Το δίλημμα για το περιβάλλον: Χωρίς λύκους όπως η Πάρνηθα ή με λύκους όπως το Γελοουστόουν; Τι απαντούν οι επιστήμονες

Στο παραμύθι με την Κοκκινοσκουφίτσα στο σκοτεινό δάσος, η κατάληξή του «και ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα» έρχεται μόνο με την εξόντωση του Κακού Λύκου. Στην πραγματική ιστορία, με πρωταγωνιστή το κόκκινο ελάφι στο δάσος της Πάρνηθας, ο λύκος βρίσκεται κατηγορούμενος και κινδυνεύει να… συλληφθεί με εισαγγελική εντολή. Είναι όμως αλήθεια ο κακός της ιστορίας; Θα ζήσουν όμως... όλοι καλά μετά τη «σύλληψη» των λύκων της περιοχής;

«Θα ανοίξουμε τον ασκό του Αιόλου αν απομακρύνουμε τους λύκους από την Πάρνηθα», λένε οι επιστήμονες, οι οποίοι «προβλέπουν» ένα εφιαλτικό μέλλον: Οι λύκοι της Πάρνηθας μεταφέρονται στη βόρεια Ελλάδα όπου εξοντώνονται από τις «ντόπιες» αγέλες ως «εισβολείς». Στον εθνικό δρυμό, απουσία του λύκου, τα αγριογούρουνα αναπαράγονται ανεξέλεγκτα «καταλαμβάνοντας» και κατοικημένες περιοχές και επιτίθενται σε ανθρώπους, ενώ τα ελάφια, των οποίων ο πληθυσμός μεγαλώνει, «φρενάρουν» την αναγέννηση του δάσους το οποίο, μετά από μια φωτιά, μετατρέπεται σε κρανίου τόπο. Στο μεταξύ, λύκοι από γειτονικές περιοχές «μυρίζονται» το κενό και «μετακομίζουν» στην Πάρνηθα, ζευγαρώνοντας με αδέσποτα σκυλιά. Το υβρίδιο που προκύπτει δεν έχει τον φυσικό φόβο του λύκου για τον άνθρωπο και έτσι πλησιάζει κατοικημένες περιοχές και αρχίζει να επιτίθεται σε ανθρώπους. Ο εφιάλτης έχει μόλις αρχίσει…

Ο αντίλογος

Είναι, λοιπόν, οι επιστήμονες και οι άνθρωποι των περιβαλλοντικών οργανώσεων, όπως η «Καλλιστώ» (η οποία συμμετέχει σε ευρωπαϊκά προγράμματα για την Πάρνηθα και τους λύκους της) ένα μάτσο… «τρελών οικολόγων που αφήνουν άγρια ζώα στα δάση μας», όπως λέει ο παλιός λαϊκός μύθος; Και γιατί αντιδρούν σε τέτοιον βαθμό στη μεταφορά των περίπου 50 λύκων της Πάρνηθας; Οπως εξηγεί στο «ΘΕΜΑ» ο γενικός συντονιστής της οργάνωσης «Καλλιστώ», Σπύρος Ψαρούδας, «ο λύκος είναι κορυφαίος θηρευτής και, ως τέτοιος, ελέγχει πληθυσμούς κυρίως φυτοφάγων οπληφόρων ζώων, όπως αγριογούρουνα ζαρκάδια και ελάφια. Συνεπώς είναι πολύτιμος στα οικοσυστήματα και δεν μπορεί έτσι απλά να αφαιρεθεί. Γιατί, αν αφαιρεθεί, η ζημιά στο οικοσύστημα είναι ανυπολόγιστη.

Στην Πάρνηθα ήδη έχουμε δείγματα ότι η ανάκαμψη πληθυσμού λύκου βοήθησε στην αναγέννηση του δάσους». Στο κατάφυτο βουνό που βρίσκεται δίπλα στην πολύβουη ελληνική πρωτεύουσα, λέει ο κ. Ψαρούδας, συμβαίνει περίπου ό,τι έγινε και στο Γέλοουστόουν, το εθνικό πάρκο των ΗΠΑ που έγινε παγκόσμιο -επιστημονικό- παράδειγμα του πώς μια αγέλη λύκων μπορεί να οδηγήσει σε θρίαμβο της ζωής σε ένα οικοσύστημα.

