Αγγελική Καρδαρά

Να τονίσω εξαρχής ότι πρόκειται για ένα αμφιλεγόμενο θέμα και γι’ αυτό θα προσπαθήσω να μην είμαι απόλυτη, σεβόμενη και τη διαφορετική άποψη που στηρίζεται στα δικά της επιχειρήματα. Ωστόσο, μέσω του σημερινού μου άρθρου θα ήθελα να εκφράσω τους προβληματισμούς μου για το συγκεκριμένο θέμα, εστιάζοντας στη χρήση από τους εκπαιδευτικούς των μέσων κοινωνικής δικτύωσης/social media, τα οποία λόγω της ίδιας της φύσης του μέσου και λόγω του ότι  σε πολλές περιπτώσεις, ιδίως στο facebook, μέσω της «διαδικτυακής φιλίας» έχουν πρόσβαση μαθητές και γονείς, είναι σημαντικό να θέτει ο κάθε εκπαιδευτικός κάποια όρια στο δημόσιο λόγο του, ειδικά όταν αυτός αφορά το σχολείο και τους μαθητές του. 

Αρκετές υποθέσεις μάλιστα φτάνουν ακόμα και στη δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος και μας προβληματίζουν όσον αφορά το εάν πρέπει να τεθούν κάποια όρια στον τρόπο χρήσης των social media από τους εκπαιδευτικούς. Ξεκινώ να εκθέτω τους προβληματισμούς μου: 

• Πρώτον, το να προβάλλονται σε υπέρμετρο βαθμό τα σωματικά κάλλη και οι ιδιαίτερες προσωπικές στιγμές ενός/μίας εκπαιδευτικού στο facebook, στο οποίο έχουν πρόσβαση μαθητές και γονείς, δύναται να αποβεί ακόμα και επικίνδυνο. Ασφαλώς, «τα ράσα δεν κάνουν τον παπά» και κάθε άτομο έχει το δικαίωμα να εκφράζεται όπως επιθυμεί στην ιδιωτική του ζωή. Ωστόσο, το παιδί μπορεί να πάρει λανθασμένα μηνύματα από τον εκπαιδευτικό. Ας μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά έχουν ένστικτο, κρίνουν και μάλιστα αυστηρά τα πάντα και περιμένουν από τους δασκάλους και καθηγητές τους μια «ιδανική» πολλές φορές συμπεριφορά. Γιατί ο δάσκαλος που περνάει μεγάλο μέρος της ημέρας με τα παιδιά είναι πρότυπο με το λόγο και τη συμπεριφορά του και δύναται να επηρεάσει τη σκέψη των μαθητών. Να σημειώσω, ωστόσο, ότι είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα, γιατί αφορά τις προσωπικές επιλογές και τη στάση ζωής που υιοθετεί ο κάθε εκπαιδευτικός στη ζωή του και σίγουρα δεν μπορεί να υπάρξει έξωθεν παρέμβαση. Είναι όμως σημαντικό ο κάθε εκπαιδευτικός να λαμβάνει υπ’ όψιν του ότι, λόγω του επαγγελματικού του ρόλου, δύναται να επιδράσει άμεσα και έμμεσα στην ψυχοσύνθεση των παιδιών. 

• Ένα δεύτερο πολύ πιο σοβαρό θέμα αφορά ορισμένους εκπαιδευτικούς που προχωρούν σε αναρτήσεις στους διαδικτυακούς τους τοίχους, οι οποίες είναι χλευαστικές για το σχολείο και για τους μαθητές τους. Δυστυχώς παρατηρείται και αυτό το φαινόμενο, άλλοτε για λόγους αστεϊσμού, άλλοτε με πρόθεση του διδάσκοντα να θίξει πρόσωπα και καταστάσεις. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως αυτή η «πρακτική» λαμβάνει σοβαρές διαστάσεις και εδώ απαιτείται ακόμα μεγαλύτερη προσοχή, αλλά και ευαισθησία θα έλεγα, καθώς οι εκπαιδευτικοί επιτελούν, πρωτίστως, λειτούργημα και όχι επάγγελμα. Σε καθημερινή βάση έρχονται σε επικοινωνία με τα παιδιά μας και τους παρέχουν, όχι μόνο μόρφωση, αλλά παιδεία, ιδανικά και αξίες. Επομένως, ο ρόλος τους είναι πολύ σημαντικός και αυτός ο ρόλος, έστω και σε ηθικό (εντός ή εκτός εισαγωγικών) επίπεδο συνεπάγεται κάποιες υποχρεώσεις. Δεν «παίζουμε» με τις ψυχές των παιδιών, ούτε για πλάκα, ιδίως σε πολύ ευαίσθητες ηλικίες τους, όπου μπορεί να πληγωθούν ανεπανόρθωτα. 

