόν». Να όμως που έτσι οι διακοπές γίνονται όλο και πιο πολύ είδος πολυτελείας. Τα τελευταία 40 χρόνια το βιοτικό επίπεδο στην Ελλάδα έχει ανέβει εντυπωσιακά. Θυμάμαι όμως ότι με τον πρώτο μισθό στη δημοσιογραφία, μπορούσαμε να ζήσουμε μόνοι, να πληρώσουμε το νοίκι, να πηγαίνουμε διακοπές αλλά και να βγαίνουμε στα ταβερνάκια. Σήμερα, μιλώντας με νέους συναδέλφους, βλέπεις ότι για να τα βγάλουν πέρα χρειάζονται δύο ή και τρεις δουλειές. Προχθές ένας νέος δημοσιογράφος έχασε τη ζωή του σε πυρκαγιά στο σπίτι του. Αποκοιμήθηκε, διάβασα, κουρασμένος ενώ είχε ανάψει το μάτι και ετοίμαζε το φαγητό του. Δούλευε και ως μπάρμαν για να τα βγάλει πέρα. Δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας. Κι αυτό ισχύει σε πολλά επαγγέλματα, οι λεγόμενοι εργαζόμενοι φτωχοί. Δεν είμαι καθόλου βέβαιος πώς μπορεί να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Το φαινόμενο άλλωστε δεν είναι μόνο ελληνικό. Μπορώ να φανταστώ πολλές πολιτικές που το αμβλύνουν. Το κύριο ωστόσο είναι να μη πάψουμε να το βλέπουμε. Στις διακοπές, όπως είναι φυσικό, έχουμε την τάση να ξεχνάμε τις σκοτούρες. Κι όμως οι διακοπές, περισσότερο ίσως από πολλές άλλες πλευρές της ζωής μας, συμπυκνώνουν αυτές τις ανισότητες.