Το 1995, λοιπόν, στο Γελοουστόουν -το οποίο βρίσκεται στη Μοντάνα των ΗΠΑ, έχει έκταση περίπου 9.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων και είναι το πρώτο εθνικό πάρκο του κόσμου- οι επιστήμονες άφησαν ελεύθερους 31 γκρίζους λύκους που είχαν αιχμαλωτίσει στην Αλάσκα. Το είδος είχε εξαφανιστεί από την περιοχή από το 1900 λόγω του κυνηγιού του και, μετά από δεκαετίες ερευνών, οι επιστήμονες άρχισαν να κατανοούν τον ευεργετικό και σημαντικό ρόλο που παίζουν οι λύκοι στο οικοσύστημα ως ο κορυφαίος θηρευτής, συνειδητοποιώντας ότι η απουσία τους ίσως να οδηγεί σε κατάρρευση ή δραματικές αλλαγές σε ολόκληρο το οικοσύστημα. Αυτό που ακολούθησε της απελευθέρωσης της αγέλης των λύκων ήταν εκπληκτικό.

Πριν από την επανεισαγωγή των λύκων στο οικοσύστημα, ο πληθυσμός των ελαφιών εκτοξεύτηκε επειδή τα κογιότ, ως τα κορυφαία σαρκοφάγα, εκεί δεν ήταν ικανά να σκοτώσουν μεγάλα ελάφια. Τα ελάφια έτρωγαν τις λεύκες και όλη τη διαθέσιμη πράσινη βλάστηση. Χωρίς την υποστήριξη των παραποτάμιων φυτών, οι όχθες των ποταμών διαβρώθηκαν και οδήγησαν σε πιο ρηχά και πλατιά ποτάμια. Καθώς οι λύκοι μπήκαν στο Γελοουστόουν, άρχισαν να κυνηγούν βουβάλια και κυρίως ελάφια. Αυτά, με τη σειρά τους, άρχισαν να αποφεύγουν περιοχές στις οποίες θα αποτελούσαν εύκολη λεία. Η απουσία τους από αυτές τις περιοχές οδήγησε στο να μεγαλώσει η βλάστηση, με θάμνους, αλλά και δέντρα όπως η λεύκα και η ιτιά. Οι καρποί από αυτά τα φυτά αλλά και τα φυτά τα ίδια, προσέλκυσαν έντομα, τα οποία, με τη σειρά τους, προσέλκυσαν μια σειρά πτηνών, όπως οι αγριόπαπιες και οι τρυποκάρυδοι.

Πολύ γρήγορα στην περιοχή παρατηρήθηκε η επιστροφή και αρπακτικών πουλιών, τα οποία αρχικά είχαν προσελκύσει τα απομεινάρια από τα κουφάρια του κυνηγιού των λύκων. Στη συνέχεια, τα αρπακτικά μπορούσαν να τραφούν με άλλα είδη που είχαν επιστρέψει στην περιοχή, όπως άγρια πουλιά και θηλαστικά.
 
Στην περιοχή, λόγω της βλάστησης των δέντρων και της ύπαρξης ξυλείας, επέστρεψαν και οι κάστορες, ο πληθυσμός των οποίων υπερδεκαπλασιάστηκε. Οι κάστορες συνηθίζουν να φτιάχνουν φράγματα στα ποτάμια χρησιμοποιώντας ξυλεία, τα οποία φράγματα προσελκύουν βίδρες, τρωκτικά του νερού και διάφορα ερπετά. Οχι μόνο τα φράγματα των καστόρων, αλλά κυρίως η βλάστηση, εξάλειψε τη διάβρωση στις όχθες των ποταμών, οι οποίοι έγιναν πλέον στενότεροι και βαθύτεροι. Δεν άλλαξε μόνο η γεωγραφία του πάρκου, αλλά ευνοήθηκε και ο πολλαπλασιασμός των 13 ειδών ψαριών που υπάρχουν εκεί.