• Τρίτον, η χρήση των social media την ώρα διδασκαλίας. Ελπίζω βέβαια να μη συμβαίνει αυτό σε κανένα σχολείο, αλλά εκφράζω κάποιες επιφυλάξεις, καθώς οι δύο νόμοι που αφορούν τη μη χρήση κινητών τηλέφωνων (νόμοι 2472/1997(ΦΕΚ 50,τ.Α’/1997) και 3471/2006(ΦΕΚ 133/τ. Α'/2006) δεν εφαρμόζονται στην πράξη σε όλα τα σχολεία. Ασφαλώς, είμαι υπέρμαχος της χρήσης της τεχνολογίας για μαθησιακούς σκοπούς, όχι όμως των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στο σχολείο. Ακόμα και την ώρα του διαλλείματος, εκφράζω την άποψη, ότι είναι αδιανόητο ο παιδαγωγός να παίζει ή να ασχολείται με τα sοcial media για προσωπικούς του λόγους. Έχει όλη την υπόλοιπη μέρα, εκτός σχολικού περιβάλλοντος, να ασχοληθεί με ό,τι τον ευχαριστεί. Στο σχολείο προτεραιότητα είναι τα παιδιά. 

Τέλος, ένα ζήτημα που θα ήθελα να θίξω αφορά την αλόγιστη χρήση υλικού (φωτογραφιών και video) του μαθητικού πληθυσμού, η οποία γίνεται πολλές φορές χωρίς τη συγκατάθεση των γονέων. Σύμφωνα με τις οδηγίες που μας παρέχονται για ένα ασφαλέστερο διαδίκτυο (https://www.safer-internet.gr/odigies-nomothesia-gia-tin-dimosieusi-photo-video-matthiton-sto-internet/) «Για την ασφάλεια και προφύλαξη των μαθητών/μαθητριών θα πρέπει να αποφεύγεται η ανάρτηση φωτογραφιών και video με μαθητές στους δικτυακούς τόπους των σχολικών μονάδων. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται όταν οι φωτογραφίες μπορούν να συνδυαστούν με προσωπικά στοιχεία των μαθητών. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να εκθέσει τους μαθητές σε σοβαρούς κινδύνους από κακόβουλους χρήστες. Εάν χρειάζεται να δημοσιεύσετε εικόνες, τότε προτιμήστε να είναι μακρινές και ομαδικές ώστε να μην φαίνονται καθαρά τα πρόσωπα των παιδιών. Μια καλή λύση είναι να «θολώσετε» τα πρόσωπα στις εικόνες με ένα πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνας. Παρόλα αυτά, σε περίπτωση που πρέπει να δημοσιευτεί κάποιο video ή φωτογραφίες κοντινές (π.χ. σε περίπτωση συμμετοχής σε διαγωνισμό ή Ευρωπαϊκό έργο) συνιστούμε να ζητήσετε τη γραπτή άδεια γονέα ή κηδεμόνα. Σύμφωνα με τον αρμόδιο φορέα ΑΠΔΠΧ, οι φωτογραφίες αποτελούν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, σύμφωνα με τα οριζόμενα στη διάταξη του άρθρου 2 στοιχ. α΄ του ν.2472/1997, στο μέτρο που από αυτές δύνανται να προσδιοριστούν, άμεσα ή έμμεσα, τα υποκείμενα των δεδομένων. Σύμφωνα με το άρθρο 5 του ίδιου νόμου, η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα επιτρέπεται μόνον όταν το υποκείμενο των δεδομένων έχει δώσει τη συγκατάθεσή του».

Συνοψίζοντας, πεποίθησή μου είναι ότι για οποιοδήποτε θέμα αφορά την ανηλικότητα η εκπαιδευτική κοινότητα πρέπει να έχει ευαισθησία και να το αντιμετωπίζει με τρόπο αποτελεσματικό. Η πρότασή μου, συνεπώς, είναι να γίνει μια ενημέρωση των εκπαιδευτικών από ειδικούς επιστήμονες για όλα αυτά τα ζητήματα που αφορούν τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δεδομένου ότι τα social media αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας και μπορεί η αβλεψία κάποιων εκπαιδευτικών να οδηγήσει σε πλήρη απαξίωση του εκπαιδευτικού και του έργου του. Ιδίως, εάν δεν γίνεται από την εκπαιδευτική κοινότητα «σωστή χρήση», είτε με τον πλήρη αποκλεισμό γονέων και μαθητών από τα social media δασκάλων και καθηγητών τους, είτε με μια πιο προσεκτική χρήση των μέσων σε περιπτώσεις που «διαδικτυακοί φίλοι» είναι γονείς και μαθητές.

* Η κυρία Αγγελική Καρδαρά είναι Δρ Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ-Φιλόλογος
Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.)/εισηγήτρια σεμιναριακών μαθημάτων στη θεματική «Media και Έγκλημα»- Συνεργάτιδα Παν/μίου Αθηνών (elearning εκπαιδευτικά προγράμματα «ΜΜΕ και Εγκληματικότητα: το έγκλημα ως είδηση και ως μήνυμα» και «Αστυνομικό και Δικαστικό Ρεπορτάζ»)