Οι ειδικοί κατάλαβαν ότι με την απουσία των θηρευτών, τα ελάφια συγκεντρώνονταν κατά τεράστια κοπάδια στις καταπράσινες όχθες των ποταμών για να χορτάσουν, με τις ογκώδεις οπλές τους να προκαλούν διάβρωση στις όχθες και αποτρέποντας τους κάστορες από το χτίσιμο φραγμάτων για να ζήσουν. Χωρίς την προστασία των φραγμάτων, τα ψάρια, τα αμφίβια και οι βίδρες υπέφεραν ακόμη περισσότερο.

Ταυτόχρονα, καθώς η αγέλη των λύκων -ως ανταγωνιστικό είδος- ρύθμισε τον πληθυσμό των κογιότ, σκοτώνοντας έναν μεγάλο αριθμό τους, στο Γελοουστόουν αυξήθηκαν τα κουνέλια και τα ποντίκια, τα οποία προσέλκυσαν στο πάρκο κόκκινες αλεπούδες, νυφίτσες, ασβούς και γεράκια. Από την πρώτη ημέρα επανεισαγωγής στο πάρκο των λύκων, οι αρκούδες γκρίζλι άρχισαν να τρέφονται με τα πτώματα που άφηνε πίσω της η αγέλη και να μένουν μακριά από τις κατοικημένες περιοχές, αφού πλέον μπορούσαν να τραφούν εύκολα στη φύση. Η απουσία μεγάλων αριθμών ελαφιών οδήγησε σε ψηλότερα δέντρα (έως και πέντε φορές μεγαλύτερα έγιναν μέσα σε μια εξαετία από την επιστροφή των λύκων) και περισσότερα μούρα - την αγαπημένη τροφή των αρκούδων.

Οι επιστήμονες κατάλαβαν γρήγορα ότι με την εξαφάνιση του κύριου θηρευτή των ελαφιών, ο αριθμός τους υπερδιπλασιάστηκε και οδήγησε σε υπερβόσκηση (χόρτα, θάμνους, δέντρα), διαταράσσοντας τη φυσική ισορροπία του οικοσυστήματος. Θηλαστικά όπως τα ποντίκια και τα κουνέλια δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα φυτά για να κρυφτούν από τα αρπακτικά και οι πληθυσμοί τους μειώθηκαν δραματικά. Οι αρκούδες γκρίζλι υπέφεραν, καθώς τα ελάφια καταβροχθίζουν τα αποθέματα μούρων τους, τα οποία χρειάζονται επειγόντως για να χτίσουν λίπος πριν πέσουν σε χειμερία νάρκη. Οι επικονιαστές, όπως οι μέλισσες και τα κολιμπρί, είχαν λιγότερα λουλούδια για να τραφούν, αλλά και τα ωδικά πτηνά λιγότερα και χαμηλότερα δέντρα για να φτιάξουν τις φωλιές τους.  

Σήμερα, οι λύκοι του πάρκου έχουν πολλαπλασιαστεί σε 100, ενώ ο αριθμός των ελαφιών μειώθηκε από 17.000 που ήταν το 1995 σε περίπου 4.000. Πολλαπλασιάστηκαν επίσης και οι -ευχαριστημένοι- άνθρωποι λόγω των λύκων στο Γελοουστόουν. Η αρχή που διαχειρίζεται το πάρκο υπολογίζει ότι κάθε χρόνο το επισκέπτονται περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι μόνο και μόνο για να δουν τους «διάσημους» λύκους που εξέπληξαν τους επιστήμονες, αλλά και να περάσουν λίγο χρόνο στο πανέμορφο -πια- εθνικό πάρκο. Η τοπική οικονομία (πληθυσμιακά όσο περίπου οι επισκέπτες των λύκων) επωφελήθηκε με 30 εκατ. δολάρια ετησίως (λόγω αυτών των επισκεπτών) που βοήθησαν στην άνοδο της ποιότητας ζωής. Σε αυτό συντέλεσε και το γεγονός ότι οι κάτοικοι της Μοντάνα πίνουν πια καθαρότερο νερό.

Να φύγουν, να πάνε αλλού

Μπορεί κάτι παρεμφερές με αυτή την καταπληκτική ιστορία θριάμβου της ζωής που έφερε στο Γελοουστόουν η αγέλη των λύκων να συμβεί και στην Πάρνηθα; «Ναι», λένε οι επιστήμονες. Η «λεπτομέρεια», ωστόσο, είναι ότι είναι πολύ πιθανό κάτι παρεμφερές με την… Πάρνηθα να συμβεί στο τεράστιο αμερικανικό πάρκο. Υπάρχουν δεκάδες προσφυγές που ζητούν να απομακρυνθούν οι λύκοι από το πάρκο του Γελοουστόουν, καθώς υπάρχει ο φόβος ότι θα οδηγήσουν τα ελάφια της περιοχής σε απόλυτη εξαφάνιση. Ο,τι οδήγησε την Εισαγγελία και στην Αθήνα να ζητήσει την απομάκρυνση των λύκων.

Η πικρή αλήθεια είναι ότι αν αφεθεί η κατάσταση «ως έχει», δίχως καμία παρέμβαση, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τον κίνδυνο να εξαφανιστούν τα ελάφια από την Πάρνηθα. Οι πυρκαγιές στο ελατόδασος της Πάρνηθας, το 2007-2008, παρότι προκάλεσε θύματα στα ελάφια, ευνόησαν μακροπρόθεσμα τον πληθυσμό τους, καθώς δημιούργησαν ανοίγματα στο δάσος, μικρά λιβάδια, τα οποία είναι ο τύπος του οικοτόπου που προτιμά το ελάφι. Το πρόβλημα, όπως εξηγούν στο «ΘΕΜΑ» οι άνθρωποι της «Καλλιστώ», είναι ότι στην αναγέννηση του δάσους, τα ελάφια τρώνε τα βλαστάρια, σταματώντας τη.

Οταν ο πληθυσμός των ελαφιών έφτασε στο μέγιστο της φέρουσας ικανότητας της Πάρνηθας (περίπου στα 1.300) εμφανίστηκε και ο λύκος, ακολουθώντας αγριογούρουνα και λόγω της ύπαρξης ελαφιών, με φυσικό τρόπο (πηγαίνει όπου και το θήραμα). Λόγω της εξοικείωσης με τον άνθρωπο και της απουσίας θηρευτή, το ελάφι της Πάρνηθας έγινε εύκολη λεία για τον λύκο που είναι οπορτουνιστικός κυνηγός. Κάπως έτσι, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΦΥΠΕΚΑ, ο πληθυσμός μειώθηκε από τα 1.300 στα 150 με 200. Οι επιστήμονες της «Καλλιστώ», χρησιμοποιώντας την τελευταία λέξη της τεχνολογίας, με τη χρήση τηλεμετρίας, αλλά και αναλύσεις κοπράνων, βρήκαν τον «ένοχο». Διαπίστωσαν ότι οι λύκοι της Πάρνηθας, κατά 65-70% διατρέφονται με ελάφια.

«Εχει μειωθεί δραματικά ο αριθμός των ελαφιών, αλλά είναι καλός ο αριθμός τους σήμερα», λέει στο «ΘΕΜΑ» ο κ. Ψαρούδας. «Αυτό, βέβαια, δεν συμβαίνει ότι δεν διατρέχει κίνδυνο το κόκκινο ελάφι της Πάρνηθας. Αυτό γιατί πρόκειται για έναν απομονωμένο πληθυσμό, ο οποίος εισήχθη από τον Οθωνα. Εάν μικρύνει πολύ αυτός ο πληθυσμός γίνεται ευάλωτος. Σε πυρκαγιά -κάτι πολύ συχνό σε μεσογειακά οικοσυστήματα- ζωονόσους ή και σε θηρευτή που έχει εναλλακτικές». Τι πρέπει να γίνει λοιπόν για να μην εξαφανιστούν τα ελάφια;

«Από τη μία», λέει ο γενικός συντονιστής της «Καλλιστώ», «ο εισαγγελέας σωστά λέει ότι υπάρχει θέμα. Ομως ο άνθρωπος είναι νομικός και δίνει νομική λύση. Υπάρχουν τρόποι διαχείρισης. Πρέπει να υπάρξει διαχείριση με φυσικούς τρόπους όπως ποτίστρες και τροφή, με τεχνικές και μεθόδους για να ενισχυθεί ο πληθυσμός. Να μελετήσουμε τη σχέση για να διαχειριστούμε τον πληθυσμό του λύκου.

Δεν είναι αποδεκτή μέθοδος το να τους μεταφέρεις. Ούτε, φυσικά, το να σκοτώσεις τους λύκους. Συνεπώς, χρειάζεται άλλου τύπου παρέμβαση. Αλλες μέθοδοι. Εχουμε καταθέσει σχετικές προτάσεις από τον Μάρτιο του 2024 τόσο στον ΟΦΥΠΕΚΑ όσο και στη Δασική Υπηρεσία. Για να βρεθεί λύση, πρέπει να εξετάσουν τις διαθέσιμες, επιστήμονες και εμπλεκόμενοι φορείς. Εχουμε την Επιτροπή Φύσης 2000 και στη διαβούλευση μπορούν να συμμετέχουν όχι μόνο επιστήμονες, αλλά και φιλοζωικές και κυνηγοί. Εάν χρειαστεί, ας έρθουν και ειδικοί από το εξωτερικό να μας συμβουλεύσουν».

Ανεφάρμοστο σχέδιο

Ο κ. Ψαρούδας εξηγεί στο «ΘΕΜΑ» ότι είναι μάλλον αδύνατο να εφαρμοστεί το σχέδιο σύλληψης και μεταφοράς στη βόρεια Ελλάδα των περίπου 50 λύκων που ζουν στην Πάρνηθα. «Ζήτημα με επιθέσεις λύκων σε ανθρώπους δεν θα έχουμε, με δεδομένο ότι είναι ένα ζώο που φοβάται τον άνθρωπο και τον αποφεύγει. Τα τελευταία 40 χρόνια, σε όλο το βόρειο ημισφαίριο έχουμε δύο θανάτους ανθρώπων από λύκους. Θα έχουμε όμως, εάν εξαφανίσουμε τον λύκο, πρόβλημα με τα αγριογούρουνα που ήδη μπαίνουν στις κατοικημένες περιοχές και με την αναγέννηση του δάσους σε περίπτωση πυρκαγιάς. Σε μια τέτοια περίπτωση, ίσως να μην έχουμε άλλη ευκαιρία. Επιπλέον, μην ξεχνάμε ότι μόλις την περασμένη εβδομάδα είχαμε νεκρό από αγριογούρουνο (από τροχαίο), ενώ με την παρουσία των λύκων που δρουν ανταγωνιστικά, μειώθηκαν και οι αγέλες αδέσποτων στην Πάρνηθα. Γεγονός το οποίο σημαίνει ότι μειώθηκαν οι πιθανότητες επίθεσης κυνοειδών σε ανθρώπους (σε ένα εξάμηνο είχαμε 660 επιθέσεις από σκυλιά)».  

Πέρα από αυτά, οι ειδικοί εξηγούν ότι θα είναι μια πολύ δύσκολη και πολύ κοστοβόρα επιχείρηση να… συλλάβουμε και να απομακρύνουμε τους λύκους. Με το ρίσκο πάντα να μη συλληφθούν όλα τα μέλη της αγέλης, ή να αντικατασταθούν από άλλους, αμέσως μετά την απομάκρυνσή τους. Με λίγα λόγια, φαίνεται ότι είναι πιο εύκολο και οικονομικό να οργανωθεί μια επιχείρηση σύλληψης του… Παλαιοκώστα, παρά των λύκων της Πάρνηθας.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του «Σοφοκλή» προς επίρρωση των παραπάνω. Ο «Σοφοκλής», ένας κοινός λύκος (canis lupus, όπως όλοι οι λύκοι της Πάρνηθας) ηλικίας περίπου 2 ετών και βάρους 28 ετών, πήρε το όνομά του από το γεγονός ότι κινούταν γύρω από τον τύμβο του Σοφοκλή στην Πάρνηθα και κηρύχθηκε… καταζητούμενος πέρυσι, όταν εγκλωβίστηκε στην έκταση της Ελληνικής Αστυνομίας στην Αμυγδαλέζα. Ο λύκος είχε καταφύγει εκεί αναζητώντας χώρο για να προφυλαχθεί από αδέσποτα σκυλιά και άλλους λύκους. Η ΕΛΑΣ, για τη «σύλληψη» του Σοφοκλή, ενημέρωσε τη Δασική Υπηρεσία και ακολούθως ειδοποιήθηκε η «Καλλιστώ», που με την ομάδα άμεσης επέμβασης για τον λύκο του έργου «LIFE Wild Wolf» μετέβη στο σημείο υπό την καθοδήγηση του συνεργάτη της οργάνωσης δρ Γιώργου Ηλιόπουλου.

Παγίδα

Την 27η Ιανουαρίου ξεκίνησε η επιχείρηση «σύλληψης» του λύκου, η οποία υποστηρίχθηκε από την ΕΛΑΣ καθ’ όλη τη διάρκειά της και ολοκληρώθηκε με επιτυχία τις πρωινές ώρες της 8ης Φεβρουαρίου. Τότε ήταν που ο «Σοφοκλής» έπεσε σε μια από τις ειδικές παγίδες που είχαν τοποθετηθεί και οι οποίες ελέγχονταν σε 24ωρη βάση από στελέχη του ΟΦΥΠΕΚΑ. Στην παγίδα, ο λύκος ναρκώθηκε και του τοποθετήθηκε ειδικός πομπός ραδιοεντοπισμού - GPS. Κατόπιν απελευθερώθηκε σε δασική περιοχή της Πάρνηθας και σήμερα έχει εντοπιστεί στους πρόποδες του Παρνασσού.

Είναι ένα ερώτημα λοιπόν, εάν διήρκησε τόσες ημέρες και χρειαζόταν τόση οργάνωση και συντονισμό από την ΕΛΑΣ η σύλληψη ενός -και μάλιστα νεαρού- λύκου, τι θα χρειαστεί και τι θα κοστίσει για να συλληφθούν πενήντα! Επιπλέον, ένα άλλο ερώτημα είναι το πού θα μεταφερθούν. «Καμία κοινωνία δεν θα δεχτεί να απελευθερωθούν λύκοι στην περιοχή τους, είτε υπάρχουν ήδη είτε δεν υπάρχουν», λέει ο υπεύθυνος της «Καλλιστώ». «Οχι μόνο οι άνθρωποι που θα αντιδράσουν, αλλά και οι άλλες αγέλες λύκων θα εξοντώσουν τους εισβολείς από την περιοχή τους. Θα αποτύχει παταγωδώς κάτι τέτοιο, ακόμα και για την Πάρνηθα, όπου γειτονικές αγέλες -από γειτονικές περιοχές όπου υπάρχουν- θα σπεύσουν να καλύψουν το κενό μόλις διαπιστώσουν (και θα το διαπιστώσουν άμεσα) ότι η χωροκράτεια άλλαξε. Προσωρινά λοιπόν, θα έχουμε αύξηση του πληθυσμού στην Πάρνηθα λόγω του ανταγωνισμού των νεοεισερχόμενων λύκων. Επειτα, όταν μειωθεί ο αριθμός, οι λύκοι που θα απομείνουν δεν θα βλέπουν ανταγωνιστικά τα αδέσποτα σκυλιά -τα οποία σήμερα θανατώνουν- και θα ζευγαρώνουν με αυτά παράγοντας γόνιμους απογόνους. Από τα υβρίδια αυτά είναι πιθανό να απουσιάζει ο φυσικός φόβος του λύκου για τον άνθρωπο, οπότε θα μιλάμε για ένα επικίνδυνο για τον άνθρωπο είδος».

10 fun facts για τους λύκους

1/ Νοημοσύνη 8χρονου παιδιού
Οι λύκοι είναι πολύ έξυπνοι και μπορούν να επιλύσουν προβλήματα και να μάθουν από την εμπειρία τους. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η ικανότητά τους να συνεργάζονται και να κατανοούν στρατηγικές κυνηγιού απαιτεί υψηλό επίπεδο ευφυΐας. Αν προσπαθήσουμε να αναλογιστούμε το IQ τους με βάση τη νοημοσύνη άλλων ζώων, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι λύκοι κατέχουν ένα επίπεδο ευφυΐας που είναι κοντά σε εκείνο των μεγάλων πιθήκων ή άλλων κοινωνικών θηρευτών, όπως τα δελφίνια. Κάποιοι ερευνητές εκτιμούν ότι η νοημοσύνη τους είναι περίπου στο επίπεδο ενός 7-8χρονου παιδιού όσον αφορά την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, συνεργασίας και μνήμης.

2/ 16 χιλιόμετρα μακριά ακούγεται το ουρλιαχτό τους
Αν είστε στο δάσος και ακούσετε ουρλιαχτά λύκων, μην ταραχτείτε. Μπορεί να είναι πολύ μακριά. Το πιο διάσημο επικοινωνιακό εργαλείο τους, το ουρλιαχτό, το οποίο μπορεί να ακούγεται από απόσταση έως και 16 χιλιομέτρων, ιδιαίτερα στις ανοιχτές περιοχές.  Το ουρλιαχτό δεν είναι μόνο για επικοινωνία, αλλά και για «δήλωση περιοχής». Με ένα ουρλιαχτό, οι λύκοι μπορούν να προειδοποιήσουν άλλες αγέλες να μείνουν μακριά, προστατεύοντας έτσι την επικράτειά τους.

3/ Οι λύκοι έχουν μοναδικά «φωνητικά αποτυπώματα»
Κάθε λύκος έχει ένα ουρλιαχτό με ξεχωριστή «υπογραφή», η οποία επιτρέπει στα μέλη της αγέλης να τον αναγνωρίζουν από απόσταση.

4/ Η αγέλη λειτουργεί σαν οικογένεια 
Οι λύκοι ζουν σε αγέλες με ιεραρχία, όπου το «άλφα» αρσενικό και θηλυκό ηγούνται, αλλά οι περισσότεροι λύκοι της αγέλης είναι συγγενείς – δηλαδή οικογένεια με δεσμούς αίματος.

5/ Αγαπάνε μόνο μια φορά
Το κυρίαρχο ζευγάρι («άλφα» αρσενικό και θηλυκό) παραμένει συνήθως μαζί για όλη του τη ζωή και αναπαράγονται αποκλειστικά μεταξύ τους.

6/ Μπορούν να διανύσουν απίστευτες αποστάσεις
Ενας λύκος μπορεί να περπατήσει έως και 80 χιλιόμετρα σε μία μέρα αναζητώντας τροφή ή νέο βιότοπο.

7/ Το δάγκωμά τους είναι εξαιρετικά δυνατό
Η δύναμη του δαγκώματος ενός γκρίζου λύκου φτάνει τα 400-1.200 PSI, αρκετή για να σπάσει κόκαλα μεγάλων θηλαστικών.

8/ Η όσφρησή τους είναι 100 φορές καλύτερη από του ανθρώπου
Οι λύκοι βασίζονται κυρίως στην όσφρηση για να εντοπίσουν τροφή, άλλα ζώα και «σήματα» από ούρα ή φερομόνες.

9/ Τα κουτάβια τους γεννιούνται τυφλά και κουφά
Οταν γεννιούνται, τα κουτάβια των λύκων είναι εντελώς εξαρτημένα από τη μητέρα τους και χρειάζονται περίπου δύο εβδομάδες για να ανοίξουν τα μάτια τους.

10/  Είναι εξαιρετικοί στρατηγικοί κυνηγοί
Οι λύκοι οργανώνουν κυνηγετικές επιδρομές με στρατηγική, συχνά περικυκλώνοντας το θήραμά τους ή αναθέτοντας ρόλους (επίθεση, απόκρουση, καταδίωξη) μεταξύ τους.